Ιωάννης Φούλιας: Η έκθεση και η επανέκθεση ως πεδία ενδελεχούς ανάπτυξης του θεματικού υλικού στα μέρη υπό μορφήν σονάτας των κουαρτέττων εγχόρδων opus 64 του Joseph Haydn

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Η έκθεση και η επανέκθεση ως πεδία ενδελεχούς ανάπτυξης του θεματικού υλικού στα μέρη υπό μορφήν σονάτας των κουαρτέττων εγχόρδων opus 64 του Joseph Haydn”, στο: Κώστας Χάρδας, Γιώργος Σακαλλιέρος και Ιωάννης Φούλιας (επιμ.), 9ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο: «Παραλλαγές, επεξεργασίες, μεταμορφώσεις» (Πρακτικά διατμηματικού συνεδρίου υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., 1-3 Δεκεμβρίου 2017), Ελληνική Μουσικολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 305-317.

Σε αντίθεση με την παγιωμένη – ήδη από τον 19ο αιώνα – θεωρητική αντίληψη που θέλει την διαδικασία της ανάπτυξης να εκδηλώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην ενότητα της επεξεργασίας του κανονιστικού τριμερούς τύπου σονάτας, τα έργα του Haydn μαρτυρούν συχνότατα έναν συστηματικό και αδιάλειπτο χειρισμό ποικίλων τεχνικών ανάπτυξης σε όλη την έκταση της μορφής αυτής. Στην παρούσα μελέτη επιλέγεται λοιπόν να εξετασθούν υπό αυτό το πρίσμα τα δέκα συνολικά μέρη σε μορφή σονάτας που περιλαμβάνονται στα έξι κουαρτέττα εγχόρδων του opus 64 (1790). Όπως διαπιστώνεται, η ανάπτυξη δεν απουσιάζει ποτέ από την ενότητα της εκθέσεως, αφού οποιαδήποτε περιοχή μετά την κύρια (ήτοι η μεταβατική, η πλάγια, είτε ακόμη η καταληκτική) δύναται να παραχθεί κατά το μάλλον ή ήττον από το μοτιβικό υλικό του αρχικού θέματος, αποφέροντας περιπτώσεις εκθέσεων που άλλοτε χαρακτηρίζονται από σημαντική θεματική πολλαπλότητα και άλλοτε πάλι διέπονται από αξιοπρόσεκτη οικονομία (οι λεγόμενες “μονοθεματικές” εκθέσεις). Επιπλέον, η αφομοίωση της ανάπτυξης στις τελικές ενότητες των μερών αυτών αποτελεί μία σταθερά που παρατηρείται σε όλο το εύρος των περιπτώσεων από τις τυπικότερες (και αναλογικότερες σε σχέση με τις εκάστοτε εκθέσεις) έως τις πλέον ανακατασκευασμένες (και άρα αναντίστοιχες προς τις αρχικές μακροδομικές ενότητες) επανεκθέσεις, καθώς και στην μοναδική διπλή επανέκθεση που επιστεγάζει το εναρκτήριο μέρος του τελευταίου κουαρτέττου (σε Ρε-μείζονα) της σειράς.