Ιωάννης Φούλιας: Johann Sebastian Bach: Παρτίτα για σόλο βιολί αρ. 2 σε ρε-ελάσσονα, BWV 1004

Johann Sebastian Bach (1685-1750): Παρτίτα για σόλο βιολί αρ. 2 σε ρε-ελάσσονα, BWV 1004

Η φιλολογία για σόλο βιολί μπορεί να μην είναι τόσο ευμεγέθης, αλλά περιλαμβάνει έργα εξαιρετικής ποιότητος μεγάλων δημιουργών. Η πρόκληση της συνθέσεως με αποκλειστική χρήση ενός οργάνου περιορισμένων οπωσδήποτε δυνατοτήτων πολυφωνικής ηχήσεως είχε ως ευτυχές αποτέλεσμα την παραγωγή έργων υψηλών ερμηνευτικών απαιτήσεων, τα οποία επιτυγχάνουν μιαν αξιοπρόσεκτη ισορροπία μεταξύ ζητημάτων εκτελεστικής τεχνικής και του γενικότερου συνθετικού-υφολογικού προβληματισμού.

Η συλλογή των τριών σονατών και ισάριθμων παρτιτών για σόλο βιολί του Johann Sebastian Bach αποτελεί ένα από τα κορυφαία σχετικά δείγματα. Το χειρόγραφο φέρει τον τίτλο Έξι σόλο για βιολί χωρίς συνοδευτικό βάσιμο, ενώ ως χρονολογία κατατίθεται το 1720, αν και ορισμένα από τα μέρη των έργων αυτών μάλλον προϋπήρχαν του συνόλου, δεδομένου του ότι το χειρόγραφο αποτελεί ένα καθαρογραμμένο αντίγραφο, το οποίο δεν αποτυπώνει την ίδια την διαδικασία της δημιουργίας, παρά μόνο το τελικό στάδιο οργάνωσης της συλλογής σε έξι κομμάτια. Τα έργα αυτά προορίζονται για κάποιον πολύ ικανό ερμηνευτή, πιθανότατα μάλιστα για τον ίδιον τον Bach που υπήρξε, μεταξύ άλλων, και δεινός βιολονίστας. Σε αυτό ίσως συνηγορεί και το γεγονός ότι τα κομμάτια αυτά δεν γνώρισαν καμμία έκδοση κατά την διάρκεια του βίου του, επιτελώντας συνεπώς τον ρόλο τους μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον του συνθέτη.

Η δεύτερη παρτίτα σε ρε-ελάσσονα, BWV 1004, βασίζεται κατ’ αρχάς στα τέσσερα συνήθη μέρη μιας σουΐτας του όψιμου μπαρόκ: η εισαγωγική Allemanda, η ζωηρότατη Corrente, η πλούσια στην πολυφωνική της διάσταση Sarabanda και η δεξιοτεχνική Giga ακολουθούν στο σύνολό τους την παραδοσιακή διμερή μορφή των στυλιζαρισμένων χορών της σουΐτας των αρχών του 18ου αιώνος. Οι αρετές τους, εντούτοις, δεν αποδεικνύονται τόσο ικανές, ώστε να επισκιάσουν την τελική Ciaccona, της οποίας το μέγεθος και μόνο φανερώνει την βαρύτητα που αυτή επέχει στην συνολική διάρθρωση του έργου. Ως θέμα λαμβάνεται η θεμελιώδης κατιούσα βηματική κίνηση του μπάσσου από την τονική μέχρι την δεσπόζουσα, ενώ η μελωδία και η αρμονική πορεία που βασίζονται σε αυτήν επιδέχονται σταδιακώς έναν ευφάνταστο πλούτο παραλλαγών: μετά το τετράμετρο θέμα και μια πρώτη σειρά 32 παραλλαγών με προοδευτική πύκνωση των ρυθμικών φιγούρων, παρουσιάζεται μια δεύτερη ομάδα 19 παραλλαγών στον μείζονα τρόπο ως αντιθετική μεσαία μακροδομική ενότητα, καθώς και μια τρίτη ομάδα 10 παραλλαγών στον ελάσσονα πάλι τρόπο, των οποίων έπεται η τελική επανεμφάνιση του αρχικού θέματος που, με την προσθήκη μιας σύντομης κατακλείδας, ολοκληρώνει κατά τρόπον κυκλικό αυτό το μνημειώδες έργο.

25.03.2002