Ιωάννης Φούλιας: Johann Sebastian Bach: Piece d’Orgue [Φαντασία] σε Σολ-μείζονα, BWV 572

Johann Sebastian Bach (1685-1750): Pièce d’Orgue [Φαντασία] σε Σολ-μείζονα, BWV 572

Ο γαλλικός τίτλος του έργου, Pièce d’Orgue, το οποίο πάντως συχνά αναφέρεται και ως Φαντασία σε Σολ-μείζονα, BWV 572, παραπέμπει σαφέστατα σε επιρροές που δέχθηκε ο νεαρός Bach από την δυτική όχθη του Ρήνου. Το κομμάτι έχει γραφεί πιθανότατα εντός της πρώτης δεκαετίας του 18ου αιώνα και βασίζεται σε μια συμμετρική τριμερή δομή τοκκάτας. Οι δύο εξωτερικές ενότητες (Très vitement και Lentement) αποτελούνται αποκλειστικά από μονοφωνικά περάσματα (στην τελευταία μάλιστα περίπτωση με την υποστήριξη και των ποδοπλήκτρων) που μετατοπίζονται σταδιακά προς χαμηλότερη ηχητική περιοχή: έτσι, στην πρώτη ενότητα επεκτείνεται στον χώρο η περιοχή της τονικής, ενώ στην δεύτερη η αρχικά περιπλανώμενη χρωματική κατιούσα γραμμή επικεντρώνεται τελικά σε έναν ισοκράτη επί της δεσπόζουσας πριν την οριστική κατάληξη στην τονική. Το μεσαίο τμήμα (Gravement), από την άλλη πλευρά, συνιστά ουσιαστικά μια σπουδή του Bach πάνω στο συνθετικό πρόβλημα του συνδυασμού πέντε ανεξάρτητων φωνών με συνεχή παρουσία και συνεπώς με την ελάχιστη δυνατή χρήση ενδιάμεσων παύσεων! Η συνολική ήχηση προσλαμβάνει έτσι έναν πρωτίστως ομοφωνικό χαρακτήρα και η κίνηση των φωνών είναι ως επί το πλείστον βηματική· επιπλέον, εδώ δεν υφίσταται κάποιο “θέμα”, αν και ολόκληρη η αρμονική πορεία του κομματιού – από την αρχική τονικότητα, μέσω συγγενικών προς αυτήν τονικών κέντρων, μέχρι τον τελικό εξάφωνο ισοκράτη επί της δεσπόζουσας – βασίζεται στην κυκλική επαναφορά ενός περιορισμένου αποθέματος αναγνωρίσιμων ρυθμικομελωδικών σχηματισμών αλλά και περισσότερο συμπαγών αρμονικο-μελωδικο-ρυθμικών μορφωμάτων.

22.09.2003