Μαθήματα
Η Διαπολιτισμική Ψυχολογία υιοθετεί διττή, θεωρητική και μεθοδολογική, προσέγγιση: Πραγματεύεται θέματα από όλα τα γνωστά αντικείμενα της παραδοσιακής ψυχολογίας σε συνάρτηση με μεταβλητές του πλαισίου, όπως: οικολογικές, βιολογικές, οικονομικές και κοινωνικο-πολιτισμικές. Το περιεχόμενο των μαθημάτων εστιάζεται, αφενός, στις θεωρίες και τα πορίσματα της ψυχολογικής έρευνας με οικουμενική ισχύ και, αφετέρου, στο εύρος της διακύμανσης που παρατηρείται μεταξύ κοινωνιών και στη συνακόλουθη ψυχολογική διαφοροποίηση μέσω των μηχανισμών της κοινωνικοποίησης και της επιπολιτισμοποίησης. Στις διαλέξεις παρουσιάζονται οι θεωρίες και τα εμπειρικά δεδομένα που έχουν προκύψει από τη διαπολιτισμική μελέτη θεμάτων, όπως: οι γνωστικές διεργασίες, η νοημοσύνη και η καθημερινή γνώση, η ανθρώπινη ανάπτυξη, οι αξίες, η προσωπικότητα και η κοινωνική συμπεριφορά, τα συναισθήματα, η ψυχοπαθολογία, και η διαπολιτισμική επικοινωνία. Έμφαση δίνεται στην κριτική σκέψη και σε συνήθη σφάλματα κατά την επεξεργασία των διαπολιτισμικών ομοιοτήτων και διαφορών, στις έννοιες του εθνοκεντρισμού και του πολιτισμικού σχετικισμού και στις ιδεολογικές τους προεκτάσεις.
Η μελέτη της μετανάστευσης συνιστά εφαρμοσμένο διεπιστημονικό πεδίο. Το συγκεκριμένο μάθημα επικεντρώνεται στην ψυχολογική προσέγγιση της μετανάστευσης. Το θεωρητικό υπόβαθρο προέρχεται από τα εξηγητικά μοντέλα της Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας για την επιπολιτισμοποίηση, καθώς και από τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας για την κοινωνική ταυτότητα και τις διομαδικές σχέσεις. Το περιεχόμενο των διαλέξεων περιλαμβάνει όψεις και συνιστώσες της ψυχοκοινωνικής προσαρμογής των μεταναστών, όπως: το επιπολιτισμικό στρες, οι συνέπειες της διαπολιτισμικής επαφής, η δυναμική των σχέσεων μεταξύ μειονοτικών και πλειοψηφικών ομάδων, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις, η προκατάληψη και η προσλαμβανόμενη διάκριση, η εθνική ταυτότητα και η σημασία της γλώσσας. Επίσης, αναλύονται τα σύγχρονα μοντέλα για τις στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης από τη σκοπιά της εσω-ομάδας (εθνοπολιτισμικές ομάδες) και της εξω-ομάδας (ευρύτερη κοινωνία στη χώρα υποδοχής) και παρουσιάζονται τα αποτελέσματα ψυχολογικών ερευνών με διαφορετικές εθνοπολιτισμικές ομάδες μεταναστών διεθνώς και στην Ελλάδα.
Η Περιβαλλοντική Ψυχολογία αναλύει τις δυναμικές αλληλεπιδράσεις των ανθρώπινων εμπειριών με τις σχετιζόμενες όψεις του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος. Μελετά το άτομο μέσα σε πλαίσια συμπεριφοράς, δηλαδή ομοιοστατικά συστήματα που ορίζονται από κοινωνικές πραγματικότητες και συμβάλλουν στην εναρμόνιση περιβάλλοντος-συμπεριφοράς. Συνιστά διεπιστημονικό πεδίο συνάντησης ειδικών και είναι προσανατολισμένη στις εφαρμογές με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Οι θεματικές ενότητες του μαθήματος έχουν ως εξής: μοντέλα για την αντίληψη, την περιγραφή και την αξιολόγηση του περιβάλλοντος, προσανατολισμός στο χώρο και γνωστικοί χάρτες, χωρική συμπεριφορά (εδαφική περιοχή και προσωπικός χώρος), περιβαλλοντικό άγχος (αίσθημα συνωστισμού, θόρυβος, ρύπανση), χτισμό περιβάλλον, αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και συμπεριφορά, θετικές και αρνητικές όψεις της ζωής σε αστικά οικιστικά πλαίσια, φυσικό περιβάλλον και συμπεριφορά, ψυχολογικές αντιδράσεις στις φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, διαμόρφωση και αλλαγή των περιβαλλοντικών στάσεων.
Ο σκοπός του μαθήματος είναι διττός: να γνωρίσουν οι φοιτητές τους τομείς έρευνας και τα πεδία εφαρμογής των θεωριών της Κοινωνικής Ψυχολογίας, αφενός, και να εξοικειωθούν με τις διαδικασίες μεθοδολογικού σχεδιασμού και διεξαγωγής μιας κοινωνικο-ψυχολογικής μελέτης, αφετέρου. Η διασύνδεση θεωρίας, έρευνας και πρακτικών εφαρμογών βασίζεται στις αρχές της έρευνας δράσης, όπως τις διατύπωσε ο Kurt Lewin, καθώς και στη μελέτη της διάρθρωσης των τεσσάρων επιπέδων ανάλυσης της κοινωνικοψυχολογικής έρευνας και πρακτικής: ενδοατομικού, διατομικού, διομαδικού, ιδεολογικού. Εξετάζεται η συμβολή των «πρακτικών θεωριών» της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε τομείς όπως: η προστασία του περιβάλλοντος, οι μειονοτικές ομάδες, οι οργανισμοί, τα ΜΜΕ, η προαγωγή της υγείας, η οικογένεια και οι διαπροσωπικές σχέσεις. Επίσης, συζητούνται θέματα σχετικά με το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση κοινωνικοψυχολογικών παρεμβάσεων. Παράλληλα, οι φοιτητές ασκούνται στις δεξιότητες ανάγνωσης, διόρθωσης και συγγραφής μιας ερευνητικής μελέτης.
Σκοπός του μαθήματος είναι να προετοιμάσει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές για το εγχείρημα της συγγραφής μιας επιστημονικής εργασίας. Στο πλαίσιο των διαλέξεων αναπτύσσονται μια σειρά από θέματα, όπως η προσέγγιση του υπό διαπραγμάτευση στην εργασία ζητήματος, η ανάλυσή του σε παραμέτρους που πρέπει να τύχουν επεξεργασίας για την ολοκληρωμένη παρουσίασή του, η καταγραφή και τεκμηριωμένη θεμελίωση ερευνητικών ερωτημάτων, η αναζήτηση, αξιολόγηση και αξιοποίηση βιβλιογραφικών πηγών, και η εφαρμογή των κανόνων δεοντολογίας που πρέπει να ακολουθούνται στην ακαδημαϊκή γραφή. Δίνονται, επίσης, οδηγίες για τον τρόπο συγγραφής (στάδια), το ύφος γραφής και τη δομή της εργασίας ανάλογα με τη φύση της (αν πρόκειται για εργασία ανασκόπησης ή εμπειρική έρευνα), ενώ παράλληλα παρουσιάζεται το σύστημα βιβλιογραφικών αναφορών και παραπομπών και το στυλ μορφοποίησης της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας. Η επιτυχής ολοκλήρωση του μαθήματος συνιστάται για την εκπόνηση πτυχιακής εργασίας κατά το τέταρτο έτος σπουδών.
Το μάθημα αντλεί από τα επιστημολογικά και μεθοδολογικά εργαλεία της Διαπολιτισμικής Κοινωνικής Ψυχολογίας για να μελετήσει τις διομαδικές σχέσεις εντός του σχολικού πλαισίου με έμφαση στην πολιτισμική ετερότητα. Υιοθετείται μια πολυεπίπεδη, ιεραρχικά διαρθρωμένη προσέγγιση για την ανάλυση και ερμηνεία των ενδοατομικών, διατομικών, διομαδικών και κοινωνικοπολιτισμικών παραγόντων που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα σε μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς και μέλη της κοινότητας. Παρουσιάζονται και συζητούνται ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση κοινωνικών προβλημάτων στο σχολικό πλαίσιο, με ιδιαίτερη αναφορά στους δεοντολογικούς προβληματισμούς, τους πρακτικούς περιορισμούς και τις διαθέσιμες μεθοδολογικές επιλογές. Τα υπό μελέτη φαινόμενα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την πολιτισμική διαμεσολάβηση, τις στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης των μεταναστών μαθητών και των οικογενειών τους, τα στερεότυπα, την προκατάληψη και την πρόσληψη της διάκρισης, αλλά και τις επιπτώσεις των κοινωνικών κρίσεων στη διαπραγμάτευση της ταυτότητας, την ψυχοκοινωνική προσαρμογή και την ακαδημαϊκή επάρκεια των μαθητών.
Τα κριτήρια για εκπόνηση πτυχιακής εργασίας με επόπτη τον Αναπλ. Καθηγητή Βασίλη Παυλόπουλο περιλαμβάνουν τα εξής: (α) επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος ΨΧ126: Συγγραφή Ερευνητικής Εργασίας, των μαθημάτων Μεθοδολογίας Έρευνας και Στατιστικής, καθώς και συναφών με το προτεινόμενο θέμα μαθημάτων (π.χ. το μάθημα ΨΧ95: Ποιοτικές Προσεγγίσεις στην Ψυχολογική Έρευνα προκειμένου για τη διεξαγωγή ποιοτικής έρευνας), (β) συνάφεια του προτεινόμενου θέματος με το πεδίο της ερευνητικής ειδίκευσης του επόπτη, δηλαδή τη Διαπολιτισμική και Κοινωνική Ψυχολογία, και (γ) ωριμότητα της ερευνητικής πρότασης, δηλαδή πόσο εφικτό είναι να υλοποιηθεί και σε ποιο βαθμό προκύπτει ότι ο ενδιαφερόμενος ή η ενδιαφερόμενη διαθέτει τα εφόδια για να την ολοκληρώσει επιτυχώς. Ο χρόνος υποβολής των ερευνητικών προτάσεων είναι το πρώτο 15ήμερο του Οκτωβρίου ή το δεύτερο 15ήμερο του Φεβρουαρίου κάθε ακαδημαϊκού έτους. Οι απαντήσεις στα αιτήματα γνωστοποιούνται εντός δύο βδομάδων. Οι ερευνητικές προτάσεις υποβάλλονται στον διδάσκοντα μέσω του συνδέσμου https://forms.gle/JQXdgrwLu9AMzYv2A. Ανάλογη είναι η διαδικασία εκπόνησης διπλωματικής εργασίας από φοιτήτριες και φοιτητές του ΠΜΣ Σχολικής Ψυχολογίας και του ΠΜΣ Κλινικής Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ.
Χριστοπούλου, Ε. (2020). Κοινωνική αναπαράσταση, διαστάσεις, διεργασίες και αποτελέσματα του διαλογισμού στην ψυχική υγεία και ευεξία: Διαπολιτισμική προσέγγιση [Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. http://hdl.handle.net/10442/hedi/48325
Πρίντεζη, Ά. (2019). Διαχείριση ηθικών διλημμάτων στην προεφηβεία: ο ρόλος της κοινωνικής επιρροής [Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. http://hdl.handle.net/10442/hedi/46065
Τσουβέλας, Γ. (2018). Διεργασίες επιπολιτισμοποίησης από τη σκοπιά της κοινωνίας υποδοχής: Ο ρόλος ιδεολογικών, διομαδικών και υπαρξιακών παραγόντων [Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. http://hdl.handle.net/10442/hedi/43676
Θεοδώρου, Ρ. (2017). Προσλαμβανόμενες διεργασίες επιπολιτισμοποίησης μεταναστών και γηγενών: συμβολή στην υπόθεση της πολιτισμικής σύγκλισης [Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. http://hdl.handle.net/10442/hedi/42559