Ιωάννης Φούλιας: Georg Friedrich Haendel: Κοντσέρτο για όργανο, HWV 295

Georg Friedrich Händel (1685-1759): Κοντσέρτο για όργανο και ορχήστρα σε Φα-μείζονα, HWV 295 / opus 4^bis αρ. 1

Τα κοντσέρτα για όργανο χρησίμευαν στον Händel πρωτίστως ως εμβόλιμα κομμάτια που ερμηνεύονταν μεταξύ δύο μερών ενός ορατορίου. Η δημοσίευση όμως έξι τέτοιων κοντσέρτων ως opus 4 το 1738 υπήρξε – καθώς φαίνεται – αρκετά επιτυχημένη εμπορικά, ώστε να ακολουθήσει δύο χρόνια αργότερα και μία συμπληρωματική δεύτερη σειρά έξι κοντσέρτων για όργανο (“opus 4bis”), τα οποία ωστόσο αυτήν την φορά συνίσταντο κυρίως σε διασκευές άλλων ενόργανων κομματιών του συνθέτη.

Το συγκεκριμένο κοντσέρτο σε Φα-μείζονα ολοκληρώθηκε στις 2 Απριλίου 1739 και παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά μάλλον στο Λονδίνο δύο ημέρες αργότερα, ανάμεσα στα δύο πρώτα μέρη του ορατορίου Οι Ισραηλίτες στην Αίγυπτο, HWV 54. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δύο εξωτερικά μέρη προέρχονται από την τρίο-σονάτα HWV 401 / opus 5 αρ. 6, έργο πιθανότατα του 1738, ενώ τα δύο εσωτερικά χρησίμευσαν τον Οκτώβριο του 1739 στην δημιουργία του concerto grosso HWV 327 / opus 6 αρ. 9. Στα τέλη της δεκαετίας του 1740, εξ άλλου, ο Händel αναθεώρησε το κοντσέρτο σε Φα-μείζονα, HWV 295, προβαίνοντας σε ορισμένες περικοπές στο δεύτερο μέρος.

Η συνολική δομή του έργου ακολουθεί το πρότυπο της τετραμερούς εκκλησιαστικής σονάτας, με δύο ζεύγη αργού και γρήγορου μέρους – επιπροσθέτως όμως, στο τέλος του δεύτερου μέρους, δίνεται στον οργανίστα και η δυνατότητα ενός “ad libitum” αυτοσχεδιασμού. Έτσι μετά το ήσυχο πρώτο μέρος (Larghetto), που επικεντρώνεται στην αξιοποίηση του εναρκτήριου μοτίβου του, ακολουθεί άμεσα το ζωηρό δεύτερο μέρος (Allegro), με τις περίφημες απομιμήσεις πουλιών στο όργανο, που στάθηκαν αφορμή ώστε το έργο να αναφέρεται έκτοτε συχνά με το προσωνύμιο “Ο κούκος και το αηδόνι”. Το αργό τρίτο μέρος (Larghetto), στην ρε-ελάσσονα, έχει χαρακτήρα ποιμενικό και παράλληλα στοχαστικό, ενώ η κατάληξή του επιτρέπει την άμεση μετάβαση στο αρκετά μεγαλοπρεπές τελευταίο μέρος (Allegro), το οποίο επιστεγάζει στην Φα-μείζονα τις χαρακτηριστικές εναλλαγές ανάμεσα στον σολίστα και το ορχηστρικό σύνολο.

17.12.2002