Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Αναζητώντας τις απαρχές της τριμερούς μορφής με υβριδική επαναφορά: Clementi και Reicha”, στο: Μάρκος Τσέτσος, Γιώργος Φιτσιώρης και Ιωάννης Φούλιας (επιμ.), Αφιερωματικός τόμος εις μνήμην Ολυμπίας Ψυχοπαίδη-Φράγκου (1944-2017), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών / Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Αθήνα 2018, σ. 152-175.

Η εξέταση της τριμερούς μορφής στην μουσικοθεωρητική γραμματεία παραμένει προβληματική και ελλιπής, ακόμη και μετά την ουσιώδη διάκριση του παρατακτικού, του δυναμικού και του αναπτυξιακού τύπου της εν λόγω μορφής. Για παράδειγμα, η επισταμένη και συστηματική μελέτη του συνολικού συνθετικού έργου του Muzio Clementi φέρνει στο φως περιπτώσεις μερών από σονάτες του για πληκτροφόρο γραμμένων σε τριμερή μορφή δυναμικού τύπου (opus 9 αρ. 1 / ΙΙ, opus 24 αρ. 2 / ΙΙΙ, opus 36 αρ. 1 / ΙΙΙ, opus 41 / ΙΙ, opus 46 / ΙΙ), όπου η τρίτη και τελευταία ενότητα δεν έγκειται μονάχα στην (αναμενόμενη) επαναφορά των θεματικών περιεχομένων της πρώτης, αλλά ενσωματώνει και μέρος εκείνων της μεσαίας ενότητος σε μεταφορά στην κύρια τονικότητα (προσδίδοντας έτσι μια λανθάνουσα σονατοειδή έποψη στην συνολική μορφή και διευρύνοντάς την κατά τι, δίχως όμως την προσθήκη μιας coda). Επιπλέον, μία ακόμη πιο περίπλοκη εφαρμογή τέτοιας υβριδικής επαναφοράς σε τριμερή παρατακτική μορφή ανιχνεύεται στο αργό μέρος του κουϊντέττου πνευστών opus 99 αρ. 5 του Anton Reicha. Σύμφωνα λοιπόν με όλες τις ενδείξεις, αυτή η σπάνια δυνατότητα για την αποπεράτωση μιας τριμερούς μορφής αναπτύχθηκε κατά την περίοδο 1780-1820 από τους πρωτοπόρους Clementi και Reicha, προτού αξιοποιηθεί και από άλλους συνθέτες του 19ου αλλά και του 20ού αιώνος, όπως τον Fr. Chopin (Βαρκαρόλλα, opus 60), τον J. Rheinberger (Σονάτα για πιάνο αρ. 3, opus 135 / III), τον Δ. Μητρόπουλο (Κομμάτι συναυλίας, για βιολί και πιάνο) και τον Ντ. Σοστακόβιτς (Πρελούδιο σε ρε-ελάσσονα, opus 87 αρ. 24 / Ι).

© Ιωάννης Φούλιας