Ιωάννης Φούλιας: Across the borders of music eras and forms: ritornello and concerto-sonata forms in C. P. E. Bach’s concertos

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Across the borders of music eras and forms: ritornello and concerto-sonata forms in C. P. E. Bach’s concertos” [“Στο μεταίχμιο μουσικών εποχών και μορφών: οι μορφές ritornello και σονάτας κοντσέρτου στα κοντσέρτα του C. Ph. E. Bach”], Studia Musicologica 64/3-4, 2023, σ. 217-239.

Είναι ευρέως γνωστό ότι τα 52 κοντσέρτα του Carl Philipp Emanuel Bach για πληκτροφόρο (ενίοτε δύο) ή άλλα σολιστικά όργανα και ορχήστρα διαμορφώνουν ένα ρεπερτόριο που βρίσκεται στο μεταίχμιο των εποχών του μπαρόκ και του κλασσικισμού, τόσο από χρονολογικής όσο και από υφολογικής επόψεως. Εντούτοις, η ανάλογη θέση τους όσον αφορά την μορφή ritornello του μπαρόκ και τους ποικίλους τύπους σονάτας κοντσέρτου της κλασσικής περιόδου δεν έχει ακόμη καταστεί τόσο σαφής όσο θα έπρεπε, δεδομένου του ότι οι περισσότεροι μελετητές τείνουν να εξετάζουν και να ταξινομούν τα έργα αυτά κατά τρόπον μάλλον μονόπλευρο, βασίζοντας τις θεωρήσεις τους είτε στην παλαιότερη μορφή του ritornello είτε στην θεωρία αλλά και την πρακτική του κοντσέρτου του ύστερου (μόνον) 18ου αιώνος, και αγνοώντας τοιουτοτρόπως πολλές σημαντικές όψεις του ιδιαίτερου δομικού σχεδιασμού που διέπει τα μέρη των κοντσέρτων του Bach. Στην παρούσα δημοσίευση παρουσιάζονται τα ευρήματα μιας ενδελεχούς έρευνας εφ’ όλης της δημιουργίας του Bach στο είδος του κοντσέρτου, κάνοντας σαφή διάκριση μεταξύ μερών γραμμένων σε μορφές ritornello και σονάτας κοντσέρτου· επιπροσθέτως, καταδεικνύεται η εντυπωσιακή ποικιλία των δομικών τύπων σονάτας κοντσέρτου που ο Bach χρησιμοποιεί στα έργα του: τριμερείς αλλά και διμερείς μορφές σονάτας με πέντε, τέσσερα ή τρία ritornelli, ο ιδιαίτερος ρόλος και η λειτουργία των οποίων (ιδίως μάλιστα των εσωτερικών εξ αυτών) δεν δύναται πάντοτε να περιορισθεί στις προδιαγραφές ακόμη και των πλέον πρόσφατων (και κατά τα φαινόμενα πληρέστατων) σχετικών τυπολογιών.