Ιωάννης Φούλιας: George Gershwin: «Ένας Αμερικάνος στο Παρίσι», συμφωνικό ποίημα

George Gershwin (1898-1937): Ένας Αμερικάνος στο Παρίσι, συμφωνικό ποίημα

Παράλληλα με την άκρως επιτυχημένη σταδιοδρομία του στον χώρο του μιούζικαλ και του ελαφρού τραγουδιού, από το 1924 ο αμερικάνος συνθέτης George Gershwin άρχισε να ασχολείται και με την ορχηστρική μουσική, υπερβαίνοντας τις δυσχέρειες που αντιμετώπιζε εξαιτίας της ελλιπούς μουσικής του παιδείας και συνθέτοντας τουλάχιστον δύο έργα, τα οποία έχουν αναμφίβολα εδραιωθεί στο σύγχρονο συναυλιακό ρεπερτόριο και χαίρουν υψηλής δημοτικότητος. Το ένα από αυτά είναι το “αυτοβιογραφικό” συμφωνικό ποίημα Ένας Αμερικάνος στο Παρίσι, που απηχεί τις εντυπώσεις του Gershwin από την σύντομη παραμονή του στην γαλλική πρωτεύουσα κατά την δεκαετία του 1920. Το έργο γράφηκε το 1928, κατόπιν παραγγελίας της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, και εκτελέσθηκε για πρώτη φορά στις 13 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, στο περιώνυμο Carnegie Hall, υπό την διεύθυνση του Walter Damrosch.

Στην δεδομένη περίπτωση, ο συνθέτης δεν ανέθεσε σε άλλον την ενορχήστρωση του έργου του (όπως είχε συμβεί, π.χ., λίγα χρόνια νωρίτερα με την Γαλάζια ραψωδία), αλλά την υλοποίησε ο ίδιος, προσθέτοντας μάλιστα στην διανομή μιας πλήρους συμφωνικής ορχήστρας τρία σαξόφωνα και τέσσερεις κόρνες αυτοκινήτων – τις οποίες είχε φροντίσει να φέρει μαζί του από το Παρίσι για τις ανάγκες της προαναφερόμενης πρώτης εκτελέσεως! Οι εμπειρίες του Gershwin από το Παρίσι εστιάζονται, κατ’ αρχάς, στην πολύβουη κίνηση και την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα των κεντρικών δρόμων της πόλης, που αποδίδονται στην πρώτη ενότητα του έργου με εύθυμες και κωμικές μουσικές ιδέες, οι οποίες μεταμορφώνονται με περισσή φαντασία άλλοτε σε ανάλαφρα, ενεργητικά είτε θορυβώδη ορχηστρικά περάσματα και άλλοτε πάλι σε “επεισόδια” με έντονο χορευτικό παλμό ή ήπια αναστοχαστική έκφραση. Η δεύτερη ενότητα, απεναντίας, διαπνέεται από νοσταλγία για την υπερπόντια πατρίδα, καθώς ανοίγει με ιδιαίτερο λυρισμό και λεπτά ηχοχρώματα, για να επικεντρωθεί σύντομα σε θεματικές αλλά και ενορχηστρωτικές αναφορές στην μουσική παράδοση του μπλουζ καθώς και στον ξεχωριστό ήχο μιας τζαζ-μπαντ· τα νέα αυτά στοιχεία αναπτύσσονται ακολούθως με λαμπερά ορχηστρικά ηχοχρώματα αλλά και λιτότητα μέσων που παραπέμπει περισσότερο στην μουσική δωματίου, έπειτα παραχωρούν την θέση τους σε μιαν αναπόληση ζωηρών χορευτικών ρυθμών της τζαζ και τελικά επανέρχονται στο προσκήνιο σε νέα παραλλάγματα και με μάλλον χαλαρότερη διάθεση. Όσο λοιπόν και αν οι μετέπειτα (συνοπτικές) αναδρομές στα θεματικά περιεχόμενα της πρώτης ενότητος σηματοδοτούν μιαν “επιστροφή στην παρισινή πραγματικότητα”, με την σαφή επικράτηση των στοιχείων του μπλουζ στην κατάληξη του έργου ο Gershwin εκφράζει ίσως συμβολικά την απόφασή του να εγκαταλείψει πρόωρα την “Πόλη του φωτός”, προκειμένου να αφοσιωθεί – απερίσπαστος από τις ευρωπαϊκές μουσικές τάσεις της εποχής του – στην ιδιαίτερη καλλιτεχνική του αποστολή.

16.10.2008