Ιωάννης Φούλιας: Cesar Franck: Σονάτα για βιολί και πιάνο σε Λα-μείζονα

César Franck (1822-1890): Σονάτα για βιολί και πιάνο σε Λα-μείζονα

Η μοναδική σονάτα για βιολί και πιάνο του Franck, σύνθεση του 1886, συνιστά μια υψηλής ποιότητος συνεισφορά σε ένα είδος που οι γάλλοι δημιουργοί του 19ου αιώνος καλλιέργησαν ελάχιστα. Το ώριμο αυτό έργο αφιερώθηκε στον σπουδαίο βιολονίστα και προσωπικό φίλο του συνθέτη Eugène Ysaÿe, ο οποίος φυσικά είχε την τιμή και να το ερμηνεύσει για πρώτη φορά – και μάλιστα στις 26 Σεπτεμβρίου του 1886, κατά την διάρκεια της δεξιώσεως που ακολούθησε μετά τον γάμο του.

Η σονάτα διαθέτει τέσσερα μέρη με κοινό θεματικό υλικό, το οποίο μάλιστα αναπτύσσεται από μέρος σε μέρος, δημιουργώντας έτσι μια συνολική δομή μεγάλης συνοχής και εξελικτικής δυναμικής. Το εναρκτήριο Allegretto ben moderato καθίσταται ουσιαστικά ο θεματικός πυρήνας ολόκληρου του έργου, έστω και αν η απλή εναλλαγή μιας αιθέριας ιδέας αρμονικής φύσεως με μια δεύτερη, μελωδικής ποιότητος και βαθύτατου λυρισμού, μπορεί παράλληλα να θεωρηθεί ότι λειτουργεί στο σύνολό της ως εισαγωγική ενότητα στο δεύτερο μέρος της σονάτας. Πράγματι, το σφοδρό Allegro που ακολουθεί δίνει την αίσθηση ότι αποτελεί το κύριο μέρος του έργου: οι τρεις βασικές θεματικές του ιδέες – έντονα δραματική η πρώτη, λιγώτερο ενεργητική και υμνητικού χαρακτήρος η δεύτερη, μελωδικής και ελεγειακής φύσεως η τρίτη – οδηγούν σε μια επεξεργασία κάπως στοχαστική στην έναρξή της, αλλά γεμάτη πάθος και εκφραστικές κλιμακώσεις στην περαιτέρω εξέλιξή της, διαθέσεις που τελικά επανέρχονται στο προσκήνιο μόνο μετά την θεματική επανέκθεση, δηλαδή στην κατακλείδα του γοργού αυτού μέρους. Το αργό μέρος του έργου (Recitativo – fantasia) ανοίγει με έναν διάλογο ανάμεσα στα δύο όργανα και έντονα αυτοσχεδιαστική διάθεση, ενώ η μετέπειτα ανάπτυξη του αναγόμενου στα προηγούμενα μέρη υλικού γίνεται σε ήρεμους τόνους, παρά τις όποιες παροδικές εξάρσεις. Το τελικό Allegretto poco mosso, εξ άλλου, ξεκινά με μια επωδό γεμάτη ευαισθησία, η οποία ωστόσο συνδυάζεται – δίχως όμως και να προδίδει κάτι τέτοιο – με την “εγκεφαλική” κατασκευαστική αρχή του κανόνος! Με την επωδό αυτή εναλλάσσονται στην συνέχεια ήδη γνώριμες (από τα προηγούμενα μέρη της σονάτας) θεματικές ιδέες, που φθάνουν στην κορύφωσή τους και δικαιώνονται συνολικά στην λαμπρή κατάληξη του κυκλικού αυτού έργου.

01.07.2001