Ιωάννης Φούλιας: Alfred Schnittke: «A Paganini», για σόλο βιολί

Alfred Schnittke (1934-1998): À Paganini, για σόλο βιολί

Ο Alfred Schnittke υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της σύγχρονης πολυστυλιστικότητας, μιας μεταμοντέρνας δημιουργικής τάσεως, σύμφωνα με την οποία υφολογικά στοιχεία της μουσικής παλαιοτέρων εποχών απομονώνονται από τα συμφραζόμενά τους, “ουδετεροποιούνται” και κατόπιν χρησιμοποιούνται ανακατεμένα ως “αποχαρακτηρισμένο” μουσικό υλικό, δίχως πλέον το ιστορικώς βεβαρημένο περιεχόμενό τους και την “αξιακή” τους υπόσταση. Στο κομμάτι για σόλο βιολί που ο Schnittke αφιερώνει συμβολικά Στον Paganini (σύνθεση του 1982, που παρουσιάσθηκε το ίδιο έτος σε πρώτη εκτέλεση από τον Όλεγκ Κρύσα στο Λένινγκραντ) δηλώνεται βεβαίως εξ αρχής η υφολογική αφετηρία, από την οποία αντλούνται τόσο εκτελεστικές τεχνικές όσο και μουσικά παραθέματα. Στην πρώτη ενότητα (Andante) γίνονται πειραματισμοί με μικροδιαστήματα πάνω από κρατημένους φθόγγους και τρίλλιες, ενώ προοδευτικά η ρυθμική κίνηση πυκνώνει καταλήγοντας σε μιαν υψηλή επίδειξη δεξιοτεχνίας. Στο σημείο αυτό κάνει την εμφάνισή της η “Cadenza I”, στην οποία “σπαράγματα” από καπρίτσια του Paganini διακόπτονται από βίαιες συγχορδίες. Η ακόλουθη δεύτερη βασική ενότητα (Andante) του κομματιού παρουσιάζει παρόμοια επιταχυνόμενη ρυθμική εξέλιξη με την πρώτη αλλά και επιπρόσθετες – χαρακτηριστικές της τεχνοτροπίας του Paganini – βιολιστικές τεχνικές· ως συνέχεια και κορύφωσή της, εξ άλλου, ακολουθεί η σύντομη “Cadenza II”, όπου ο ήχος του βιολιού μετατοπίζεται πλέον προς την ύψιστη ηχητική περιοχή του και τελικά εξαφανίζεται στο άπειρο! Το κομμάτι του Schnittke ολοκληρώνεται κυκλικά, με μιαν υπόμνηση της “στοχαστικής” έναρξής του (που εμφανίζεται ωστόσο αποδεσμευμένη από το “ενεργητικό” στοιχείο της τρίλλιας), ενώ σε μιαν ύστατη καταληκτική χειρονομία η βαθύτερη χορδή του βιολιού ξεκουρδίζεται και ο ήχος σβήνει.

06.09.2002