Ιωάννης Φούλιας: Camille Saint-Saens: «Η μούσα και ο ποιητής», για βιολί, βιολοντσέλλο και ορχήστρα, opus 132

Αρχική σελίδα / Επιλογή κειμένων

Camille Saint-Saëns (1835-1921): Η μούσα και ο ποιητής, σε μι-ελάσσονα, για βιολί, βιολοντσέλλο και ορχήστρα, opus 132

Τον Δεκέμβριο του 1909 ο γάλλος συνθέτης Camille Saint-Saëns βρισκόταν σε διακοπές στο Λούξορ της Αιγύπτου, όταν συνέλαβε την ιδέα να γράψει ένα κομμάτι για βιολί, βιολοντσέλλο και πιάνο στην μνήμη της παλιάς του φίλης J.-Henry Carruette που είχε προσφάτως αποβιώσει. Εντούτοις, η άμεση υλοποίηση αυτού του όψιμου – και αναπόφευκτα παρωχημένου για την εποχή του – ρομαντικού έργου απέφερε τελικά ένα αρκετά εκτενές κομμάτι υπό τύπον κοντσέρτου για βιολί, βιολοντσέλλο και ορχήστρα, το οποίο παρουσιάσθηκε σε πρώτη εκτέλεση τον Ιούνιο του 1910 στο Λονδίνο, με την σύμπραξη των εκλεκτών σολιστών Eugène Ysaÿe και Joseph Hollmann.

Ο ευφάνταστος τίτλος Η μούσα και ο ποιητής, όσο και αν υποδηλώνει την ταύτιση των δύο σολιστικών οργάνων με τα πρόσωπα ενός εξωμουσικού προγράμματος, στην πραγματικότητα δεν συνδέεται οργανικά με το έργο, αφού προσετέθη εκ των υστέρων από τον εκδότη Jacques Durand για τις ανάγκες της εμπορικής προώθησης της παρτιτούρας. Ο ίδιος ο Saint-Saëns, εξ άλλου, επεσήμαινε εν προκειμένω μονάχα την πολύ γενική ιδέα της ανάπτυξης ενός διαλόγου ανάμεσα στο βιολί και το τσέλλο, υποβαθμίζοντας παράλληλα και την σημασία του ενίοτε ιδιαίτερα δεξιοτεχνικού χειρισμού τους. Ελλείψει επαληθεύσιμων ερμηνευτικών συμφραζομένων, επομένως, το συγκεκριμένο κομμάτι θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί επαρκέστερα ως μια ενόργανη φαντασία εν είδει κοντσέρτου. Από τις δύο βασικές θεματικές της ιδέες, η μελαγχολική πρώτη εκτίθεται στην μι-ελάσσονα από την ορχήστρα, ενώ η λυρικότατη δεύτερη παρουσιάζεται λίγο αργότερα στην Μι-μείζονα, χάρη σε μια σύντομη παρέμβαση του βιολιού. Το τσέλλο κάνει έπειτα την δική του είσοδο επαναφέροντας στο προσκήνιο την αρχική ιδέα, όμως η γοργότερη πλέον αντίδραση του βιολιού δίνει την δυνατότητα στην δεύτερη ιδέα να εξυφανθεί σε μεγαλύτερη έκταση και με ιδιαίτερη θέρμη. Έτσι, κατά την επόμενη αντιπαράθεση των δύο αυτών ιδεών, η μεν πρώτη περιορίζεται σε μιαν απλή υπόμνηση από μέρους του τσέλλου, ενώ η δεύτερη αναπτύσσεται ακόμη περισσότερο και εμπλουτίζεται και με νέα στοιχεία, καθώς οι δύο σολίστες συμμετέχουν σε έναν λυρικό διάλογο. Η εμφάνιση μιας καινούργιας ιδέας από το τσέλλο στην Σι-μείζονα ανανεώνει κατόπιν το θεματικό ενδιαφέρον του εξελισσόμενου διαλόγου με την φρεσκάδα και την ζωτικότητά της, έως ότου του προσδώσει και μια δραματική ποιότητα που απολήγει σε ένα ορμητικό και άκρως δεξιοτεχνικό “επεισόδιο” για σόλο τσέλλο και ορχήστρα στην ντο-δίεση-ελάσσονα! Όμως το βιολί είναι και πάλι σε θέση να παρέμβει άμεσα στο σημείο αυτό, αποκαθιστώντας τον πρότερο αισθαντικό λυρισμό του κομματιού και επαναφέροντας το ήρεμο κλίμα στην “συνομιλία” του με το τσέλλο. Αφού δε το τελευταίο αναπολήσει για ύστατη φορά την αρχική θεματική ιδέα στην μι-ελάσσονα, το βιολί ανακαλεί με την σειρά του τα μοτιβικά στοιχεία της δεύτερης ιδέας και προσκαλεί τοιουτοτρόπως τον ομότιμο “συνομιλητή” του σε μια μακρά καταληκτική αρμονική συμπόρευση στο περιβάλλον της Μι-μείζονος, γεμάτη σφρίγος, που επικυρώνεται και με ένα λαμπρό ορχηστρικό κλείσιμο.

07.10.2008