Ιωάννης Φούλιας: Σπύρος Δήμας: Της αναστάσεως, πρελούδιο – φούγκα

Σπύρος Δήμας (1915-1986): Της αναστάσεως, πρελούδιο – φούγκα – χορικό

Ο Σπύρος Δήμας συγκαταλέγεται στις πλέον αφανείς φυσιογνωμίες της έντεχνης ελληνικής μουσικής του 20ού αιώνος. Γεννήθηκε στην Πρέβεζα, όπου έλαβε και τις πρώτες του μουσικές γνώσεις, τις οποίες αργότερα συστηματοποίησε σπουδάζοντας σε ωδεία των Αθηνών. Παρ’ όλα αυτά, η πλούσια και πολυειδής συνθετική του δημιουργία, που χρονολογείται από το 1950 και εντεύθεν, έλαβε χώραν στο περιθώριο της δικηγορικής του σταδιοδρομίας στην Πρέβεζα και άρχισε να γίνεται γνωστή μόνο μετά τον θάνατό του.

Αν και τα περισσότερα έργα του Δήμα είναι γραμμένα σε νεωτερικό ιδίωμα και βασίζονται ως επί το πλείστον σε δωδεκαφθογγικές τεχνικές, το συμφωνικό κομμάτι με τίτλο Της αναστάσεως μαρτυρεί την επαφή του δημιουργού του και με την τεχνοτροπία της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής και δη στην βάση μιας τροπικής αρμονικής λογικής. Θέμα του σύντομου αυτού “τριπτύχου”, που γράφηκε τον Απρίλιο του 1958, είναι το πασίγνωστο βυζαντινό μέλος «Χριστός ανέστη», οι εναρκτήριοι φθόγγοι του οποίου διαμορφώνουν κατ’ αρχάς το συστατικό μοτίβο του αντιστικτικά αναπτυσσόμενου πρελουδίου (Lento). Ακολούθως, σε ένα δεύτερο στάδιο εξέλιξης, ολόκληρη η πρώτη φράση του αναστάσιμου βυζαντινού μέλους εμφανίζεται ως θέμα της κεντρικής τετράφωνης φούγκας (Allegretto): η προσέγγιση του συνθέτη είναι βέβαια εμφανώς μαθητική, καθ’ ότι στην εν λόγω (“σχολική”) φούγκα τμήματα παραθέσεων του θέματος και επεισόδια που αναπτύσσουν το ρυθμικά εντονώτερο αντιθεματικό υλικό εναλλάσσονται καλύπτοντας περίπου τα δύο τρίτα της συνολικής της εκτάσεως, ενώ η τελική της ενότητα αφιερώνεται κατόπιν αποκλειστικά σε ολοένα και πυκνότερα stretti του θέματος. Τέλος, ολόκληρο το «Χριστός ανέστη» παρουσιάζεται σε τετράφωνη εναρμόνιση εν είδει χορικού (Moderato molto), ενόσω η δυναμική ένταση αυξάνεται βαθμιαία για να κορυφωθεί στην καταληκτική συγχορδία του έργου.

05.06.2008