Ιωάννης Φούλιας: Arvo Paert: «Fratres II» για βιολί και πιάνο

Arvo Pärt (γεν. 1935): Fratres II για βιολί και πιάνο

Ο εσθονός Arvo Pärt, κατ’ εξοχήν εκφραστής του κινήματος της “νέας απλότητας”, έγραψε το κομμάτι Αδελφοί το 1977 για κουϊντέττο πνευστών, κουϊντέττο εγχόρδων και κρουστά, ενώ στην συνέχεια προέβη σε πολλές ακόμη διασκευές του ιδίου για ποικίλους συνδυασμούς σολιστικών οργάνων και συνόλων μουσικής δωματίου. Η δεύτερη εκδοχή του έργου, για βιολί και πιάνο (ή σύνολο εγχόρδων και κρουστών), υπήρξε συγκεκριμένα παραγγελία του Φεστιβάλ του Salzburg που υλοποιήθηκε το 1980.

Ο τίτλος του έργου αναφέρεται σε μια διαδικασία προσευχής των μοναχών του Μεσαίωνα που μετουσιώνεται σε αργή υποβλητική μουσική. Πυρήνας του κομματιού είναι ένα θέμα χαρακτήρος ύμνου, που συνοδεύεται διαρκώς από διπλό ισοκράτη σε διάστημα πέμπτης και ομοφωνική διατονική εναρμόνιση. Η μικροδομική κατασκευή του θέματος αυτού συνίσταται σε έξι σύντομες φράσεις: η πρώτη παρέχει το μουσικό κύτταρο που στις δύο επόμενες διευρύνεται βηματικώς και προς τις δύο κατευθύνσεις, ενώ οι τρεις τελευταίες επαναλαμβάνουν σε καρκινική κίνηση τις τρεις πρώτες. Το συμμετρικό αυτό θέμα παρουσιάζεται αρχικά από το βιολί, ενώ στην συνέχεια εμφανίζεται άλλες οκτώ φορές στο πιάνο, κάθε φορά σε μετάθεση κατά μία μικρή ή μεγάλη τρίτη προς τα κάτω· επιπροσθέτως, οι διαδοχικές παραθέσεις του θέματος χωρίζονται μεταξύ τους από την σταθερή παρεμβολή ενός διμέτρου με απομίμηση κρούσεως καμπάνων. Από την προαναφερθείσα διαδικασία δημιουργείται συνεπώς ένα σταθερό υπόβαθρο για την ανάπτυξη “παραλλαγών” στο βιολί, με χρήση απλού – ως επί το πλείστον – συγχορδιακού υλικού· η ακολουθία αυτή οδηγείται παράλληλα σε σταδιακή κλιμάκωση μέχρι την έκτη εμφάνιση του θέματος και σε μετέπειτα αποκλιμάκωση έως την τελική εξαΰλωση, που αποτελεί και τον απώτερο στόχο της πνευματικής αυτής πορείας.

06.09.2002