Ιωάννης Φούλιας: Joseph Haydn / David Popper: Κοντσέρτο για τσέλλο σε Ντο-μείζονα, Hob. VIIb: 5

Joseph Haydn / David Popper (1843-1913): Κοντσέρτο για βιολοντσέλλο σε Ντο-μείζονα, Hob. VIIb: 5

Η συζήτηση γύρω από τον ακριβή αριθμό των κοντσέρτων που ο Joseph Haydn αφιέρωσε στο βιολοντσέλλο υπήρξε μακρά και γεμάτη αντεγκλήσεις μεταξύ των ερευνητών. Σήμερα πάντως, οι μουσικολόγοι διατείνονται ότι δύο μόνο κοντσέρτα για τσέλλο μπορούν με βεβαιότητα να αποδοθούν στον βιεννέζο κλασσικό, ενώ για τουλάχιστον τρία ακόμη υπάρχουν απειροελάχιστες πιθανότητες να συμβεί το ίδιο, αν και το ζήτημα δεν έχει ακόμη κλείσει οριστικώς.

Το κοντσέρτο σε Ντο-μείζονα που ο Anthony van Hoboken, συντάκτης του καταλόγου έργων του Haydn, απαρίθμησε ως πέμπτο και τελευταίο για βιολοντσέλλο (ως έργο αμφίβολης αυθεντικότητος, εντούτοις) παρουσιάσθηκε μόλις το 1899, σε έκδοση του οίκου Ries & Erler στο Βερολίνο, υπό την επιμέλεια του David Popper. Ο τελευταίος υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους δεξιοτέχνες του τσέλλου κατά τον 19ο αιώνα και συνέθεσε περί τα 75 έργα, ως επί το πλείστον για βιολοντσέλλο και πιάνο καθώς και τέσσερα κοντσέρτα για τσέλλο και ορχήστρα. Όσον αφορά δε στην προαναφερόμενη έκδοση του 1899, ισχυρίσθηκε ότι η εργασία του βασίσθηκε σε ένα σκίτσο του Haydn, το οποίο ο ίδιος είχε βρει στο αρχείο Eszterházy του Εθνικού Μουσείου της Βουδαπέστης.

Υπάρχουν ωστόσο αρκετοί λόγοι που μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι ο Popper εψεύδετο. Κατ’ αρχάς, το σκίτσο στο οποίο αναφερόταν ουδέποτε βρέθηκε και συνεπώς κανένας άλλος δεν το έχει δει έκτοτε – εάν όντως υπήρξε ποτέ κάτι τέτοιο. Ακόμη όμως και στην τελευταία περίπτωση, είναι αδύνατον ένα “σκίτσο” να περιελάμβανε κάτι περισσότερο από ένα σύντομο απόσπασμα, η αξιοποίηση του οποίου από τον Popper για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου έργου δεν υπήρξε – ούτως ή άλλως – ιδιαιτέρως ευτυχής, ώστε να παρουσιάζεται από εκεί και ύστερα ως έργο του Haydn: σε αυτό το προφανώς νόθο κοντσέρτο παρατηρείται μεγάλη υφολογική ανομοιομορφία, που κινείται από την απλότητα του προκλασσικού ύφους μέχρι τους μανιερισμούς των ρομαντικών καταβολών του Popper. Επιπροσθέτως, η Μι-ύφεση-μείζονα που επιλέγεται ως τονικότητα του μεσαίου αργού μέρους (Andante) είναι τελείως εκτός ύφους, καθώς σε όλα τα υπόλοιπα κοντσέρτα για έγχορδα, πνευστά ή πληκτροφόρα όργανα του Haydn επιλέγεται για το αργό μέρος μια άμεσα συγγενική τονικότητα προς αυτήν των εξωτερικών μερών (δηλαδή της υποδεσπόζουσας ή της δεσπόζουσας). Προβληματική, τέλος, είναι και η ενορχήστρωση, στον βαθμό που η παρτιτούρα του Popper προβλέπει – τουλάχιστον στα γρήγορα εξωτερικά μέρη, Allegro moderato και Allegretto vivace – ζεύγη φλάουτων, όμποε, κλαρινέττων, φαγγόττων και κόρνων συν το σώμα των εγχόρδων, την στιγμή που στα αυθεντικά κοντσέρτα του Haydn δεν συναντούμε ποτέ κλαρινέττα, ενώ ζεύγη φλάουτων και φαγγόττων εμφανίζονται μονάχα στο κοντσέρτο για τρομπέτα Hob. VIIe: 1, το οποίο ωστόσο συνιστά, ως γνωστόν, το ύστατο (χρονολογικά) αυτοτελές ορχηστρικό έργο του Haydn.

12.11.2002