Ιωάννης Φούλιας: Robert Schumann: Δύο τραγούδια από την συλλογή Myrthen

Αρχική σελίδα / Επιλογή κειμένων

Robert Schumann (1810-1856): Δύο τραγούδια από την συλλογή Myrthen, opus 25 αρ. 6 (Lied aus dem Schenkenbuch im Divan II) και opus 25 αρ. 9 (Lied der Suleika)

Η σχέση του Schumann με το είδος του τραγουδιού παρουσιάζει μια ιδιοτυπία: ενώ μέχρι το 1839 ο συνθέτης έγραφε σχεδόν αποκλειστικά κομμάτια για πιάνο, το 1840 στράφηκε ολοκληρωτικά προς το τραγούδι και μέχρι το τέλος του ιδίου έτους είχε συνθέσει περί τα 140 Lieder, τα οποία αντιστοιχούν περίπου στο ήμισυ της συνολικής του παραγωγής στον συγκεκριμένο τομέα! Κύρια έμπνευσή του στάθηκε βεβαίως η Clara Wieck, την οποία παντρεύτηκε το ίδιο έτος· μάλιστα, η ανθολογία τραγουδιών Myrthen (Μυρτιές), μια από τις πρώτες του έτους 1840 που περιλαμβάνει 26 μελοποιήσεις κειμένων διαφόρων ποιητών, έμελλε να αποτελέσει ένα ανεκτίμητο γαμήλιο δώρο του Robert προς την Clara, ενώ εξεδόθη το ίδιο έτος με αφιέρωση στην ίδια.

Το Lied aus dem Schenkenbuch im Divan II είναι ένα σύντομο τραγούδι του ποτού από την συλλογή ποιημάτων του Goethe West-östliches Divan. Αποτελείται από δύο φαινομενικά πολύ διαφορετικά μεταξύ τους τμήματα: το πρώτο παρουσιάζει μια χαρακτηριστική σφοδρότητα και ρυθμική αστάθεια που παραπέμπουν στην απρεπή συμπεριφορά ενός μεθυσμένου, ενώ το δεύτερο είναι εξαιρετικά ήπιο και διακατέχεται από ήρεμη μελωδική κίνηση και ομαλή ρυθμική ροή· παρ’ όλα αυτά, το δεύτερο τμήμα είναι στην πραγματικότητα ένα παράλλαγμα της εναρκτήριας φράσεως του πρώτου τμήματος! Το ότι η φωνητική μελωδία εμφανίζεται διπλασιασμένη στο μέρος του πιάνου, δεν υποδηλώνει τον απλό ενισχυτικό-συνοδευτικό ρόλο του οργάνου, αλλά αντιθέτως υποδεικνύει ότι ο Schumann λαμβάνει ως αφετηρία του το πιάνο και όχι την φωνή· πράγματι, ακόμη και αν παραλείπαμε την φωνή, το τραγούδι αυτό θα μπορούσε να σταθεί ως ένα πιανιστικό κομμάτι χαρακτήρος (ένα “τραγούδι χωρίς λόγια”, κατά την έκφραση του Mendelssohn). Ενδεικτικό στοιχείο αυτής της συνθετικής τάσης, η οποία χαρακτηρίζει γενικότερα ένα μεγάλο μέρος της ασματικής παραγωγής του Schumann, συνιστά επίσης η σχετικά μακροσκελής πιανιστική κατακλείδα, με την οποία ολοκληρώνεται το κομμάτι.

Το κείμενο του Lied der Suleika προέρχεται μεν από την ίδια ποιητική συλλογή, αλλά έχει αποδειχθεί πως πρόκειται για νόθο έργο του Goethe, καθώς αποδίδεται συγκεκριμένα στην Marianne von Willemer, με την οποία ο ποιητής συνδεόταν φιλικά. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο Schumann αντιμετωπίζει και αυτό το ερωτικό τραγούδι περίπου σαν ένα “κομμάτι για πιάνο με συνοδεία φωνής”, ούτως ειπείν. Ο διάχυτος λυρισμός του συγκεκριμένου τραγουδιού, εξ άλλου, το καθιστά εμβληματικό δείγμα έκφρασης ενός ερωτευμένου καλλιτέχνη προς την μούσα του… Η μουσική μορφή είναι πενταμερής, του τύπου Α Β Α Β Α, ενώ το πρώτο τετράστιχο του ποιήματος επαναλαμβάνεται στο τέλος ως επωδός. Ο “τελευταίος λόγος” ανήκει βέβαια και πάλι στο πιάνο, δίχως ωστόσο η ενόργανη κατάληξη του τραγουδιού να προσλαμβάνει εν προκειμένω ιδιαίτερη βαρύτητα (όπως π.χ. στην προαναφερόμενη περίπτωση).

30.11.2000