Ομάδα Γλώσσας και Μάθησης


greek version
english version
Τα θέματα που μας απασχολούν ερευνητικά εντάσσονται στις ευρύτερες θεματικές περιοχές της ψυχογλωσσολογίας και της μάθησης. Οι πρόσφατες και τρέχουσες ερευνητικές μας δραστηριότητες εστιάζουν στα εξής ζητήματα: Άλλα θέματα που μας έχουν απασχολήσει στο παρελθόν συμπεριλαμβάνουν: Παρακάτω παρουσιάζουμε περιληπτικά τα κύρια ερωτήματα και μέχρι τώρα ευρήματα, μαζί με καταλόγους σχετικών εργασιών, δημοσιεύσεων και ανακοινώσεων.

Τονισμός

Τονισμός ονομάζεται η ιδιότητα των λέξεων να έχουν μια συλλαβή που ξεχωρίζει από τις άλλες. Η συλλαβή αυτή ονομάζεται τονισμένη και είναι συνήθως μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης από τις υπόλοιπες, στον προφορικό λόγο, ενώ στο γραπτό λόγο σημειώνεται με διακριτικό σημείο (το τονικό σημάδι ή απλά «τόνος»). Στις μελέτες μας έχουμε εξετάσει το ρόλο του διακριτικού σημείου κατά την ανάγνωση των λέξεων, συγκεκριμένα κατά πόσο η ύπαρξη του τόνου αξιοποιείται από τον αναγνώστη. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι αναγνώστες δεν χρησιμοποιούν πάντα τον τόνο όταν διαβάζουν, συνεπώς η τονική πληροφορία πρέπει να προέρχεται κυρίως από το νοητικό λεξικό. Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο στις μικρότερες ηλικίες. Οι μελέτες έχουν δείξει, ακόμα, ότι η απόδοση τόνου κατά την ανάγνωση επηρεάζεται από αλληλουχίες γραμμάτων που σχηματίζουν παραγωγικές καταλήξεις με σταθερό τονισμό (π.χ. -ότητα, -ίτσα) και ότι σε περίπτωση απουσίας κάθε σχετικής πληροφορίας τονισμού υπερισχύει η παραλήγουσα. Πρόσφατα η προσοχή μας έχει στραφεί στη διερεύνηση του τονισμού κατά την ακουστική αντίληψη και επεξεργασία των λέξεων, σε σύγκριση με την ανάγνωση, με στόχο να κατανοήσουμε την αναπαράσταση του τόνου στο νοητικό λεξικό.

A. Andrikopoulou, A. Protopapas, & A. Arvaniti (2015). Stress is not underspecified: Evidence from fragment priming in Greek. 19th Conference of the European Society for Cognitive Psychology. Paphos, Cyprus, September 17–20.

Anastasiou, D., & Protopapas, A. (in press). Difficulties in lexical stress versus difficulties in segmental phonology among adolescents with dyslexia. Scientific Studies of Reading. doi:10.1080/10888438.2014.934452

Ε. Παναγάκη, Α. Ανδρικοπούλου, Σ. Λούη, Α. Αρβανίτη, & Α. Πρωτόπαπας (2013). Η επίδραση του τονισμού στην επεξεργασία γραπτών λέξεων. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Ε. Παναγάκη (2011). Η τονική πληροφορία στο νοητικό λεξικό των ελληνόφωνων. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Grimani, A., & Protopapas, A. (2009). Derivational suffixes as cues to stress position in reading Greek. Ανακοίνωση στη 16th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Βοστώνη, ΗΠΑ, 25–27 Ιουνίου.

Protopapas, A., & Gerakaki, S. (2009). Development of processing stress diacritics in reading Greek. Scientific Studies of Reading, 13, 453–483.

Σ. Γερακάκη & Α. Πρωτόπαπας (2008). Πηγές πληροφορίας για τον τονισμό κατά την ανάγνωση σε παιδιά και ενήλικες. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Α. Πρωτόπαπας & Σ. Γερακάκη (2008). Ανάπτυξη επεξεργασίας του τονικού σημαδιού κατά την ανάγνωση στις τάξεις Β′–Δ′ Δημοτικού. 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εξελικτικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 29 Μαΐου–1 Ιουνίου.

Α. Γριμάνη (2008). Η επίδραση της μορφολογικής πληροφορίας στον τονισμό κατά την ανάγνωση λέξεων και ψευδολέξεων. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Gerakaki, S., & Alexandri, S. (2007). Sources of information for stress assignment in reading Greek. Applied Psycholinguistics, 28, 695–720.

Protopapas, A. & Gerakaki, S. (2007). Development of processing written stress diacritics in reading Greek: A case of delayed decoding. Ανακοίνωση στη 14th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Πράγα, Τσεχία, 12–14 Ιουλίου.

Protopapas, A., Gerakaki, S., & Alexandri, S. (2006). Lexical and default stress assignment in reading Greek. Journal of Research in Reading, 29, 418–432.

Protopapas, A. (2006). On the use and usefulness of stress diacritics in reading Greek. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 19, 171–198.

S. Gerakaki & A. Protopapas (2006). Stress assignment errors in reading and spelling as assays of reading disability. Language Disorders in Greek. Πάτρα, 10–11 Ιουνίου.

Σ. Ε. Αλεξανδρή (2005). Στερεότυπα λάθη στην ανάγνωση που σχετίζονται με τα μετρικά πρόσωπα της νέας ελληνικής. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σ. Λ. Γερακάκη (2005). Συνθήκες γνωστικού φόρτου και λάθη τονισμού στην ανάγνωση ψευδολέξεων. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Α. Πρωτόπαπας, Σ. Γερακάκη, & Σ. Αλεξανδρή (2005). Τρεις πηγές πληροφορίας για τον τονισμό στην ανάγνωση. 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Ιωάννινα, 1–4 Δεκεμβρίου.

Σ.-Ε. Αλεξανδρή, Σ. Γερακάκη & Α. Πρωτόπαπας (2004). Τυπικά μετρικά σχήματα και ο ρόλος του νοητικού λεξικού στις υπερτεμαχιακές διεργασίες: Μελέτη λαθών τονισμού στην ανάγνωση ψευδολέξεων. 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Αλεξανδρούπολη, 4–7 Νοεμβρίου.

Παρεμβολή Stroop

Παρεμβολή Stroop είναι το φαινόμενο κατά το οποίο δυσκολευόμαστε να κατονομάσουμε το χρώμα με το οποίο είναι γραμμένη μια λέξη όταν αυτή σημαίνει κάποιο άλλο χρώμα, για παράδειγμα, να πούμε τη λέξη «πράσινο» ως απόκριση στο ερέθισμα «κόκκινο». Αντίθετα, όταν πρέπει να διαβάσουμε τη λέξη (δηλαδή να πούμε «κόκκινο» ως απόκριση στο προηγούμενο ερέθισμα) τότε δεν παρουσιάζεται δυσκολία, παρότι η λέξη είναι γραμμένη με διαφορετικό χρώμα. Το φαινόμενο αυτό είναι ένα από τα πιο γνωστά και πολυμελετημένα σε ολόκληρη τη γνωστική ψυχολογία, ακόμα όμως δεν γνωρίζουμε για ποιο λόγο ακριβώς συμβαίνει. Οι περισσότερες θεωρίες βασίζονται στην έννοια της αυτοματοποίησης και υποθέτουν ότι η παρεμβολή αυξάνεται όσο βελτιώνεται η αναγνωστική ικανότητα, στην πραγματικότητα όμως οι μελέτες μας έδειξαν ότι συμβαίνει το αντίθετο. Σε μελέτες εξάσκησης βρήκαμε ότι η εκτενής εξάσκηση στην κατονομασία χρωμάτων δεν μειώνει την παρεμβολή, όπως θα ήταν θεωρητικά αναμενόμενο, ενώ η εξάσκηση στην ανάγνωση τη μειώνει, τουλάχιστον σε μαθητές δημοτικού που δεν έχουν ακόμα τελειοποιήσει τις αναγνωστικές τους δεξιότητες. Επίσης ανακαλύψαμε ότι η ασυμμετρία της παρεμβολής δεν εξαρτάται από την εδραιωμένη διαδικασία της ανάγνωσης, διότι εμφανίζεται ακόμα και όταν τα ερεθίσματα δεν αποτελούνται από γράμματα και οι αποκρίσεις δεν είναι πραγματικές λέξεις.

Α. Σκολίδη (2015). Ασυμμετρία παρεμβολής ανάμεσα σε χρώμα και σχήμα που προκύπτει με την εξάσκηση. Πτυχιακή εργασία, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ε. Σαμαράς (2014). Παρεμβολή στην κατονομασία ως αποτέλεσμα εξάσκησης: Υπάρχει συμμετρία σχήματος και χρώματος; Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Vlahou, E. L., Moirou, D., & Ziaka, L. (2014). Word reading practice reduces Stroop interference in children. Acta Psychologica, 148, 204–208.

Ziaka, L., Moirou, D., Vlahou, E. L., & Protopapas, A. (2013). Word reading practice reduces Stroop interference in children. In M. Knauff, M. Pauen, N. Sebanz, & I. Wachsmuth (Eds.), Proceedings of the 35th Annual Conference of the Cognitive Science Society (pp. 1659–1663). Berlin, Germany, 31 July–1 August.

Α. Πρωτόπαπας & Α. Πιόκος (2013). Η ασυμμετρία που προκύπτει έπειτα από εξάσκηση στην κατονομασία χρώματος και σχήματος. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Protopapas, A., & Markatou, A. (2011). Asymmetry in interference arising from naming practice: shape beats color. Στο L. Carlson, C. Hölscher, & T. Shipley (Επιμ.), Proceedings of the 33rd Annual Conference of the Cognitive Science Society (σελ. 2150–2155). Austin, TX: Cognitive Science Society.

Protopapas, A., Moirou, D., Markatou, A., & Vlahou, E. (2011). Effects of practice on the relation of reading to color naming and interference. Ανακοίνωση στη 18th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. St. Pete Beach, Florida, ΗΠΑ, 13–16 Ιουλίου.

Ε. Βλάχου, Δ. Μοίρου, Ά. Μαρκάτου, & Α. Πρωτόπαπας (2009). Οι επιδράσεις της εξάσκησης στην ανάγνωση λέξεων και κατονομασία χρωμάτων στην παρεμβολή Stroop. 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Βόλος, 14–17 Μαΐου.

Ι. Βάγιας (2009). Υπολογιστικά μοντέλα για την μελέτη των διατομικών διαφορών στην παρεμβολή Stroop. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Δ. Μοίρου (2009). Εξάσκηση και παρεμβολή Stroop σε παιδιά και ενήλικες. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Α. Μαρκάτου, Ε. Βλάχου, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Η επίδραση της διάστασης στην παρεμβολή Stroop. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Δ. Σκοτεινού, Π. Σίμος, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Διατομικές διαφορές στην παρεμβολή Stroop σε σχέση με την αναγνωστική ικανότητα. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Ε. Βλάχου, Α. Μαρκάτου, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Η επίδραση της εξάσκησης στην παρεμβολή Stroop. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Δ. Σκοτεινού (2008). Διατομικές διαφορές στην παρεμβολή Stroop σε σχέση με την αναγνωστική ικανότητα. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Α. Μαρκάτου (2008). Ο ρόλος της εξάσκησης στην παρεμβολή Stroop. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Archonti, A., & Skaloumbakas, C. (2007). Reading ability is negatively related to Stroop interference. Cognitive Psychology, 54, 251–282.

Α. Αρχοντή & Α. Πρωτόπαπας (2003). Η σχέση μεταξύ αναγνωστικής ικανότητας και παρεμβολής Stroop υπό το πρίσμα του αυτοματισμού. 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Ρόδος, 21–24 Μαΐου.

Οπτική αναγνώριση λέξεων

Το πρώτο στάδιο της αναγνωστικής διαδικασίας είναι η αναγνώριση των λέξεων. Η ταχύτητα και η ακρίβεια με την οποία αναγνωρίζονται οι μεμονωμένες λέξεις επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες σε διάφορα επίπεδα, για παράδειγμα από την ορθογραφία, το μήκος, τη συχνότητα, την ομοιότητα με άλλες λέξεις κ.ά. Σε μια πρώτη προσέγγιση αναπτύξαμε πόρους για ψυχογλωσσολογική έρευνα βασισμένους στην επεξεργασία σωμάτων κειμένων για τον υπολογισμό παραμέτρων των λέξεων. Στις συμπεριφορικές μελέτες μας εξετάζουμε την επίδραση διαφόρων λεξικών και υπολεξικών ιδιοτήτων στη σιωπηρή αναγνώριση και στην ανάγνωση με εκφορά μεμονωμένων λέξεων. Χρησιμοποιούμε υπολογιστικά μοντέλα ανάγνωσης λέξεων, τόσο συνδετιστικά όσο και διπλής διαδρομής με συμβολικούς κανόνες. Επίσης εξετάζουμε την ανταπόκριση του εγκεφάλου σε μεμονωμένες λέξεις και διερευνούμε την ενεργοποίηση του αναγνωστικού κυκλώματος από λέξεις διαφορετικών ιδιοτήτων.

Protopapas, A., Orfanidou, E., Taylor, J. S. H., Karavasilis, E., Kapnoula, E. C., Panagiotaropoulou, G., Velonakis, G., Poulou, L. S., Smyrnis, N., & Kelekis, D. (in press). Evaluating cognitive models of visual word recognition using fMRI: Effects of lexical and sublexical variables. NeuroImage.

Protopapas, A., & Kapnoula, E. C. (in press). Short-term and long-term effects on visual word recognition. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition.

Α. Πρωτόπαπας, Ν. Σμυρνής, Ε. Καραβασίλης, Ε. Ορφανίδου, Ε. Καπνουλά, Φ. Φωτιάδης, & Θ. Σολδάτος (2013). Μελέτη επεξεργασίας ελληνικών λέξεων και ψευδολέξεων στον εγκέφαλο με απεικόνιση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Protopapas, A., & Kapnoula, E. C. (2013). Exploring word recognition with selected stimuli: The case for decorrelated parameters. In M. Knauff, M. Pauen, N. Sebanz, & I. Wachsmuth (Eds.), Proceedings of the 35th Annual Conference of the Cognitive Science Society (pp. 1169–1174). Berlin, Germany, 31 July–1 August.

Α. Ανδρικοπούλου (2011). Η επίδραση διαφορετικών τύπων σημασιολογικής προέγερσης σε αναγνώστες της ελληνικής γλώσσας. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Tzakosta, M., Chalamandaris, A., & Tsiakoulis, P. (υπό έκδοση). IPLR: An online resource for Greek word-level and sublexical information. Language Resources & Evaluation.

Outos, K. D., & Protopapas, A. (2009). Reading aloud multisyllabic words: A single-route connectionist model for Greek. Ανακοίνωση στo 9th International Conference on Cognitive Modeling. Manchester, Μεγάλη Βρετανία, 24–26 Ιουλίου.

Protopapas, A., & Nomikou, E. (2009). Rules vs. lexical statistics in Greek nonword reading. Ανακοίνωση στην 31st Annual Conference of the Cognitive Science Society. Amsterdam, Κάτω Χώρες, 29 Ιουλίου–1 Αυγούστου.

Protopapas, A., & Vlahou, E. L. (2009). A comparative quantitative analysis of Greek orthographic transparency. Behavior Research Methods, 41, 991–1008.

Ούτος, Κ. (2009). Υπολογιστικό μοντέλο ανάγνωσης λέξεων και ψευδολέξεων. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ε. Ε. Καπνουλά (2009). Η θεωρία της διπλής διαδρομής για την αναγνώριση λέξεων: Αξιολόγηση του DRC (dual-route cascaded model) με ελληνικά δεδομένα. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ε. Νομικού & Α. Πρωτόπαπας (2008). Ανάγνωση μη προβλέψιμων γραφοφωνημικών αντιστοιχιών: κανόνες, αναλογίες, ή στατιστική; Ανακοίνωση στo 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Ε. Νομικού (2007). Μελέτη ανάγνωσης ορθογραφικά προβλέψιμων και μη προβλέψιμων λέξεων. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ταχεία κατονομασία και ανάγνωση

Αν παρουσιάσουμε σε κάποιον μια σειρά από γράμματα, αριθμητικά ψηφία, ή άλλα οπτικά ερεθίσματα, ο χρόνος που θα χρειαστεί για να τα κατονομάσει είναι ισχυρά προβλεπτικός της αναγνωστικής του ευχέρειας. Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στην ταυτόχρονη παρουσίαση των ερεθισμάτων, διότι η κατονομασία μεμονωμένων ερεθισμάτων (που παρουσιάζονται ένα-ένα στην οθόνη) έχει πολύ μικρότερη συσχέτιση με την ανάγνωση. Η ανάπτυξη της ικανότητας ταυτόχρονης επεξεργασίας διαδοχικών ερεθισμάτων επιτρέπει το πέρασμα από το συλλαβισμό στην αναγνώριση ολόκληρων λέξεων και αργότερα στην ευχερή ανάγνωση αλληλουχιών λέξεων. Στις μελέτες μας εξετάζουμε το νοητικό προγραμματισμό της επεξεργασίας διαδοχικών ερεθισμάτων. Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η σχέση της ταχείας κατονομασίας με την ανάγνωση δεν είναι ίδια σε διαφορετικές ηλικίες, αλλά αντανακλά το βαθμό αυτοματοποίησης στην επεξεργασία των ερεθισμάτων. Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε την ανάπτυξη της αναγνωστικής ευχέρειας, μέσα από συμπεριφορικές, οφθαλμοκινητικές και νευροαπεικονιστικές μελέτες.

Κ. Κατωπόδη (2015). Η αυτοματοποίηση των ψηφίων κατά την ανάπτυξη και η σχέση της με το έργο ταχείας αυτόματης κατονομασίας. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

A. Protopapas, A. Altani, & G. K. Georgiou (2014). Suppression of individual-item naming variance in the RAN-reading relationship. 21st Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Santa Fe, New Mexico, 16–19 Ιουλίου.

A. Altani, A. Protopapas, & G. K. Georgiou (2014). Executive control in rapid naming and reading. 21st Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Santa Fe, New Mexico, 16–19 Ιουλίου.

Protopapas, A., Altani, A., & Georgiou, G. K. (2013). Development of serial processing in reading and rapid naming. Journal of Experimental Child Psychology, 116, 914–929.

Protopapas, A., Altani, A., & Georgiou, G. K. (2013). RAN backward: A test of the visual scanning hypothesis. Scientific Studies of Reading, 17, 453–461.

A. Protopapas, A. Altani, & G. K. Georgiou (2013). Development of serial processing in RAN and reading. 20th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Hong Kong, 10–13 Ιουλίου.

Α. Αλτάνη, Α. Πρωτόπαπας, & Γ. Γεωργίου (2013). Ανάπτυξη της σειριακής επεξεργασίας στην κατονομασία οπτικών ερεθισμάτων και την ανάγνωση λέξεων. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

A. Αλτάνη (2012). Ο ρόλος των επιτελικών λειτουργιών στη σχέση ανάμεσα στην ταχεία κατονομασία οπτικών ερεθισμάτων και την ανάγνωση. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Συστήματα μνήμης και μάθησης

Μνήμη ονομάζουμε την ιδιότητα των οργανισμών να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους ως αποτέλεσμα της έκθεσης σε εμπειρίες, μέσω της μάθησης. Η ικανότητα αυτή θεωρείται πως διαμεσολαβείται από πολλαπλά διακριτά συστήματα μνήμης με διαφορετικές ιδιότητες. Ένας βασικός διαχωρισμός γίνεται ανάμεσα στο αποφαντικό (ή «δηλωτικό», declarative) και το διαδικαστικό (procedural) σύστημα. Το αποφαντικό σύστημα μνήμης υποστηρίζει την απόκτηση συνειδητής, ρητής γνώσης, ενώ το διαδικαστικό σύστημα διαμεσολαβεί την άρρητη, σταδιακή κατάκτηση κινητικών και γνωσιακών δεξιοτήτων και συνηθειών. Μια σειρά μελετών μας βασίζεται στην ιδιότητα της αποφαντικής γνώσης να λεκτικοποιείται, δηλαδή να αναφερθεί με λόγια, καθώς έτσι ένα ερέθισμα που μπορεί να ονομαστεί προσφέρεται για αποφαντική μάθηση, αντίθετα από ερεθίσματα που δεν μπορούν να ονομαστούν. Με πειραματικό χειρισμό της ικανότητας λεκτικοποίησης, εξετάζουμε κατά πόσο εμπλέκονται τα διαφορετικά συστήματα μνήμης σε έργα μάθησης και κατηγοριοποίησης. Σε μια άλλη σειρά μελετών εξετάζουμε την άρρητη ακουστική και φωνητική μάθηση και το ρόλο της προσοχής στη δημιουργία εσωτερικών σημάτων μάθησης και ρητά προσβάσιμων αναπαραστάσεων. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η αλληλεπίδραση μεταξύ άρρητης αντιληπτικής μάθησης και διαμόρφωσης κατηγοριών ως αποτέλεσμα της διάρθρωσης αμοιβών και απαιτήσεων στο ρητό έργο εξάσκησης.

Fotiadis, F. A., & Protopapas, A. (2014). The effect of newly trained verbal and nonverbal labels for the cues in probabilistic category learning. Memory and Cognition, 42, 112–125.

F. A. Fotiadis & A. Protopapas (2013). The effect of verbal and non-verbal labels for the cues in probabilistic category learning. 18th Meeting of the European Society for Cognitive Psychology. Budapest, Hungary, 29 August–1 September.

Φ. Α. Φωτιάδης & Α. Πρωτόπαπας (2013). Η επίδραση της εκμάθησης λεκτικών και μη λεκτικών ετικετών για τα ερεθίσματα στην πιθανοκρατική μάθηση κατηγοριών. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Vlahou, E., Protopapas, A., & Seitz, A. R. (2012). Implicit training of non-native speech stimuli. Journal of Experimental Psychology: General, 141, 2, 363–381.

F. Fotiadis, A. Protopapas, & A. Vatakis (2011). The effect of cue naming in probabilistic category learning. Στο B. Kokinov, A. Karmiloff-Smith, & N. J. Nersessian (Επιμ.), European Perspectives on Cognitive Science: Proceedings of the European Conference on Cognitive Science – EuroCogSci 2011. Σόφια, Βουλγαρία: New Bulgarian University Press.

Φ. Φωτιάδης, Α. Πρωτόπαπας, & Α. Βατάκη (2011). Η επίδραση της δυνατότητας κατονομασίας οπτικών ερεθισμάτων σε έργο στοχαστικής μάθησης κατηγοριοποίησης. Ανακοίνωση στο 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αθήνα, 25–29 Μαΐου.

Seitz, A. R., Protopapas, A., Tsushima, Y., Vlahou, E. L., Gori, S., Grossberg, S., & Watanabe, T. (2010). Unattended exposure to components of speech sounds yields same benefits as explicit auditory training. Cognition, 115, 432–443.

Fotiadis, F. (2010). The effect of cue naming in probabilistic category learning. Unpublished MSc thesis, Graduate program in "Basic and Applied Cognitive Science", University of Athens.

Vlahou, E. L., Protopapas, A., & Seitz, A. (2009). Implicit learning of non-native stimuli. Ανακοίνωση στο Workshop on cross-language speech perception and linguistic experience, 157th Meeting of the Acoustical Society of America. Portland, OR, 18–22 Μαΐου. Περίληψη στο Journal of the Acoustical Society of America, 125, 2763–2764.

Vlahou, E. L., & Protopapas, A. (2006). Implicit learning of a nonnative speech contrast. Ανακοίνωση στην 20th Annual Meeting of the Hellenic Society for Neuroscience. Ηράκλειο Κρήτης, 28 Σεπτεμβρίου–1 Οκτωβρίου.

Ε. Βλάχου (2006). Άρρητη μάθηση ακουστικής κατηγορίας που μπορεί να υποστηρίξει φωνητική κατηγορία. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Μορφολογία

Οι γνώσεις που έχουμε για τις λέξεις θεωρούμε ότι βρίσκονται αποθηκευμένες στο νου σε ένα σύστημα που ονομάζεται «νοητικό λεξικό» (mental lexicon) με τη μορφή λεξικών αναπαραστάσεων (lexical representations) που περιλαμβάνουν πληροφορίες για την προφορά, τη σημασία και τη γραφή των λέξεων. Ένα ζήτημα κεντρικής σημασίας είναι η εσωτερική δομή των λέξεων, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οι λέξεις σχηματίζονται από μικρότερες λεκτικές μονάδες, τα μορφήματα. Για παράδειγμα, οι κλιτές λέξεις αποτελούνται από θέμα και κατάληξη (λέξ-η), οι παράγωγες από ρίζα, παραγωγικό μόρφημα και κλιτική κατάληξη (λεξ-ικ-ό), ενώ οι σύνθετες περιλαμβάνουν περισσότερες ρίζες (σταυρ-ό-λεξ-ο). Ο κλάδος της γλωσσολογίας που μελετά αυτά τα φαινόμενα ονομάζεται μορφολογία. Το θεμελιώδες ερώτημα που προκύπτει για την ψυχογλωσσολογία είναι αν το νοητικό λεξικό οργανώνεται με αναπαραστάσεις ολόκληρων λέξεων ή αν οι αναπαραστάσεις περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο μεμονωμένα μορφήματα. Στις μελέτες μας εξετάζουμε το ρόλο της μορφολογικής σύστασης των ελληνικών λέξεων κατά την επεξεργασία τους, με στόχο να κατανοήσουμε καλύτερα την οργάνωση και τη λειτουργία του νοητικού λεξικού.

S. Loui & A. Protopapas (2015). Morphology, Orthography, and Semantics in processing Greek words. 19th Conference of the European Society for Cognitive Psychology. Paphos, Cyprus, September 17–20.

S. Loui & A. Protopapas (2015). Letter transposition effects in processing morphologically complex Greek words. First International Quantitative Morphology Meeting (IQMM1). University of Belgrade, July 11–15.

S. Loui & A. Protopapas (2013). The role of inflectional suffixes and grammatical category in lexical processing of Greek words. 18th Meeting of the European Society for Cognitive Psychology. Budapest, Hungary, 29 August–1 September.

Σ. Λούη & Α. Πρωτόπαπας (2013). Κλιτικά επιθήματα (ή κλιτικ-ά επιθήματ-α) στη λεξική επεξεργασία της ελληνικής γλώσσας. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Ορθογραφία

Λέγοντας «ορθογραφία» εννοούμε την ικανότητα γραφής των λέξεων με το συμβατικά αποδεκτό τρόπο, ο οποίος αποδίδει σωστά τη φωνολογική ταυτότητα, το γραμματικό τύπο καθώς και τη λεγόμενη ιστορική ορθογραφία τους. Στις μελέτες μας έχουμε συστηματοποιήσει τον τρόπο καταγραφής και ανάλυσης των ορθογραφικών λαθών και επιχειρούμε να εντοπίσουμε και να κατανοήσουμε τις κύριες πηγές δυσκολίας που αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Οι μετρήσεις μας δείχνουν ότι τα παιδιά με δυσλεξία δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στο ορθογραφικό τους προφίλ και ότι η ορθογραφική τους επίδοση είναι ανάλογη της αναγνωστικής και φωνολογικής τους ανάπτυξης. Ένα ερώτημα με ιδιαίτερο θεωρητικό και πρακτικό ενδιαφέρον είναι κατά πόσο η ορθογραφική γνώση αποκτάται και εφαρμόζεται πιο αποτελεσματικά στην πράξη όταν βασίζεται σε ρητούς ορθογραφικούς κανόνες ή σε εμπειρία επανειλημμένης ανάγνωσης ή γραφής λέξεων με κοινά θεματικά και γραμματικά χαρακτηριστικά. Σε συνεργασία με ερευνητικές ομάδες του εξωτερικού, αναπτύσσουμε υπολογιστικά μοντέλα ορθογραφικής ανάπτυξης και διερευνούμε το ρόλο άρρητων διαδικασιών για την ενίσχυση των ορθογραφικών αναπαραστάσεων σε πλαίσιο εξειδικευμένων βιντεο-«παιχνιδιών».

Μ. Κουστουμπάρδης (2015). Άρρητη ορθογραφική μάθηση. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σ. Μ. Τσιτσοπούλου (2014). Άρρητη ορθογραφική μάθηση. Πτυχιακή εργασία, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Α. Μήτση, Α. Πρωτόπαπας, & A. Seitz (2013). Αντιληπτική εξοικείωση με ορθογραφικά δύσκολες λέξεις κατά την εκτέλεση άσχετου έργου. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου.

Ά. Μήτση (2013). Αντιληπτική εξοικείωση με ορθογραφικά δύσκολες λέξεις κατά την εκτέλεση άσχετου έργου. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Fakou, A., Drakopoulou, S., Skaloumbakas, C., & Mouzaki, A. (2013). What do spelling errors tell us? Classification and analysis of spelling errors of Greek schoolchildren with and without dyslexia. Reading & Writing: An Interdisciplinary Journal, 26, 615–646.

Katidioti, I., Simpson, I. C., & Protopapas, A. (2012). Dual-route connectionist model of Greek spelling. Presented at the ICCM 2012 – 11th International Conference on Cognitive Modeling. Berlin, Germany, 13–15 April.

Ι. Κατιδιώτη (2012). Συνδετιστικό μοντέλο ορθογραφίας διπλής διαδρομής για την ελληνική γλώσσα. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Protopapas, A., Fakou, K., Drakopoulou, S., Skaloumbakas, C., & Mouzaki, A. (2010). Spelling errors of Greek dyslexic and nondyslexic children in Grades 3–4 and 7–8. Ανακοίνωση στην 17th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Βερολίνο, Γερμανία, 7–10 Ιουλίου.

Α. Πρωτόπαπας (2010). Η διαφάνεια του ελληνικού ορθογραφικού συστήματος. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 67–104). Αθήνα: Gutenberg.

Α. Πρωτόπαπας & Χ. Σκαλούμπακας (2010). Κατηγοριοποίηση ορθογραφικών λαθών. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 181–197). Αθήνα: Gutenberg.

Α. Πρωτόπαπας, Σ. Δρακοπούλου, & Α. Φάκου (2010). Υπολογισμός σχετικής συχνότητας ορθογραφικών λαθών. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 198–207). Αθήνα: Gutenberg.

Σ. Δρακοπούλου, Α. Φάκου, Χ. Σκαλούμπακας, & Α. Πρωτόπαπας (2010). Σχετική συχνότητα ορθογραφικών λαθών στο γενικό μαθητικό πληθυσμό. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 208–220). Αθήνα: Gutenberg.

Α. Φάκου, Σ. Δρακοπούλου, Χ. Σκαλούμπακας, & Α. Πρωτόπαπας (2010). Σύγκριση σχετικής συχνότητας ορθογραφικών λαθών μεταξύ μαθητών με και χωρίς δυσλεξία. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 286–304). Αθήνα: Gutenberg.

Χ. Σκαλούμπακας, & Α. Πρωτόπαπας (2010). Αυτοματοποιημένη ανίχνευση ορθογραφικών δυσκολιών. Στο Α. Μουζάκη & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία: μάθηση και διαταραχές (σελ. 359–374). Αθήνα: Gutenberg.

Φ. Βαλσαμίδου, Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Διαχρονική διερεύνηση των λαθών ορθογραφίας μαθητών του δημοτικού σχολείου. Ανακοίνωση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εξελικτικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 29 Μαΐου–1 Ιουνίου.

Σ. Δρακοπούλου, Κ. Φάκου, Α. Πρωτόπαπας & Χ. Σκαλούμπακας (2007). Κατηγοριοποίηση ορθογραφικών λαθών και ανάλυση σχετικής συχνότητάς τους στο γενικό μαθητικό πληθυσμό. Ανακοίνωση στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Ερευνας. Ρέθυμνο, Κρήτη, 18–22 Απριλίου.

Κ. Φάκου, Σ. Δρακοπούλου, Α. Πρωτόπαπας & Χ. Σκαλούμπακας (2007). Διαφορές στη σχετική συχνότητα ορθογραφικών λαθών μεταξύ μαθητών με και χωρίς αναγνωστική δυσκολία. Ανακοίνωση στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Ερευνας. Ρέθυμνο, Κρήτη, 18–22 Απριλίου.

Αφασία

Με τον όρο «αφασία» αναφερόμαστε σε δυσκολίες στην παραγωγή ή και την κατανόηση της γλώσσας λόγω εγκεφαλικής βλάβης, όπως π.χ. μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Η μελέτη της αφασίας αποτελεί το κύριο αντικείμενο της νευρογλωσσολογίας και μας δίνει πληροφορίες για τη φύση και λειτουργία του νοητικού γλωσσικού συστήματος. Οι μελέτες μας έχουν επικεντρωθεί στην επεξεργασία των ρημάτων, και ειδικότερα των διαφορετικών γραμματικών κατηγοριών των ρημάτων, όπως είναι ο χρόνος, ή άποψη (ποιον ενέργειας) και η συμφωνία ρήματος-υποκειμένου. Τα χαρακτηριστικά αυτά των ρημάτων έχουν ιδιαίτερο θεωρητικό ενδιαφέρον διότι ορισμένες κυρίαρχες γλωσσολογικές θεωρίες προβλέπουν ότι άλλα θα είναι πιο ευαίσθητα και άλλα συγκριτικά πιο ανθεκτικά σε βλάβες. Οι μελέτες μας δείχνουν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των κατηγοριών, η οποία όμως μπορεί να αποδοθεί σε επιφανειακούς παράγοντες όπως είναι το μήκος των προτάσεων με τις οποίες εξετάζονται οι ασθενείς. Όταν οι παράγοντες αυτοί εξισορροπηθούν τότε οι διαφορές εξαφανίζονται, υποδεικνύοντας ως πιθανότερη εστία των αφασικών δυσκολιών την επεξεργαστική χωρητικότητα και όχι κάποιες δομικές ασυμμετρίες. Σε άλλες μελέτες μας εξετάζουμε την αφηγηματική ικανότητα ασθενών με αφασία, η οποία φαίνεται πως διατηρείται σχεδόν ανέπαφη στα δομικά της συστατικά ακόμα και όταν η ικανότητα παραγωγής λόγου είναι περιορισμένη.

Protopapas, A., Cheimariou, S., Economou, A., Kakavoulia, M., & Varlokosta, S. (in press). Functional categories related to verb inflection are not differentially impaired in Greek aphasia. Language and Cognition. doi:10.1017/langcog.2014.46

Μ. Κακαβούλια, Α. Οικονόμου, Σ. Σταμούλη, Α. Πρωτόπαπας, Γ. Φωκά-Καβαλιεράκη, & Σ. Βαρλοκώστα (2014). Πρωτόκολλο εκμαίευσης αφηγηματικού λόγου στην Ελληνική από άτομα με αφασία: Αρχές, μεθοδολογικά ζητήματα και προκαταρκτικά αποτελέσματα. ΓΛωΣΣοΛοΓία, 22, 41–60.

Cheimariou, S. Varlokosta, A. Economou, M. Kakavoulia, & A. Protopapas (2010). Error patterns of Greek aphasic speakers in sentence completion and grammaticality judgment. Ανακοίνωση στη 48th Annual Meeting of the Academy of Aphasia. Αθήνα, 24–26 Οκτωβρίου.

Kasselimis, D., Potagas. C., Protopapas, A., & Evdokimidis, I. (2010). Memory deficits in aphasia. Ανακοίνωση στη 48th Annual Meeting of the Academy of Aphasia. Αθήνα, 24–26 Οκτωβρίου.

Cheimariou, S., Varlokosta, S., Economou, A., Kakavoulia, M., & Protopapas, A. (2010). Verb morphology in aphasic speech: Evidence from Greek. Ανακοίνωση στην 11th International Science of Aphasia Conference. Potsdam, Γερμανία, 27 Αυγούστου–1 Σεπτεμβρίου.

Σ. Χειμαριού (2009). Η μορφολογία του ρήματος σε ασθενείς με αφασία. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Foka-Kavalieraki, P., Kakavoulia. M., Economou, A., Varlokosta, S., Routsis. C., Kasselimis, D. S., Potagas, C., Evdokimidis, E., & Protopapas. A. (2008). A comprehensive approach to the analysis of narrative discourse production by Greek speakers with aphasia. Ανακοίνωση στo The Science of Aphasia IX, Χαλκιδική, 20–25 Σεπτεμβρίου.

Π. Φωκά-Καβαλιεράκη, Μ. Κακαβούλια, Α. Οικονόμου, Σ. Βαρλοκώστα, Χ. Ρούτσης, Δ. Κασσελίμης, Κ. Πόταγας, Ι. Ευδοκιμίδης, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Ανάλυση αφηγηματικού λόγου στην αφασία. Ανακοίνωση στo 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας. Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου.

Π. Φωκά-Καβαλλιεράκη (2008). Μελέτη παραγωγής αφηγηματικού λόγου σε ασθενείς με αφασία. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Economou, A., Varlokosta, S., Protopapas, A., & Kakavoulia, M. (2007). Factors affecting the production of verb inflections in Greek aphasia. Ανακοίνωση στην Annual Meeting of the Academy of Aphasia, Washington, ΗΠΑ, 21–23 Οκτωβρίου. Άρθρο στο Brain and Language, 103, 53–54.

Protopapas, A., Varlokosta, S., Economou, A., & Kakavoulia, M. (2006). Towards empirical dimensions for the classification of aphasic performance. Ανακοίνωση στo ISCA Tutorial and Research Workshop on Experimental Linguistics, Αθήνα 28–30 Αυγούστου.

Varlokosta, S., Valeonti, N., Kakavoulia, M., Lazaridou, M., Economou, A., & Protopapas, A. (2006). The breakdown of functional categories in Greek aphasia: Evidence from agreement, tense and aspect. Aphasiology, 20, 723–743.

Μ. Λαζαρίδου (2005). Οι γραμματικές κατηγορίες του χρόνου, της άποψης και της συμφωνίας του ρήματος, στην παραγωγή του φυσιολογικού λόγου ελληνόφωνων ομιλητών. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Valeonti, N., Economou, A., Kakavoulia. M., Protopapas, A., & Varlokosta. S. (2004). The breakdown of functional categories in Greek aphasia. Ανακοίνωση στο The Science of Aphasia V, Potsdam, Γερμανία, 16–21 Σεπτεμβρίου.

Λεξιλόγιο και αναγνωστική κατανόηση

Ο ρόλος του λεξιλογίου στην κατανόηση κειμένων είναι προφανής, καθώς για την κατανόηση κάθε κειμένου απαιτείται πρόσβαση στις σημασίες των λέξεων που το απαρτίζουν. Έτσι, είναι φυσικό ότι η ανάπτυξη της αναγνωστικής κατανόησης στις σχολικές ηλικίες εξαρτάται πολύ ισχυρά από το επίπεδο λεξικής ανάπτυξης. Μάλιστα μετά από τη Β′ δημοτικού, η ικανότητα γρήγορης και σωστής αναγνώρισης των λέξεων περνά σε δεύτερη μοίρα, ως προς τη σχέση με την κατανόηση, καθώς το λεξιλόγιο αναδεικνύεται σε ολοένα ισχυρότερο προγνωστικό παράγοντα. Στις μελέτες μας έχουμε τεκμηριώσει τη σχέση αυτή για την ελληνική γλώσσα, μέσα από συγχρονικές και διαχρονικές μελετες εκατοντάδων παιδιών του δημοτικού. Έχουμε αναδείξει τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των κυρίαρχων θεωρητικών σχημάτων αναγνωστικής κατανόησης εφαρμοσμένων στην ελληνική γλώσσα, και έχουμε αποδείξει ότι είναι απαραίτητη η μελέτη της ανάπτυξης του λεξιλογίου επιπλέον της αναγνώρισης γραπτών λέξεων και της προφορικής γλωσσικής κατανόησης. Τέλος, η ανάλυση των διαχρονικών δεδομένων μας δείχνει ότι η αναγνωστική ανάπτυξη των παιδιών με χαμηλότερο αρχικό αναγνωστικό επίπεδο ακολουθεί παρόμοιο ρυθμό με την ανάπτυξη παιδιών με αρχικό πλεονέκτημα. Το εύρημα αυτό έχει σημαντικές εκπαιδευτικές επιπτώσεις, καθώς δείχνει ότι τα παιδιά με αρχική δυσκολία δεν κατορθώνουν να καλύψουν το χαμένο έδαφος.

Protopapas, A., Mouzaki, A., Sideridis, G. D., Kotsolakou, A., & Simos, P. G. (2013). The role of vocabulary in the context of the simple view of reading. Reading & Writing Quarterly, 9, 168–202.

Protopapas, A., Simos. P. G., Sideridis, G. D., & Mouzaki, A. (2012). The components of the simple view of reading: A confirmatory factor analysis. Reading Psychology, 33, 3, 217–240.

Protopapas, A., Sideridis, G. D., Mouzaki, A., & Simos, P.G. (2011) Matthew effects in reading comprehension: myth or reality? Journal of Learning Disabilities, 44, 402–420.

Simos, P. G., Sideridis, G. D., Protopapas, A., & Mouzaki, A. (2011). Psychometric evaluation of a receptive vocabulary test for Greek elementary students. Assessment for Effective Intervention, 37, 1, 34–49.

Protopapas, A., Simos, P. G., Sideridis, G. D., & Mouzaki, A. (2009). Vocabulary measures in concurrent and longitudinal prediction of reading comprehension. Ανακοίνωση στη 16th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Βοστώνη, 25–27 Ιουνίου.

Α. Κοτσολάκου (2009). Ο ρόλος του λεξιλογίου στη διατομική διακύμανση και τη διαχρονική ανάπτυξη της κατανόησης κειμένου. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ. «Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη», Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Γ. Σιδερίδης, Π. Σίμος, Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (2008). Εξέλιξη της αναγνωστικής κατανόησης από αλλοδαπούς μαθητές/-τριες με χαμηλή ικανότητα λεξιλογίου: Παρουσία του «φαινομένου Ματθαίου». Ανακοίνωση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εξελικτικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 29 Μαΐου–1 Ιουνίου.

Protopapas, A., Sideridis, G. D., Simos, P. G., & Mouzaki, A. (2007). Development of lexical mediation in the relation between reading comprehension and word reading skills in Greek. Scientific Studies of Reading, 11, 165–197.

Mouzaki, A., Sideridis, G. D., Simos. P. G., & Protopapas, A. (2007). The importance of vocabulary in longitudinal prediction of reading comprehension by word-level skills. Ανακοίνωση στη 14th Annual Meeting of the Society for the Scientific Study of Reading. Πράγα, Τσεχία, 12–14 Ιουλίου.

Mouzaki, A., Protopapas, A., & Spantidakis, I. (2005). The role of oral language development in reading comprehension: Evidence from Greek elementary school students. Ανακοίνωση στη 14th Annual World Congress on Learning Disabilities, Βοστώνη, ΗΠΑ, 28–29 Οκτωβρίου.

Α. Πρωτόπαπας, Π. Σίμος, Α. Μουζάκη, Γ. Σιδερίδης, & Χ. Σκαλούμπακας (2005). Αναγνωστικές δεξιότητες και κατανόηση κειμένου. Ανακοίνωση στο 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Ιωάννινα, 1–4 Δεκεμβρίου.

Protopapas, A., Mouzaki, A., Simos, P. G., Nikologianni, A., Spanou, E., & Xanthi, S. (2005). Development of text comprehension in elementary grades: Component processes. Ανακοίνωση στο 27th International School Psychology Association Colloquium. Αθήνα, 13–17 Ιουλίου.


Τελευταία Ενημέρωση: Σεπτέμβριος 2015