Ιωάννης Φούλιας: Georg Boehm: Πρελούδιο σε Ντο-μείζονα

Georg Böhm (1661-1733): Πρελούδιο σε Ντο-μείζονα

Μεταξύ των ολιγάριθμων σωζόμενων έργων του Georg Böhm, το πρελούδιο σε Ντο-μείζονα για όργανο ίσως συνιστά ένα σχετικώς ώριμο δείγμα δημιουργίας, δεδομένου του ότι η απαιτητική του γραφή για τα ποδόπληκτρα μάλλον σχετίζεται με τις νέες διευρυμένες δυνατότητες που παρείχε στον οργανίστα της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στο Lüneburg η ανακατασκευή του εκεί οργάνου, που πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψή του από το 1712 έως το 1714. Μιαν ακόμη ένδειξη για την πιθανή τοποθέτηση της σύνθεσης του έργου αυτού στην δεκαετία του 1710 ή λίγο αργότερα προσφέρει και ο νεωτεριστικός διμερής σχεδιασμός του (πρελούδιο και φούγκα), ο οποίος σπανίζει στο βορειογερμανικό ρεπερτόριο του οργάνου έως τις αρχές του 18ου αιώνος.

Το πρελούδιο ανοίγει με ένα εκτενές πέρασμα στα ποδόπληκτρα – μια χειρονομία αρκετά εντυπωσιακή αλλά και γεμάτη υπερηφάνεια! Ακολουθούν μερικά γρήγορα περάσματα και στα μανουάλια, τα οποία όμως σύντομα διαδέχεται μια αλυσίδα πτωτικών σχηματισμών, με αντιφωνίες ανάμεσα σε δεξί και αριστερό χέρι, που υποστηρίζονται από ένα έμμονο μοτίβο στα ποδόπληκτρα. Η μετατροπική πορεία εντείνεται στην συνέχεια σε ένα τμήμα ελεύθερης τετράφωνης γραφής με χαρακτηριστικά recitativo· παρ’ όλα αυτά, η ανάκληση της αλυσιδωτής πορείας των αντιφωνικών πτωτικών σχηματισμών οδηγεί τελικά εκ του ασφαλούς σε μια σαφώς πιο μελωδικά προσανατολισμένη και πλήρη πτωτική επικύρωση της αρχικής τονικότητος.

Το θέμα της ακόλουθης φούγκας συνιστά ένα μελωδικό ανάπτυγμα του έμμονου αλυσιδωτού μοτίβου που έκανε νωρίτερα δύο φορές την εμφάνισή του στα ποδόπληκτρα. Μάλιστα, μετά την έκθεσή του στις τέσσερεις διαθέσιμες φωνές, το θέμα αυτό παρατίθεται άλλες τέσσερεις φορές σχεδόν αδιαμεσολάβητα, επιτρέποντας ως εκ τούτου την ανάπτυξη επεισοδιακών τμημάτων μόνο προς το τέλος της σύντομης αυτής φούγκας, εκ περιτροπής με δύο τελευταίες μεμονωμένες παραθέσεις του. Παράλληλα, η εν λόγω φούγκα κινείται κατ’ αποκλειστικότητα στο περιβάλλον της αρχικής τονικότητος και της δεσπόζουσάς της, με ελάχιστες παροδικές τονικοποιήσεις άλλων περιοχών. Στοιχεία που ποικίλλουν την εξέλιξή της, απεναντίας, είναι οι συχνές εναλλαγές ανάμεσα σε πολυφωνική και ομοφωνική ύφανση, καθώς επίσης οι συνεχείς μετασχηματισμοί του αντιθεματικού υλικού, το οποίο ενίοτε διαρρηγνύει και την εν γένει διατονικότητα της γραφής με χρωματικές προόδους. Η απατηλή τελική πτώση της φούγκας, εξ άλλου, οδηγεί στην διαμόρφωση μιας σύντομης κατακλείδας ολόκληρου του έργου, με γρήγορα περάσματα και ανιόντες αρπισμούς εν είδει φαντασίας.

02.02.2008