ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, 330-1453 μ.Χ.

Τέταρτος - Όγδοος Αιώνας


ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ αὐτοκράτορα

Τίς; Πόθεν εἷς, Διόνυσε; μὰ γὰρ τὸν ἀληθέα Βάκχον
οὔ σ᾿ ἐπιγιγνώσκω· τὸν Διὸς οἶδα μόνον·
κεῖνος νέκταρ ὄδωδε, σὺ δὲ τράγον· ἦ ῥά σε Κελτοὶ
τῇ πενίῃ βοτρύων τεῦξαν ἀπ᾿ ἀσταύων.
τῷ σε χρὴ καλέσιν Δημήτριον, οὐ Διόνυσον,
πυρογενῆ μᾶλλον καὶ Βρόμον, οὐ Βρόμιον.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΝΑΝΖΙΑΝΖΗΝΟΥ, επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως (4ος αι.)

Χθιζὸς ἐμοῖς ἀχέεσι τετρυμένος, οἷος απ᾿ ἄλλων
Ἥμην ἐν σκιερῷ ἄλσει, θυμόν ἔδων.
Καὶ γάρ πως φιλέω τόδε φάρμακον ἐν παθέεσσιν,
Αὐτός ἐμῷ θυμῷ προσλαλέεν ἀκέων.
Αὖραι δ᾿ ἐψιθύριζον ἅμ᾿ ὀρνιθέεσσιν ἀοιδοῖς,
Καλόν ἀπ᾿ ἀκρεμόνων κῶμα χαριζόμεναι,
Καί μάλα περ θυμῷ κεκαφηότι. Οἱ δ᾿ ἀπό δένδρων
Στηθομελεῖς, λιγυροί, ἡελίοιο φίλοι,
Τέττιγες λαλαγεύντες ὅλον κατεφώνεον ἄλσος.
Παρ᾿ δ᾿ ὕδωρ ψυχρὸν ἐγγὺς ἔκλυζε πόδας,
Ἧκα ῥέον δροσεροῖο δι᾿ ἄλσεος. Αὐτάρ ἔγωγε
Τώς ἐχόμην κρατερῶς ἄλγεος, ὡς ἐχόμην
Τῶν μέν ἄρ᾿ οὐκ ἐθέλει τέρψιος ἀντιάειν.
Αὐτός δέ, στροφάλιγξιν ἑλισσομένοιο νόοιο,
Τοίην ἀντιπάλων δῆριν ἔχων ἐπέων·
Τίς γενόμην, τίς δ᾿ εἰμί, τί δ᾿ ἔσσομαι; Οὐ σαφά οἶδα.
Οὐδέ μέν ὅστις ἐμοῦ πλειότερος σοφίην.
..............................................................
Ἵστασο. Πάντα Θεοῦ δεύτερα. Εἶκε λόγῳ.
Οὐ δέ με μαψιδίως τεῦξεν Θεός. Ἔμπαλιν ᾠδῆς
Ἵσταμαι· ἡμετέρης τοῦτ᾿ ὀλιγοφρενίης.
Νῦν ζόφος, αὐτὰρ ἔπειτα λόγος, καὶ πάντα νοήσεις,
Ἤ τόν Θεόν εἰσρόων ἤ πυρί δαπτόμενος.
Ὥς μοι ταῦτ᾿ ἐπάεισε φίλος νόος, ἄλγος ἔπεσσεν.
Ὀψέ δ᾿ ἀπό σκιεροῦ ἄλσεος οἴκαδ᾿ ἔβην.
Ἄλλοτε μέν γελόων ἑτερόφρονα, ἄλλοτε δ᾿ αὖτε
Κῆρ ἄχεϊ σμύχων, μαρναμένοιο νόου.
Μόνος μου χτες από τις πίκρες στραγγισμένος
Σε δάσος σύσκιο βαρύθυμος καθόμουν.
Μ᾿ αρέσει, αλήθεια, αυτό το φάρμακο στις θλίψεις,
με την ψυχή μου ν᾿ αναδεύω σκέψεις σιωπηλά.
Αύρες ψιθύριζαν μ᾿ αηδόνια καλλικέλαδα
κι απ᾿ τα κλαδιά γλυκό αποκάρωμα χυνόταν,
θαρρείς και σού φευγε η ζωή. Κι από τα δέντρα
τα οξύφωνα τζιτζίκια, φίλοι του ήλιου,
πλημμύριζαν το δάσος με τις φλύαρες φωνές τους.
Σιμά ρυάκι δροσερό έβρεχε τα πόδια
και μες στο δάσος έτρεχε απαλά.
Πώς με συνείχε ωστόσο δυνατή η οδύνη
κι έτσι δε με τραβούσαν διόλου ετούτα. Ο νους,
σαν τον στομώνει ο πόνος, τέρψεις δε γυρεύει.
Κι εγώ μέσα στις συστροφές της ταραγμένης σκέψης
σ᾿ αντίμαχες ιδέες παραδομένος:
Ποιος στάθηκα, ποιος είμαι, τι θα γίνω; Δεν ξέρω καθαρά.
Κι άλλος σοφότερός μου ούτε κι εκείνος.
.............................................................
Στάσου. Μπρος στο θεό όλα δεύτερα. Τόπο στο Λόγο.
Μάταια δε σ᾿ έπλασε ο θεός,
μ᾿ εγώ αντιστέκομαι, μικρόψυχος, στον ύμνο.
Σκοτάδι εδώ κι εκεί του Λόγου το βασίλειο κι όλα ξάστερα,
για το θεό αντικρύζοντας, για στη φωτιά να τυραννιέσαι.
Μόλις με γλύκανε έτσι ο νους, πάει κι ο πόνος.
Κι από το σύσκιο δάσος χτες γυρίζοντας
στο σπίτι, μια χαμογέλαγα παράξενα
και μια σιγόκαιγε η καρδιά με σκέψη ανταριασμένη.

Τοῦ ἰδίου

Δίς, οἶδα τοῦτο, φεῦ! Δίς ἐπτερνισμένος·
Εἰ μέν δικαίως, προσδέχθοιθ᾿ ὑμᾶς ὁ Θεός·
Εἰ δ᾿ οὐ δικαίως, προσδέχθοιθ᾿ ὅμως ὁ Θεός·
Οὐδέν γάρ ὑμῶν οὐδέ ὥς καθέξομαι.
Πλήν ἐκλέλοιπα, καί ποθῶ λύσιν κακῶν.
Τῶν μέν παρόντων εἰμί πάντων ἔμπλεως,
Πλούτου, πενίας, χαρμονῶν, οὐ χαρμονῶν,
Δόξης, ἀτιμίας τε, δυσμενῶν, φίλων·
Τῶν δ᾿ οὐ παρόντων εὔχομαι πεῖραν λαβεῖν.
Πέρας λόγου· τολμῶ δέ, καί δέξου λόγον·
Εἰ μηδέν εἰμι, Χριστέ μου, τίς ἡ πλάσις;
Εἰ τίμιός σοι, πῶς τόσοις ἐλαύνομαι;
Το ξέρω, δυο φορες μ᾿ απολακτίσατε.
Αν δίκαια, ο θεός να σας συγχωρέσει·
Αν άδικα, παλι ο θεός να συγχωρέσει.
Κατηγορία βαριά ακόμη κι έτσι δε θα σας προσάψω.
Πλην έχω εξαντληθεί, ποθώ το τέλος των δεινών.
Απ όλα τα παρόντα κορεσμένος,
Πλούτη και φτώχεια, εχθρούς και φίλους.

Τα απόντα εκείνα ευχή μου ν᾿ απολαύσω.
Ακροτελεύτιος λόγος. Τον τολμώ κι άκου τη σκέψη:
Αν είμαι ένα μηδεν, Χριστέ μου, γιατί μ᾿ έπλασες;
Κι αν κάτι αξίζω, γιατί οι τόσες περιπέτειες;

Τοῦ ἰδίου

Τροχός τίς ἐστιν ἀστάτως πεπηγμένος,
ὁ μικρός οὗτος καὶ πολύτροπος βίος.
Ἄνω κινεῖται, καὶ περισπᾶται κάτω·
οὐχ ἵσταται γάρ, κἂν δοκῇ πεπηγέναι,
φεύγων κρατεῖται, καί μένων ἀποτρέχει.
Σκιρτᾷ δὲ πολλά, καὶ τὸ φεύγειν οὐκ ἔχει.
Ἕλκει, καθέλκει τῇ κινήσει τὴν στάσιν.
Ὡς οὐδὲν εἶναι τὸν βίον διαγράφων,
ἢ καπνόν, ἢ ὄνειρον, ἢ ἄνθος χλόης.
Μια ρόδα άτσαλα στημένη,
τούτη η σύντομη και πολυδαίδαλη ζωή.
Προς τα πάνω κινούμενη, κατρακυλά στα χαμηλά·
Κι αν φαίνεται στεριωμένη, δε μένει ωστόσο σταθερή.
Θαρρείς πως φεύγει κι είναι στάσιμη, θαρρείς πως στέκει κι όμως τρέχει.
Κάνει άλματα συχνά, μα δε μπορεί να ξεκολλήσει.
Σέρνει και παρασέρνει αυτοκινούμενη τη στασιμότητα.
Σα να διαγράφει το τίποτα ο βίος.
ή καπνός, ή όνειρο, ή ένα αγριολούλουδο.

Τοῦ ἰδίου

συγκρίνοντας την άσημη επισκοπή που του έλαχε στην Καππαδοκία, συγκριτικά με την επισκοπή Καισάρειας που έλαχε στον συμφοιτητή του στην Αθήνα Μέγα Βασίλειο.

Τοιαῦτ᾿ Ἀθῆναι, καὶ πόνοι κοινοὶ λόγων,
ὁμόστεγός τε καὶ συνέστιος βίος,
Νοῦς εἷς ἐν ἀμφοῖν οὐ δύο, θαῦμ᾿ Ἑλλάδος.
........................................................................
Διεσκέδασται πάντα, ἔρριπται χαμαί.
Αὖραι φέρουσι τὰς παλαιὰς ἐλπίδας.
Ποῦ τις πλανηθῇ; Θῆρες οὐ δέξεσθέ με;
παρ᾿ οἷς τὸ πιστὸν πλεῖον, ὡς γ᾿ ἐμοὶ δοκεῖ.
Έτσι ζούσαμε στην Αθήνα, κοπιάζοντας μαζί για μόρφωση,
κάτω απ την ίδια στέγη και στο ίδιο τραπέζι,
και μια ήταν η έγνοια μας, όχι δύο, το θαύμα της Ελλάδας.
...............
Όλα σκορπίστηκαν, ρίχτηκαν στη γη,
Αύρες φέρνουν τις παλιές ελπίδες.
Πού να πάει κανείς; Θα με δεχτούν τ᾿ αγρίμια,
που, καθώς νομίζω, τα πιο πολλά έχουν πίστη;

Τοῦ ἰδίου

Εις την των ανθρωπίνων ματαιότητα

Οἱ τοὺς ἀραχνῶν ἐμμιμούμενοι μίτους,
καὶ τοῖς ἀφανοῖς ἐντρυφῶντες τοῦ βίου,
ἴστωσαν ὡς εὔληπτα καὶ αὔραις πέλει
τὰ τερπεὰ πάντα τοῦ ἀραχνώδους βίου.
Οἱ τοὺς θρόνους ἔχοντες ὡραϊσμένους,
καὶ ταῖς ῥεούσαις ἐξοχαῖς ἐπηρμένοι,
σκοπεῖτε τὴν ἄφευκτον ἐσχάτως δίκην,
ὡς οὐδὲν αὐτὴν οὐδαμῶς παραδράμοι
Τον αραχνώδη ιστό όσοι μιμούνται
Και με τα αβέβαια της ζωής ευχαριστιώνται
Ας ξέρουν πως και ανάλαφρη αύρα διώχνει
Κάθε τερπνό της ζωής της αραχνένιας.
Όσοι σε θρόνους στολισμένους κάθεστε
Και για διαβατικά καυχιέστε προβαδίσματα
Την αναπόφευκτη στερνή δίκη να σκέφτεστε,
Που τίποτε το δρόμο της να αλλάξει δεν μπορεί ποτέ.

ΠΑΛΛΑΔΑ (4ος –5ος αι.)

Πᾶσαν Ὅμηρος ἔδειξε κακὴν σφαλερήν τε γυναῖκα,
σώφρονα καὶ πόρνην, ἀμφοτέρας ὄλεθρον.
Ἐκ γὰρ τῆς Ἑλένης μοιχευσαμένης φόνος ἀνδρῶν
καὶ διὰ σωφροσύνην Πηνελόπης θάνατοι.
Ἰλιὰς οὖν τὸ πόνημα μιᾶς χάριν ἐστὶ γυναικός,
αὐτὰρ Ὀδυσσείῃ Πηνελόπη πρόφασις.
Ο Όμηρος έδειξε τόσο
τη σώφρονα όσο και την πόρνη γυναίκα, ολέθριες.
Γιατί, γινόμενη η Ελένη μοιχαλίδα έγιναν φόνοι ανδρών,
και λόγω της σωφροσύνης της Πηνελόπης θάνατοι.
Η Ιλιάδα γράφρηκε χάριν της μιάς
και η Οδύσσεια χάριν της άλλης.

ΚΥΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΟΠΟΛΙΤΗ

(α´ μισό 5ου αι.), έπαρχου (δημάρχου) της Κωνσταντινούπολης, υπάτου, κτίστη των Θεοδοσιανών τειχών της Πόλης, πατρίκιου

Αἴθε πατὴρ μ᾿ ἐδίδαξε δασύτριχα μῆλα νομεύειν,
ὥς κεν ὑπὸ πτελέῃσι καθήμενος ἢ ὑπὸ πέτρῃς,
συρίσδων καλάμοισιν, ἐμὰς τέρπεσκον ἀνίας.
Πιερίδες, φεύγωμεν ἐϋκτιμένην πόλιν· ἄλλην
πατρίδα μαστεύσωμεν. Ἀπαγγελέω δ᾿ ἄρα πᾶσιν
ὡς ὀλοοὶ κηφῆνες ἐδηλήσαντο μελίσσας.
μῆλα=πρόβατα.
Συρίσδων= συρίζων, παίζοντας την ποιμενική σύριγγα.
Τέρπεσκον=ἔτερπον. ἐϋκτιμένην=καλοκτισμένη.
Πιερίδες=Μούσες
Μαστεύσωμεν=αναζητούμε.
ὀλοοὶ...μέλισσας=οι ολέθριοι κηφήνες κατέστρεψαν τις μέλισσες.

ΣΥΝΕΣΙΟΥ (5ος μ.Χ. αι.), μαθητοῦ τῆς Ὑπατίας· ἐπισκόπου Πτολεμαΐδος

ΕΥΔΟΚΙΑΣ Αυτοκράτειρας (α´ μισό 5ου αι.)

Ἥ δε μὲν ἱστορίη θεοτερπέος ἐστὶν ἀοιδῆς.
Πατρίκιος δ᾿ ὃς τήνδε σοφῶς ἀνεγράψατο βίβλον,
ἔστι μὲν ἀενάοιο διαμπερὲς ἄξιος αἴνου,
οὕνεκα δὴ πάμπρωτος ἐμήσατο κύδιμον ἔργον.
Ἀλλ᾿ ἔμπης οὐ πάγχυ ἐτήτυμα πάντ᾿ ἀγόρευεν,
οὐδὲ μὲν ἁρμονίην ἐπέων ἐφύλαξεν ἅπασαν,
οὐδὲ μόνων ἐπέων ἐμνήσατο κεῖνος ἀείδων,
ὁππόσα χάλκεον ἦτορ ἀμεμφέος εἶπεν Ὁμήρου.
Ἀλλ᾿ ἐγὼ ἡμιτελέστου ἀγακλεὲς ὡς ἴδον ἔργον,
Πατρικίου σελίδας ἱερὰς μετὰ χεῖρας λαβοῦσα,
ὅσσα μὲν ἐν βίβλοισιν ἔπη πέλεν οὐ κατὰ κόσμον,
πάντ᾿ ἄμυδις κείνοιο σοφῆς ἐξείρυσα βίβλον.
Ὅσσα δ᾿ ἐκεῖνος ἔλειπεν, ἐγὼ πάλιν ἐν σελίδεσσι
γράψα καὶ ἁρμονίην ἱεροῖς ἐπέεσσιν ἔδωκα.
Εἰ δὲ τις αἰτιόωτο καὶ ἡμέας ἐς ψόγον ἕλκοι,
δοιάδες οὕνεκα πολλαὶ ἀρίζηλον κατὰ βίβλον,
εἰσὶν Ὁμηρείων τ᾿ ἐπέων πόλλ᾿ οὐ θέμις, ἐστίν,
ἴστω τοῦθ᾿, ὁτι πάντες ὑποδρηστῆρες ἀνάγκης...
.................................................................................
Πατρίκιος δ᾿, ὃς τήνδε σοφὴν ἀνεγράψατο δέλτον,
ἀντὶ μὲν Ἀργείων στρατιῆς γένος εἶπεν Ἐβραίων,
ἀντὶ δὲ δαιμονίης τε καὶ ἀντιθέοιο φάλαγγος,
ἀθανάτους ἤεισε καὶ υἱέα καὶ γενετῆρα.
Ἀλλ᾿ ἔμπης ξυνὸς μὲν ἔφυ πόνος ἀμφοτέρασι,
Πατρικίῳ κἀμοί, καὶ θηλυτέρῃ περ ἐούσῃ.

ΧΡΙΣΤΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΚΟΠΤΙΤΗ

(τέλη 5ου –αρχές 6ου αι.), για τα 80 αγάλματα που στόλιζαν τα δημόσια λουτρά (θέρμες) στον Ζεύξιππο της Κωνσταντινούπολης. Εδώ περιγράφονται 4 αγάλματα, της Ανδρομάχης, του Μενελάου, της Ελένης και της Κασσάνδρας.

Ἔκφρασις τῶν ἀγαλμάτων τῶν εἰς τὸ δημόσιον γυμνάσιον τοῦ ἐπικαλουμένου Ζευξίππου

Ἀνδρομάχη δ᾿ ἔστηκε, ῥοδόσφυρος Ἠετιώνη,
οὔτι γόον σταλάουσα πολύστονον· ὡς γὰρ ὀΐω,
οὔπω ἐνὶ πτολέμῳ κορυθαίολος ἤριπεν Ἕκτωρ,
οὐδὲ φερεσσακέων ὑπερνήνορες υἷες Ἀχαιῶν
Δαρδανίην ξύμπασαν ἐληίσαντο τιθήνην.

Ἦν δ᾿ ἐσιδεῖν Μενέλαον ἀρήιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ νίκῃ
γηθόσυνον· σχεδόθεν γὰρ ἐθάλπετο χάρματι πολλῷ
δερκόμενος ῥοδόπηχυν ὁμόφρονα Τυνδαρεώνην.

Ἡγησάμην δ᾿ Ἑλένης ἐρατὸν τύπον, ὅττι καὶ αὐτῷ
χαλκῷ κόσμον ἔδωσε πανίμερον· ἀγλαΐη γὰρ
ἔπνεε θερμὸν ἔρωτα καὶ ἀψύχῳ ἐνὶ τέχνῃ..

Κασάνδρην δ᾿ ἐνόησα θεοπρόπον, ἀλλ᾿ ἐνὶ σιγῇ
μεμφομένη γενετῆρα σοφῆς ἀνεπίμπλατο λύσσης,
οἷά τε θεσπίζουσα πανύστατα πήματα πάτρης.

ΑΓΑΘΙΟΥ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΥ (6ος αι.)

Τὸν θάνατον τί φοβεῖσθε, τὸν ἡσυχίης γενετῆρα,
τὸν παύοντα νόσους καὶ πενίης ὀδύνας;
μοῦνον ἅπαξ θνητοῖς παραγίνεται, οὐδὶ ποτ᾿ αὐτὸν
εἶδεν τις θνητῶν δεύτερον ἐρχόμενον·
αἱ δὲ νόσοι πολλαὶ καὶ ποικίλαι ἄλλοτ᾿ ἐπ᾿ ἄλλον
ἐρχόμεναι θνητῶν καί μεταβαλλόμεναι.
Γιατί φοβάστε τον θάνατο, τον γενήτορα της ησυχίας,
που παύει νόσους, πόνους, οδύνες;
Μια φορά μόνο έρχεται στους ανθρώπους,
κανείς δεν τον είδε δυό φορές.
Οι αρρώστειες όμως πολλές και ποικίλες
και χτυπούν πότε τον ένα πότε τον άλλο, μεταβαλλόμενες.

Τοῦ ἰδίου

Ἐζόμενος μὲν τῇδε παρ᾿ εὐλάϊγγι τραπέζῃ
παίγνια κινήσεις τερπνὰ βολοκτυπίης.
Μήτε δὲ νικήσας μεγαλίζεο, μήτ᾿ ἀπολειφθεὶς
ἄχνυσο τὴν ὀλίγην μεμφόμενος βολίδα.
καὶ γὰρ ἐπὶ σμικροῖσι νόος διαφαίνεται ἀνδρός,
καὶ κύβος ἀγγέλει βένθος ἐχεφροσύνης.
Καθισμένος σε μαρμάρινο τραπέζι
τους κύβους παίζεις και ευχαριστείσαι.
Μη περηφανεύεσαι όταν νικάς,
ούτε να μεμψιμοιρείς όταν χάνεις.
Στα μικρά πράγματα αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας κάποιου,
κι οι κύβοι δείχνουν πόσο εχέφρων είναι.

Τοῦ ἰδίου

Στῆλαι καὶ γραφίδες καὶ κύρβιες, εὐφροσύνης μὲν
αἴτια τοῖς ταῦτα κτησαμένοις μεγάλης·
ἀλλ᾿ ἐς ὅσον ζώουσι. τὰ γὰρ κενὰ κύδεα φωτῶν
ψυχαῖς οἰχομένων οὐ μάλα συμφέρεται,
ἡ δ᾿ ἀρετὴ σοφίης τε χάρις καὶ κεῖθι συνέρπει,
κἀνθάδε μιμνάζει μνῆστιν ἐφελκομένη.
Οὕτως οὕτω Πλάτων βρενθύεται, οὔτ᾿ ἀρ᾿ Ὅμηρος
χρώμασιν ἢ στήλαις, ἀλλὰ μόνῃ σοφίῃ.
Ὄλβιοι ὧν μνήμη πινυτῶν ἐνὶ τεύχεσι βίβλων,
ἀλλ᾿ οὐκ ἐς κενὰς εἰκόνας ἐνδιάει.
Τα αγάλματα, οι εικόνες, οι πίνακες φέρνουν
μεγάλη χαρά σε όσους τα έχουν·
αλλά όσο ζούνε· γιατί οι χωρίς δόξα άνδρες
δε συμφωνούν πολύ με τις ψυχές όσων φεύγουν
κι η αρετή κι η χάρη της σοφίας τούς ακολουθούν κι εκεί
κι εδώ μένουν χαραγμένες στις μνήμες.
Αυτή είναι η περηφάνεια του Πλάτωνα και του Ομήρου
όχι με εικόνες και στήλες· αλλά για τη σοφία τους μόνο.
Ευτυχισμένοι όσοι από τους φρόνιμους η μνήμη τους
κατοικεί στα βιβλία και όχι σε κενές εικόνες.

ΠΑΥΛΟΥ ΣΙΛΕΝΤΙΑΡΙΟΥ (6ος αι.)

Οὐ τό ζῆν χαρίεσσαν ἔχει φύσιν, ἀλλὰ τὸ ῥῖψαι
φροντίδας ἐκ στέρνων τὰς πολιοκροτάφους.
πλοῦτον ἔχειν ἐθέλω τὸ ἐπάρκιον· ἡ δ᾿ περισσὴ
θυμὸν ἀεὶ κατέδει χρυσομανὴς μελέτη.
ἔνθεν ἐν ἀνθρώποισιν ἀρείονα πολλάκι δήεις
καὶ πενίην πλούτου καὶ βιότου θάνατον.
ταῦτα σὺ γινώσκων κραδίης ἴθυνε κελεύθους
εἰς μίαν εἰσρόων ἐλπίδα, τὴν σοφίην.
Η ζωή δεν είναι πρόσχαρη και θελκτική. Εκείνο που έχει
Είναι φροντίδες αμέτρητες, που, με τον καιρό, λευκαίνουν τους κροτάφους.
Πλούτο ας έχω, όσο αρκεί. Η περισσή χρυσομανία
φθείρει και τις δυνάμεις εξαντλεί του ανθρώπου.
Πλήθος φορές ανθρώπους θα γνωρίσεις
που ενάρετοι είναι παρόλο το βάρος της πενίας τους
κι αλλού το θάνατο μες στη χλιδή θα συναντήσεις.
Γνωρίζοντας αυτά τους δρόμους ας ακολουθήσεις,
που στην ελπίδα κατευθύνουν τη μοναδική, τη σοφία.

Του ιδίου

Μήτε βαθυκτεάνοιο τύχης κουφίζετο ῥοίζῳ,
μήτε σέο γνάμψῃ φροντὶς ἐλευθερίην.
πᾶς γὰρ ὑπ᾿ ἀσταθέεσσι βίος πελεμίζεται αὔραις
τῇ καὶ τῇ θαμινῶς ἀντιμεθελκόμενος.
ἡ δ᾿ ἀρετὴ σταθερόν τι καὶ ἄτροπον, ἧς ἔπι μούνης
κύματα θαρσαλέως ποντοπόρει βιότου.
Μην παρασύρεσαι απ τις ευλογίες της τύχης,
και το ελεύθερό σου φρόνημα οι φροντίδες ας μην κάμπτουν.
Ο βίος ασταθής είναι. Άστατες αύρες πνέουν
Κι ένα ρεύμα ακατάστατο σε σέρνει εδώ κι εκεί.
Σταθερή και αμετάτρεπτη είναι η Αρετή· μόνο με αυτήν
στο πέλαγος της ζωής σου πλέε.

ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ (6ος αι.)

Ἠδέα πάντα κέλεθα λάχεν βίος· ἀστεϊ μέσσῳ
εὖχος, ἑταιρεῖας, κρυπταὶ δόμοισιν ἄχη·
ἀγρὸς τέρψιν ἄγει, κέρδος πλόος, ἀλλοδαπὴ χθὼν
γνώσιας· ἐκ δὲ γάμων οἶκος ὁμοφρονέει,
τοῖς δ᾿ ἀγάμοις ἄφροντις ἀεὶ βίος· ἕρκος ἐτύγχθυ
πατρὶ τέκος, φροῦδος τοῖς ἄγονοισι φόβος·
ἠνορέην νεότης, πολιὴ φρένας οἶδεν ὀπάσσαι.
ἔνθεν θάρσον ἔχων ζῶε, φύτευε γένος.
Ευχάριστος κάθε δρόμος στη ζωή. Στην πόλη,
δόξα και φιλία. Τα σπίτια κρύβουν το άγχος.
Ο αγρός τέρπει, η ναυσιπλοΐα κέρδη, ο ξένος τόπος γνώσεις
Ο γάμος φέρνει ομόνοια,
οι άγαμοι ζουν χωρίς φροντίδες, στήριγμα είναι στον πατέρα
τα παιδιά· οι άτεκνοι άφοβα ζουν.
Η νεότητα άφοβη· τα γηρατιά σοφό σε κάνουν
Έχοντας θάρρος ζήσε, και διαιώνιζε το γένος.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΟΥ ΥΠΑΤΟΥ (6ος αι.)

«Αὔριον ἀθρήσκω σε». Το δ᾿ οὔποτε γίνεται ἡμῖν,
ἠθάδος ἀμφιβολίης αἰὲν ἀεξομένης.
Ταῦτά μοι ἱμείροντι χαρίζεαι· ἄλλα δ᾿ ἐς ἄλλους
δῶρα φέρεις, ἐμέθεν πίστιν ἀπειπαμένη.
«ὅψομε ἑσπερίη σε». τί δ᾿ ἕσπερός ἐστι γυναικῶν;
γῆρας ἀμετρήτῳ πληθόμενων ῥυτίδι.
«Αύριο θα σε δώ». Όμως αυτό δε γίνεται ποτέ,
και πάντα με την ίδια αναβολή το μεταθέτεις.
Μ᾿ αυτόν τον τρόπο φέρεσαι σε μένα που σε λαχταρώ.
Όμως σε άλλους δίνεις άλλα δώρα σου
κι αρνείσαι την πιστή μου αγάπη.
«Το βράδυ θα σε δώ!» Μα ποιο είναι των γυναικών το βράδυ;
Γεράματα βαθιά κι αμέτρητο πλήθος ρυτίδων.

Του ιδίου

Κιχλίζεις, χρεμέτισμα γάμου προκέλευθον ἱεῖσα,
ἥσυχά μοι νεύεις· πάντα μάτην ἐρέθεις.
ὤμοσα τὴν δυσέρωτα κόρην, τρισὶν ὥμοσα πέτραις,
μήποτε μειλιχίοις ὄμμασιν εἰσιδέειν.
παῖζε μόνη τὸ φίλημα· μάτην πόππυζε σεαυτῇ
χείλεσιν γυμνοτάτοις, οὔ τινι μισγομένοις.
αὐτὰρ ἐγὼν ἑτέρην ὁδὸν ἔρχομαι· εἰσὶ γὰρ ἄλλαι
κρέσσονες εὐλέκτρον Κυπρίδος ἐργάτιδες.
Χαζογελάς και χλιμιντρίζεις ερεθιστικά
με πρόκληση ερωτική, μού κάνεις τρυφερά νοήματα.
Μα με όλα αυτά μάταια κοπιάζεις.
Εδωσα όρκο σε τρεις πέτρες την κοπέλλα
αυτήν τη δύστροπη γλυκειά ματιά ποτέ να μη της ρίξω.
Μόνη σου παίζε, ότι δίνεις τάχατες φιλιά.
Μάταια ανοιγόκλεινε γυμνά τα χείλια που δε σμίγουν με κανέναν.
Εγώ θα πάρω άλλο δρόμο. Υπάρχουν κι άλλες πιο καλές,
πιστές στην Αφροδίτη και με ζήλο για τον έρωτα εργάτριες.

Του ιδίου

Ἀστὸς ἐμοὶ καὶ ξεῖνος ἀεὶ φίλος· οὐ γὰρ ἐρευνᾶν
«Τίς, πόθεν ἠὲ τίνων», ἐσὶ φιλοξενίης.
Για μένα κάθε συμπολίτης ή και ξένος είναι φίλος πάντοτε.
«Ποιος είσαι, τίνος κι από πού», ποτέ της δε ρωτά η φιλοξενία.

Του ιδίου

Μνήμη καὶ Λήθη, μέγα χαίρετον·
ἡ μὲν ἐπ᾿ ἔργοις μνήμη τοῖς ἀγαθοῖς,
ἡ δ᾿ ἐπὶ λευγαλέοις.
Μνήμη και Λήθη να ῾σαστε καλά.
Η μια που μου θυμίζει τα σπουδαία έργα
κι η άλλη που με κάνει να ξεχνώ τα θλιβερά.

Του ιδίου

Γαῖα καὶ Εἰλείθυια, σὺ μὲν τέκες, ἡ δὲ καλύπτεις·

χαίρετον· ἀμφοτέραις ἤνυσα τὸ στάδιον.
εἶμι δὲ μή νοέων, πόθι νίσομαι· οὐδὲ γὰρ ὑμέας
ἢ τίνος ἢ τίς ἐὼν οἶδα πόθεν μετέβην.
Γαία και Ειλείθυια, θεές της γέννησης και της φθοράς,
Εσύ με γέννησες κι εσύ με χώμα τώρα με σκεπάζεις.
Σας χαιρετώ. Τελείωσα το δρόμο και των δυο σας.
Φεύγω, κι όμως πού πάω δε γνωρίζω.
Δε ξέρω ούτε και Εσάς ούτε ποιος είμαι, τίνος είμαι κι από πού ήρθα.

Του ιδίου

Δίκτυον ἀκρομόλυβδον Ἀμύντιχος ἀμφὶ τριαίνῃ
δῆσε γέρων, ἁλίων παυσάμενος καμάτων.
ἐς δὲ Ποσειδάωνα καὶ ἁλμυρὸν οἶδμα θαλάσσης
εἶπεν ἀποσπένδων δάκρυον ἐκ βλεφάρων·
«Οἶσθα, μάκαρ, κέκμηκα· κακοῦ δ᾿ ἐπὶ γήραος ἡμῖν
ἄλλυτος ἡβάσκει γυιοτάκης πενίῃ.
Θρέψον ἔτι σπαῖρον τὸ γερόντιον, ἀλλ᾿ ἀπὸ γαίης,
ὡς ἐθέλεις μεδέων καὶ χθονὶ καὶ πελάγει».
Παύοντας ο γερό-Αμύντιχος τους κόπους του στη θάλασσα
Τύλιξε στο καμάκι του το μολυβιασμένο δίχτυ του,
και χύνοντας πικρότατο δάκρυ απ᾿ τα βλέφαρα, είπε στον Ποσειδώνα:
«Μακάριε θεέ, το ξέρεις, πως κουράστηκα και πάνω στο κακό των γηρατειών
αχώριστη η φτώχεια έρχεται, που λειώνει το κορμί.
Κυρίαρχε της θάλασσας και της στεριάς,
θρέψε το γεροντάκι το τρεμάμενο, λίγο ακόμη,
αλλά τώρα από τη γή, καθώς το επιθυμεί.

ΑΝΩΝΥΜΟΥ, Εἰς τὴν ὑψίστην θεόν, 7ος αι.

Χαῖρε κόρη χαρίεσα, χαριτόκε, χάρμα τοκήων,
παρθέν᾿ ἐφημερίοις οὐρανίοις τε φίλη.
Χαῖρε κόρη πάντων, μέγα χάρματι χάρμα λαβοῦσα·
χάρμα μεγασθενέων χάρμα τ᾿ ἀφαυροτέρων.
Χαῖρε πόνων τε λύτειρα, δόμων ῥύτειρα τ᾿ ἀνάκτων,
μῆτερ ἀπημοσύνης, μῆτερ ἐλευθερίης.
Χαῖρε δόσις χθονὸς αἰὲν ἐοῦσα καὶ ὀλβοδότειρα,
κοίρανε δ᾿ ἀτρεκίης, κοίρανε χαρμοσύνης.
Χαῖρε βάσις μερόπων, βροτέης γενεῆς· ἀρετάων
ἔγγονέ τ᾿ ἀφθορίης, ἔγγονέ τ᾿ εὐγαμίης.
Χαῖρε δόσις σοφίης, χαρίτων, μερόπων μέγα χάρμα,
παρθένε καλλιτόκε, μῆτερ ἀνανδροτάτη.
Χαῖρε δὲ καὶ κλῖμαξ ποτὶ οὐρανὸν ἀστερόεντα·
εὐθυδρόμους κατάγεις, εὐθυδρόμους δ᾿ ἀνάγεις.
Χαῖρε φάος μερόπων, πῦρ ἁγνόν, δαίμοσι χαῖρε·
ἐν πυρὶ πῦρ ἐγένου, νῦν δὲ φλεγεῖσα φλέγεις.
Χαῖρε δ᾿ ἀμικτοτάτῃ μίξει θεοῦ αἰὲν ἐόντος,
ἀνδρομέης γενεῆς θεῖον ἔρεισμα φανέν.
Χαῖρε δ᾿ ἀγαλλομένη μὲν ἐν Ἑλλάδι καὶ Σαλαμῖνι,
μᾶλλον ὅτ᾿ εἰς συνόδους ἔδραμες ἠελίοιο,
τηλαυγὲς μερόπων οὐρανίων τε φάος..
Χαριτωμένη κόρη, χαίρε, χαρά των γονιών που γεννάς χάρη,
Παρθένα αγαπημένη στους ουρανούς και στους εφήμερους.
Χαίρε κόρη που όλοι σε χαίρονται για τη χαρά που τους έδωσες
χαρά πολυδύναμη και χαρά δίχως δύναμη.
Χαίρε που λύνεις τους πόνους, που σώζεις σπίτια και βασιλιάδες,
μητέρα της ασφάλειας, μητέρα της ελευθερίας.
Χαίρε δώρο της γης, πάντα υπάρχουσα και που χαρίζεις ευτυχία
Βασίλισσα της δικαιοσύνης, βασίλισσα της ευτυχίας.
Χαίρε η ρίζα των ανθρώπων, του γένους των θνητών·
Εγγονή των αρετών και της αφθαρσίας, εγγονή της ευγαμίας.
Χαίρε δώρο της σοφίας, των χαρίτων, μεγάλη χαρά των ανθρώπων
παρθένα καλλιτόκε, μητέρα που δεν άγγιξε άνδρας.
Χαίρε δώρο της γης, μεγάλη λησμονιά σ᾿ όλες τις λύπες·
μητέρα της δικαιοσύνης, μητέρα της αθανασίας.
Χαίρε η σκάλα προς τον αστροφώτιστο ουρανό·
που γοργά μας οδηγείς, γοργά μας φέρνεις πίσω.
Χαίρε φως των ανθρώπων, φωτιά που εξαγνίζει τους δαίμονες χαίρε·
Φτωχιά γεννημένη στη φωτιά, τώρα φλέγεις, αφού έγινες φλόγα.
Χαίρε η ανέγγιχτη με το άγγιγμα του προϋπάρχοντος θεού,
στήριγμα θεϊκό που φάνηκες στο γένος των ανθρώπων.
Χαίρε που αγάλλεσαι στην Ελλάδα και τη Σαλαμίνα
όταν έλαμπες μαζί με τον ήλιο.
Χαίρε όχημα φωτεινό του ηλίου του μακροβόλου
μακρόλαμπο φέγγος ανθρώπων και ουρανίων..

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΙΣΙΔΗ (7ος αι.)

Από την Εξαήμερον

Στίχ. 6-17
Ἄφωνον εἶχον ἐξ ἀνάγκης τὸ στόμα,
τῆς τὸ λόγου σάλπιγγος ἐμπεφραγμένης.
οὐδὲν γὰρ οὕτως ὡς ἀθυμίας νέφος
χειμῶνα γεννᾷ καὶ νοημάτων ζάλην,
καὶ συσκιάζει τοῦ λόγου τὸν ἥλιον,
καὶ νύκτα ποιεῖ γνωστικῆς ἀβλεψίας,
καὶ τοῦ λογισμοῦ συνθολοῖ τοὺς ἀστέρας,
ἔσω δὲ πᾶσιν τὴν ἀχλὺν τῶν φροντίδων
καὶ τὴν ὁμίχλην τῶν φρενῶν ἐπιστρέφει,
καὶ τῆς διόπτρας τὴν ὀπὴν ἀντιστρέφει,
δι᾿ ἧς τὰ μικρὰ τοῦ λόγου κινήματα
ὁ νοῦς θεωρεῖ γνωστικῶν ἐξ ὀργάνων.

 

Στίχ. 135-144
Στολίζεται δὲ τὸν χιτῶνα τὸν μέγαν
τὸν ἀέρα κλωσθέντα κερκίδη ξένη,
χυτὸν διαυγῆ λεπτὸν ἠραιωμένον,
εἰς πᾶσαν εἰσδύνοντα σωματουργίαν.
προέρχεται δὲ νυμφικῶς ἐστεμμένος
λαβὼν διαγεῖς μαργαρίτας ἀστέρας·
ἔχει δὲ πρὸς τὰ στέρνα λυχνίτην ἕνα,
ὡς πῦρ ἀποστίλβοντα πρὸς τὴν ἡμέραν
ἄλλον δὲ λευκόπυρσον ὡς πρὸς δὲ τοὺς πόδας,
δεικνύντα λευκὴν πανταχοῦ τὴν ἑσπέραν.

 

Στίχ. 150-153
ἐπ᾿ οὐδενὸς δὲ πήγματος πεπηγμένος
τὸ κοσμαγωγὸν ἀντερείδει κεντρίον,
συνδεῖ δὲ τὴν ἄβυσσον ὡς ἐν σπαργάνῳ,
κυκλοῖ δὲ τὴν σύμπασαν ὡς ἐν δικτύῳ.

 

ΑΝΩΝΥΜΟΥ

Επίγραμμα ΑΝΩΝΥΜΟΥ στην είσοδο του Παλατιού του «Τρικλίνου», που χτίστηκε επί Αυτοκράτορα Ιουστινιανού Β΄ (8ος αι.):

Φαιδρὸν Ἰουστινιανὸς ἄναξ ἐμὲ χῶρον ἐγείρει
ἠελίῳ παρέχων θάμβος ἀνερχομένῳ.
Οὔποτε γὰρ τοιοῦτον ἐπὶ χθονὸς ἔδρακε κάλλος
ὑψόθεν οὐρανίην οἶμον ἀπερχόμενο.