Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Όψεις παράδοσης και νεωτερισμού στα Τρία σονέττα του Πετράρχη του Franz Liszt”, στο: Ιωάννης Φούλιας, Πέτρος Βούβαρης, Κώστας Καρδάμης και Γιώργος Σακαλλιέρος (επιμ.), 11ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο: «Νεωτερισμός και Παράδοση» (με αφορμή τα 70 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Σκαλκώτα) (Πρακτικά διατμηματικού συνεδρίου υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, Αθήνα, 21-23 Νοεμβρίου 2019), Ελληνική Μουσικολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη 2020, σ. 57-95.

Η ενασχόληση του Liszt με την μελοποίηση τριών επιλεγμένων σονέττων από την περίφημη λυρική ποιητική συλλογή Canzoniere του Πετράρχη (“Σονέττο 47: Benedetto sia ’l giorno”, “Σονέττο 104: Pace non trovo”, “Σονέττο 123: I’ vidi in terra angelici costumi”) εκτείνεται σε μεγάλο χρονικό διάστημα, πέραν των δύο δεκαετιών, και είναι αποκαλυπτική της διαρκούς και αλματώδους εξέλιξης του συνθετικού του ύφους. Κάθε “σονέττο” παραδίδεται τελικά σε δύο διαφορετικές φωνητικές εκδοχές (από τα μέσα των δεκαετιών του 1840 και του 1860) αλλά και, ενδιάμεσα, σε δύο ακόμη πιανιστικές μεταγραφές (από τα μέσα της δεκαετίας του 1840 και από τα τέλη της ιδίας έως και την επόμενη δεκαετία του 1850), η αντιπαραβολή των οποίων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και έχει άλλωστε ήδη επιχειρηθεί – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – κάμποσες φορές και στο παρελθόν. Η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται σε ζητήματα αρμονίας και δομής, τα οποία αναδεικνύουν συγχρόνως την αφομοίωση της μουσικής παράδοσης της εποχής του συνθέτη καθώς και την μοναδική του τάση προς τον μουσικό νεωτερισμό κατά τρόπον πολυδιάστατο αλλά και εξελισσόμενο προς διαφορετικές κατευθύνσεις κάθε φορά, σε συνάρτηση με τις έντονα διαφοροποιούμενες σε κάθε περίοδο της δημιουργίας του καλλιτεχνικές επιδιώξεις και αισθητικές βλέψεις. Παράλληλα, φωτίζονται με μεγάλη λεπτομέρεια τα κοινά σημεία αλλά και οι αποκλίσεις μεταξύ των παντοίων διαφορετικών εκδοχών των τριών “σονέττων”, αποκαλύπτοντας μιαν αδιάλειπτη διαδικασία μετάπλασης του αρχικού υλικού κατά τις διαδοχικές φωνητικές αλλά και πιανιστικές του επανεπεξεργασίες, οι οποίες, ενώ διαπλέκονται διαρκώς μεταξύ τους, διατηρούν σε κάθε περίπτωση και την αναγκαία αυτοτέλειά τους ανάλογα με την φωνητική ή την ενόργανη φύση τους. Τα ευρήματα της ενδελεχούς αυτής συγκριτικής εξέτασης έρχονται να εμπλουτίσουν, να επικυρώσουν αλλά και να καταρρίψουν πλήθος πορισμάτων και απόψεων που έχουν διατυπωθεί από προηγούμενους ερευνητές επί των συγκεκριμένων έργων του Liszt και των συνθετικών μέσων που ο ίδιος μεταχειρίζεται σε αυτά, συμπεριλαμβάνοντας εν κατακλείδι και μια περιεκτική επαναξιολόγηση όλων εκείνων των δεδομένων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην θεώρηση των διαφορετικών εκδοχών των Τριών σονέττων του Πετράρχη είτε ως απλών συλλογών τραγουδιών ή πιανιστικών κομματιών είτε, ενδεχομένως, ως ενιαίων κυκλικών συνθέσεων.

© Ιωάννης Φούλιας