Ιωάννης Φούλιας: Diego da Conceicao: Batalha do 5 Tom

Diego da Conceição (ακμή: β΄ ήμισυ του 17ου αιώνος): Batalha do 5 Tom

Τίποτε δεν είναι γνωστό για την ζωή και την δράση του πορτογάλου αυτού δημιουργού, στον οποίο αποδίδονται ελάχιστα κομμάτια για όργανο που περιλαμβάνονται σε μια χειρόγραφη συλλογή του 1695. Σε αυτά συγκαταλέγεται μια Batalha do 5 Tom, δηλαδή μια ηχητική αναπαράσταση “μάχης στον πέμπτο τόνο”. Τέτοια κομμάτια περιγραφικού χαρακτήρος και μάλιστα της ιδίας θεματολογίας δεν είναι σπάνια στην ιβηρική παράδοση του 17ου αιώνος· η ένδειξη “πέμπτος τόνος”, ωστόσο, δεν αναφέρεται στον αντίστοιχο εκκλησιαστικό τρόπο (τον λύδιο) – δεδομένου του ότι το κομμάτι αυτό είναι γραμμένο στον μείζονα τρόπο – αλλά κατά πάσα πιθανότητα σε συγκεκριμένους μελωδικούς σκοπούς που δεν αποκλείεται να παρέπεμπαν τους τότε μουσικούς και σε εξωμουσικά συμφραζόμενα (παρόμοια είναι η περίπτωση των “τόνων” που δηλώνονται σε ορισμένες canzone και sonate για ενόργανα σύνολα του Giovanni Gabrieli). Στην συγκεκριμένη μάχη ο Diego da Conceição ακολουθεί μια παρατακτική συνθετική λογική: στην εναρκτήρια ενότητα δεσπόζει η αντιφωνική εναλλαγή σύντομων μελωδικών φράσεων, ενώ στην αμέσως επόμενη έρχονται στο προσκήνιο σαλπίσματα που προαναγγέλλουν την μετέπειτα σύρραξη, όπως υποδηλώνει η τμηματική ανάπτυξη του δεδομένου υλικού· μια νέα ιδέα σε τρίσημο μέτρο, που παρουσιάζεται εν είδει διαλόγου σε υψηλή, χαμηλή και μεσαία ηχητική περιοχή, έχει ελαφρώς θριαμβικό τόνο, ενώ εκείνη που την διαδέχεται διακατέχεται από εμφανώς χορευτική διάθεση· παρ’ όλα αυτά, το κομμάτι ολοκληρώνεται με έναν σύντομο επίλογο μιμητικής γραφής και αρκετά ασταθούς τονικής δομής – υποδηλώνεται άραγε με αυτό ένας όψιμος αναστοχασμός πάνω στις δύο όψεις του πολέμου;

21.12.2004