Ιωάννης Φούλιας: Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακωφ: «Από τον Όμηρο», πρελούδιο-καντάτα, opus 60

Αρχική σελίδα / Επιλογή κειμένων

Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακωφ (1844-1908): Από τον Όμηρο, πρελούδιο-καντάτα για σόλο σοπράνο, μέτζο-σοπράνο και άλτο, γυναικεία χορωδία και ορχήστρα, opus 60

Παρά το γεγονός ότι το όνομα του ρώσου “εθνικού” συνθέτη Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακωφ έχει συνδεθεί πρωτίστως με μια σειρά δημοφιλέστατων και υποδειγματικά ενορχηστρωμένων έργων για ορχήστρα, όπως η Σεχραζάντ ή το Ισπανικό καπρίτσιο, κατά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του ο ίδιος έφθασε στο απόγειο της δημιουργικής του πορείας ενασχολούμενος εντατικά με το είδος της όπερας. Σε αυτό το πλαίσιο, το 1901 ο λιμπρεττίστας Βλαντιμίρ Ιβάνοβιτς Μπέλσκι άρχισε να σχεδιάζει, σε συνεννόηση με τον Ρίμσκι-Κόρσακωφ, το κείμενο μιας νέας όπερας, της Ναυσικάς, βασιζόμενος στην Οδύσσεια του Ομήρου. Αν και το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε σύντομα, δίχως ποτέ να υλοποιηθεί, κάποια από τα αποσπάσματα του κειμένου που ο Μπέλσκι είχε ήδη γράψει δεν πήγαν τελείως χαμένα, αφού τον Αύγουστο του 1901 ο συνθέτης τα μετουσίωσε σε ένα υβριδικό μουσικό έργο υπό τον τίτλο Από τον Όμηρο, το οποίο αποτελείται από ένα προγραμματικό ορχηστρικό πρελούδιο και από μια σύντομη φωνητική καντάτα. Η παρτιτούρα εκδόθηκε το 1905 στην Λειψία από τον Μπελάγιεφ, όμως το γεγονός αυτό φαίνεται πως ελάχιστα συνέβαλε στην διάδοση του ιδιάζοντος αυτού έργου που, παρά τις συνθετικές αρετές του και την ωριμότητα της γραφής του, εξακολουθεί να συνιστά μιαν από τις πιο άγνωστες πλευρές της πολύπτυχης δημιουργίας του Ρίμσκι-Κόρσακωφ.

Το ορχηστρικό πρελούδιο σκιαγραφεί γλαφυρότατα στην έναρξή του το ξέσπασμα της καταιγίδας που “συντροφεύει” το περιπετειώδες μοναχικό ταξίδι του Οδυσσέα στην ταραγμένη απέραντη θάλασσα. Τα μοτίβα που αναπαριστούν ηχητικά τον άνεμο και τα αφρισμένα κύματα δεν αποκρύπτουν τις έκδηλες βαγκνερικές τους επιρροές, αλλά ο επικός τόνος και η πληθωρική ορχηστρική γραφή του συνθέτη βρίσκονται παράλληλα σε απόλυτη εναρμόνιση με τα δεδομένα και την αισθητική της ρωσικής συμφωνικής παράδοσης (στην διαμόρφωση της οποίας, άλλωστε, ο ίδιος ο Ρίμσκι-Κόρσακωφ είχε αποφασιστική συμβολή). Ένα γαλήνιο και βαθιά εκφραστικό επεισόδιο έρχεται να παρεμβληθεί στον ηχητικό αυτόν ορυμαγδό σαν λυτρωτικό όραμα, που όμως σύντομα σβήνει δίχως να αφήσει το παραμικρό ίχνος πίσω του, ενόσω η θαλασσινή καταιγίδα εξακολουθεί να μαίνεται και μάλιστα με ακόμη μεγαλύτερη σφοδρότητα. Μόνον όταν τα ακραία στοιχεία της φύσης καταλαγιάζουν πλέον οριστικά, μεταφερόμαστε συμβολικά σε μιαν ήρεμη ακρογιαλιά του μυθικού νησιού των Φαιάκων, όπου νύμφες (τρεις γυναικείες σολιστικές φωνές και γυναικεία χορωδία) χαιρετούν την ομηρική “ροδοδάκτυλη αυγή” με το εκστατικό τους τραγούδι στην Μι-μείζονα. Παρά τις περιστασιακές υπομνήσεις μοτίβων του ορχηστρικού πρελουδίου, στο φωνητικό αυτό τμήμα του έργου αναδεικνύεται πρωτίστως ο υψηλός οπερατικός λυρισμός του συνθέτη, που υποστηρίζεται περαιτέρω από λεπταίσθητες αρμονικές αλλά και ενορχηστρωτικές αποχρώσεις.

01.08.2008