Έρευνα Εξωπλανητών
Wide Angle Search for Planets (WASP)Το πρόγραμμα παρατήρησης εξωπλανητών με όνομα Wide Angle Search for Planets (WASP) ξεκίνησε το 2000 από το νησί La Palma στις Καναρίους Νήσους. Ο κύριος στόχος του προγράμματος είναι η ανίχνευση εξωπλανητών με τη μέθοδο της διάβασης. Η προσωπική μου ενασχόληση με το θέμα των εξωπλανητών ξεκίνησε το 2001, όταν το πρόγραμμα WASP και ο εξοπλισμός του έφτασε στην Ελλάδα. Η πρώτη έκδοση του προγράμματος (WASP0) κατασκευάστηκε από τον Don Pollacco στο Queens University Belfast, χρησιμοποιώντας έναν ευρυγώνιο φακό (9 μοίρες οπτικό πεδίο) διαμέτρου 6.3 cm, εστιακού λόγου f/2.8 και μια CCD camera (Apogee 10, 2Kx2K chip, 16-arcsec pixels). Το WASP0 είναι τοποθετημένο παράλληλα (piggy back) σε ένα μεγαλύτερο εμπορικό τηλεσκόπιο, το οποίο χρησιμοποιείται μόνο για οδήγηση. Οι πρώτες εικόνες με αυτόν τον εξοπλισμό έχουν ληφθεί στις 10 Ιουνίου 2000. Το διάστημα μεταξύ 20 Ιουλίου - 20 Αυγούστου 2000 ο Yanni Tsapras και ο Dave James πραγματοποίησαν παρατηρήσεις στο πεδίο του αστερισμού του Δράκοντα με το WASP0 από το La Palma των Καναρίων Νήσων. Από τον Οκτώβριο 2001 μέχρι τον Μάιο του 2002 το WASP0 παρατηρούσε από το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου στην Ελλάδα. Σε αυτήν την περίοδο έλαβα ενεργό συμμετοχή στο πρόγραμμα, υπό την επίβλεψη του Δρ. Αιμιλίου Χαρλαύτη και την πολύτιμη βοήθεια του φίλου και συναδέλφου Κωνσταντίνου Σταθούλη. Στο πλαίσιο αυτού του διεθνούς προγράμματος εγκατέστησα εξ ολοκλήρου και λειτούργησα τον εξοπλισμό και εκτέλεσα φωτομετρικές παρατηρήσεις στα πεδία του αστερισμού του Δράκοντα και των Υάδων (αστερισμός του Ταύρου). Το πρόγραμμα αυτό κατέληξε στην ανακάλυψη πολλών μεταβλητών αστέρων και περίπου 150 GByte δεδομένων σε εικόνες, τα οποία αναλύονται. Στο πρόγραμμα αυτό παρατηρήθηκε και ο γνωστός εξωπλανήτης HD 209458b. Σήμερα, ο απόγονος του προγράμματος WASP0, το πρόγραμμα SuperWASP είναι πολύ πιο οργανωμένο και αποτελείται από δύο εγκαταστάσεις ρομποτικών τηλεσκοπίων στην La Palma και στην Νότια Αφρική. Λειτουργούν συνεχώς για όλο τον χρόνο, προσφέροντας πλήρη κάλυψη των δύο ημισφαιρίων του ουράνιου θόλου.
Το WASP0 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από τα Κανάρια Νησιά και λειτούργησε στο Αστεροσκοπείο Κρυονεριου κατά την περίοδο 2001-2002. Ο οπτικός και μηχανικός εξοπλισμός που απαιτήθηκε για τη λειτουργία του εγκαταστάθηκε από τον Δρ. Κοσμά Γαζέα και τον Κωνσταντίνο Σταθούλη, υπό την επίβλεψη του Δρ. Αιμίλιου Χαρλαύτη.
Στο πλαίσιο αυτού του διεθνούς προγράμματος πργματοποιήθηκαν φωτομετρικές παρατηρήσεις στα πεδία του αστερισμού του Δράκοντα και των Υάδων (αστερισμός του Ταύρου). Τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά από τις πρώτες κι όλας ημέρες. Δυστυχώς όμως η ξαφνική απώλεια του συναδέλφου Αιμίλιου Χαρλαύτη τον Φεβρουάριο του 2005 συνετέλεσε στην έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μελών της ομάδας και δεν υπήρξε συνεργαασία έκτοτε.
Super Wide Angle Search for Planets (SWASP)
Σήμερα, ο απόγονος του προγράμματος WASP0, το πρόγραμμα SuperWASP είναι πολύ πιο οργανωμένο και αποτελείται από δύο εγκαταστάσεις ρομποτικών τηλεσκοπίων στην La Palma και στην Νότια Αφρική. Λειτουργούν συνεχώς για όλο τον χρόνο, προσφέροντας πλήρη κάλυψη των δύο ημισφαιρίων του ουράνιου θόλου.
Οι ανιχνευτές του προγράμματος SuperWASP είναι τοποθετημένοι στο βόρειο ημισφαίριο (αριστερά) και στο νότιο (δεξιά), καλύπτοντας ολόκληρο τον ουρανό.
Ο εξωπλανήτης KIC 12557548b
Το 2009 η διαστημική αποστολή KEPLER ήρθε στο προσκήνιο. Η ασύγκριτης ακρίβειας φωτομετρικές παρατηρήσεις από το διάστημα έδωσε την ευκαιρία στους αστρονόμους να ανακαλύψουν αρκετές εκατοντάδες νέους εξωπλανήτες. Αυτές οι νέες ανακαλύψεις παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της πλανητικής δημιουργίας. Ο εξωπλανήτης KIC 12557548b είναι μια τέτοια περίπτωση. Είναι ένας εξωπλανήτης που διέρχεται μπροστά από τον αστέρα του δικού του συστήματος, και ανακαλύφθηκε από τους Rappaport et al. in 2012, και έχει μάλλον μια "ουρά" σαν κομήτης. Ο εξωπλανήτης αυτός έχει αποτελέσει πρότυπο μιας νέας ομάδας εξωπλανητών, οι οποίοι βρίσκονται πολύ κοντά στον αστέρα γύρω από τον οποίο περιφέρονται, και ως αποτέλεσμα έχει την αποσύνθεσή τους, γεγονός που φαίνεται σαν να αφήνουν "ουρά" καθώς κινούνται. Η ουρά αυτή -και όχι ο ίδιος ο πλανήτης- είναι αυτή που προκαλεί την αμαύρωση του αστέρα με το φαινόμενο των διαβάσεων. Ο κύριος στόχος της μελέτης αυτής είναι να θέσει περιορισμούς στη χημική σύνθεση, το μέγεθος των σωματιδίων της ουράς, το ρυθμό απώλειας μάζας από τον πλανήτη και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήματος γενικότερα. Η ομάδα μας πραγματοποιεί πολυχρωματικές φωτομετρικές παρατηρήσεις των διαβάσεων του εξωπλανήτη από το 2014-2015, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο "Αρίσταρχος", διαμέτρου 2.3 m από το Αστεροσκοπείο Χελμού.
Καλλιτεχνική αναπαράσταση του εξωπλανήτη KIC 12557548b και ένα επεξηγηματικό σκίτσο της φωτομετρικής καμπύλης.
Συνεργάτες:
Εκπαιδευτική βιβλιογραφία για πλανήτες και εξωπλανήτες:
Για όσους επιθυμούν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους στο θέμα των πλανητών και των εξωπλανητών, υπάρχουν βιβλία με χρήσιμες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω και αφορούν ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Τα παρακάτω βιβλία συνίστανται ανεπιφύλακτα για όσους ενδιαφέρονται να ταξιδέψουν σε αυτό το πεδίο της Αστροφυσικής.Ηλιακό Σύστημα:
Εξωπλανήτες:
