Ιωάννης Φούλιας: Wolfgang Amadeus Mozart: Κουαρτέττο με φλάουτο αρ. 4, σε Λα-μείζονα, KV 298

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791): Κουαρτέττο με φλάουτο αρ. 4, σε Λα-μείζονα, KV 298

Παρά το γεγονός ότι η παλαιότερη έρευνα τοποθετούσε την σύνθεση του αχρονολόγητου Κουαρτέττου με φλάουτο σε Λα-μείζονα, KV 298, στους λίγους μήνες της ατυχούς παραμονής του Mozart στο Παρίσι το 1778, σήμερα έχει πλέον εξακριβωθεί ότι το σύντομο αυτό έργο γράφηκε σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, κατά τα τέλη του 1786 ή στις αρχές του 1787, στην Βιέννη. Άλλωστε, και τα τρία μέρη του κουαρτέττου παραπέμπουν σε δημοφιλείς μελωδίες από όπερες και τραγούδια αυτής ακριβώς της περιόδου, σύμφωνα δηλαδή με την προσφιλή πρακτική που ακολουθείτο τότε για την δημιουργία έργων “οικιακής μουσικής”, σαφέστατα ψυχαγωγικού χαρακτήρος και περιορισμένων απαιτήσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, δεν προξενεί βεβαίως ιδιαίτερη εντύπωση η απουσία της καθιερωμένης μορφής σονάτας από το πρώτο μέρος, το οποίο προσλαμβάνει την μορφή ενός θέματος (Andante, σε τριμερή δομή) με τέσσερεις απλές παραλλαγές, στις οποίες το φλάουτο, το βιολί, η βιόλα και το βιολοντσέλλο πρωταγωνιστούν κατά σειράν υπό την διακριτική συνοδεία των υπολοίπων οργάνων (αν και ειδικά στην τέταρτη και τελευταία παραλλαγή το φλάουτο αποκαθιστά παράλληλα την αρχική μελωδία του θέματος). Στο μενουέττο και τρίο που ακολουθεί, εξ άλλου, έρχονται σε αντιπαράθεση δύο θεματικές οντότητες που, ναι μεν, είναι γραμμένες στην ίδια τονικότητα (της Ρε-μείζονος) και μοιράζονται μια κοινή τριμερή κατασκευαστική λογική, όμως διαφοροποιούνται έντονα σε υφολογικό επίπεδο, αφού αυτή του μενουέττου παραπέμπει περισσότερο σε ένα εμβατήριο, ενώ εκείνη του τρίο αναδεικνύει σολιστικά την γραμμή του φλάουτου με κομψές και χαριτωμένες φιγούρες.

Με εξόχως κωμική διάθεση, ο συνθέτης επιγράφει το τελικό μέρος του έργου του ως “Rondieaoux” (αντί του ορθού τύπου “Rondeau”) και περιττολογεί ασύστολα καθώς επιχειρεί κατόπιν να ορίσει την χρονική του αγωγή: «αρκετά ζωηρό και χαριτωμένο, αλλά όχι πολύ γρήγορο, ούτε όμως και πολύ αργό· έτσι και έτσι, με πολλή λεπτότητα και έκφραση» (Allegretto grazioso, mà non troppo presto, però non troppo adagio; così-così, con molto garbo ed espressione)! Αλλά και η μορφή αυτού του συνδυασμού στοιχείων ρόντο και σονάτας δεν είναι και τόσο συνηθισμένη, στον βαθμό που όλη η εξέλιξή της βασίζεται ουσιαστικά σε δύο κύρια θέματα που εκτίθενται κατ’ αρχάς διαδοχικά στην Λα-μείζονα. Με την μεσολάβηση μιας σύντομης μετατροπικής ιδέας, λοιπόν, ένα παράλλαγμα του πρώτου από τα δύο κύρια θέματα παρουσιάζεται στην συνέχεια και ως “πλάγιο” θέμα στην Μι-μείζονα, ενώ μετά την αναμενόμενη τονική επαναφορά του πρώτου αυτού θέματος – στην πρωτότυπη πλέον εκδοχή του – το δεύτερο μεταφέρεται στην Ρε-μείζονα, επιτελώντας έτσι τον ρόλο του κεντρικού επεισοδίου μιας τυπικής μορφής ρόντο-σονάτας, που οδηγείται απ’ ευθείας στην επανέκθεση της “πλάγιας” θεματικής ιδέας στην Λα-μείζονα, πριν την τελική επαναφορά αμφοτέρων των κυρίων θεμάτων και την επιπρόσθετη coda, η οποία έρχεται να εδραιώσει περαιτέρω – με νέο (καταληκτικό) υλικό – την βασική τονικότητα.

31.10.2008