Ιωάννης Φούλιας: Johann Sebastian Bach: Χορικά πρελούδια BWV 690 & 691

Johann Sebastian Bach (1685-1750): Χορικά πρελούδια “Wer nur den lieben Gott läßt walten”, BWV 690 & 691

Το κείμενο και η μελωδία του χορικού αυτού είναι του Georg Neumark (1641). Πρόκειται ουσιαστικά για μιαν ομολογία Πίστεως προς τον Θεό που προσφέρει παρηγοριά σε κάθε ευσεβή άνθρωπο: «Μόνον όποιος στον αγαπητό Θεό υποταχθεί και ελπίζει σε αυτόν παντοτινά, θα προστατευθεί αξιοθαύμαστα από αυτόν απέναντι σε κάθε δυστυχία και θλίψη. Όποιος εμπιστεύεται τον ύψιστο Θεό δεν θα καταστεί χώμα» κ.ο.κ.

Ο Bach συνέθεσε περί τα 150 χορικά πρελούδια, προσφέροντας μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις διαφορετικές επεξεργασίες της ίδιας μελωδίας, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο σύνθετες από τεχνικής πλευράς και απαιτητικές από εκτελεστικής επόψεως. Τα περισσότερα χορικά του πρελούδια γράφηκαν σε μεμονωμένες περιστάσεις καθ’ όλην την διάρκεια της συνθετικής του σταδιοδρομίας, ενώ μετά θάνατον διαδόθηκαν σε χειρόγραφες συλλογές δίχως κριτήρια υφολογικής συνάφειας ή χρονολογικής ομαδοποίησης. Από την πρώιμη συνθετική του παραγωγή, κατά πάσα δε πιθανότητα από την πρώτη ήδη δεκαετία του 18ου αιώνος, προέρχονται οι δύο επεξεργασίες της προαναφερόμενης μελωδίας χορικού για τις οποίες γίνεται εδώ λόγος. Η πρώτη (BWV 690) ανάγεται πιθανότατα στην περίοδο προ του 1705, ενώ η δεύτερη (BWV 691), παρά το γεγονός ότι εμφανίζεται αρχικά στο Klavierbüchlein του 1720 για τον μεγαλύτερο υιό του συνθέτη, τον Wilhelm Friedemann, και έπειτα στο δεύτερο Notenbuch για την δεύτερη σύζυγό του, την Anna Magdalena, που χρονολογείται στα 1725, είναι σίγουρα σημαντικά προγενέστερη. Αμφότερα τα χορικά αυτά πρελούδια συμπεριλαμβάνονται επίσης σε μια συλλογή που κυκλοφόρησε στα μέσα του 18ου αιώνος υπό το όνομα του Johann Philipp Kirnberger, ενός από τους πολλούς μαθητές του J. S. Bach και μετέπειτα συνθέτη και μουσικοθεωρητικού.

Κομμάτια σύντομα και καταγεγραμμένα πρωτίστως για παιδαγωγικούς σκοπούς, καθώς φαίνεται, δεν περιλαμβάνουν χρήση ποδοπλήκτρων. Στο πρώτο από αυτά (BWV 690), η μελωδία του χορικού παρατίθεται με επουσιώδεις παραλλαγές στην υψηλότερη φωνή, ενώ οι τρεις υποκείμενες φωνές πλέκουν έναν ενδιαφέροντα αντιστικτικό ιστό, με σύντομες μιμήσεις και κύριο χαρακτηριστικό τους την βηματική κίνηση δεκάτων-έκτων. Στο δεύτερο χορικό πρελούδιο (BWV 691), η κύρια μελωδία τίθεται εκ νέου στην υψηλότερη φωνή, πλην όμως σε αυτήν την περίπτωση εμπλουτίζεται σε σημαντικό βαθμό με ξένους φθόγγους και καλαίσθητα ποικίλματα· τουναντίον, οι δύο χαμηλότερες φωνές προσλαμβάνουν εδώ αμιγώς συνοδευτικό ρόλο, διαμορφώνοντας το αρμονικό υπόβαθρο της σολιστικού χαρακτήρος (και μάλλον φωνητικής τεχνοτροπίας) υπερκείμενης μελωδικής γραμμής.

09.03.2002