Ιωάννης Φούλιας: Τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του Xaver Scharwenka. Συμβολή στην διερεύνηση του είδους του κοντσέρτου κατά την όψιμη ρομαντική περίοδο

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του Xaver Scharwenka. Συμβολή στην διερεύνηση του είδους του κοντσέρτου κατά την όψιμη ρομαντική περίοδο (μέρος Α΄)”, Πολυφωνία 29, Κουλτούρα, Αθήνα 2016, σ. 7-102· “Τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του Xaver Scharwenka. Συμβολή στην διερεύνηση του είδους του κοντσέρτου κατά την όψιμη ρομαντική περίοδο (μέρος Β΄)”, Πολυφωνία 30, Κουλτούρα, Αθήνα 2017, σ. 7-107.

Η παρούσα δημοσίευση αποτελεί την πρώτη, διεθνώς, εμπεριστατωμένη μελέτη που αφιερώνεται στα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα του Xaver Scharwenka (1850-1924), έργα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά του είδους τους κατά την όψιμη ρομαντική περίοδο αλλά και αδικαιολόγητα παραγνωρισμένα εδώ και έναν περίπου αιώνα. Εν είδει εισαγωγής, παρέχεται ένα σύντομο βιογραφικό σχεδίασμα για τον συνθέτη, λαμπρό δεξιοτέχνη και περιώνυμο παιδαγωγό του πιάνου (μεταξύ πολλών ακόμη ιδιοτήτων του), γίνεται αναφορά στα κυριότερα έργα του και ανακατασκευάζεται κριτικά η περιοδολόγηση της συνολικής συνθετικής του δημιουργίας σε δύο διακριτές φάσεις (αντί για τρεις περιόδους, όπως αβάσιμα έχει προταθεί από τον M. Schneider-Dominco)· επίσης, επιχειρείται μια ανάλογη επισκόπηση των αναφορών στα κοντσέρτα του Scharwenka που ανιχνεύονται στην γενική αλλά και στην ειδικότερη βιβλιογραφία. Εν συνεχεία, καθένα από τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του συνθέτη εξετάζεται από ιστορικής και αναλυτικής σκοπιάς: το – πληρέστερο κατά το δυνατόν – ιστορικό της δημιουργίας και των εκτελέσεών τους έχει βασισθεί στην ενδελεχή διασταύρωση των διαθέσιμων πρωτογενών πηγών και αναφορών στην δευτερεύουσα βιβλιογραφία, οδηγώντας σε πληθώρα αναθεωρήσεων των μέχρι τούδε εσφαλμένων ή ελλιπών πληροφοριών, ενώ οι διεξοδικές αναλύσεις των έργων φωτίζουν την δομική τους συγκρότηση και τα καίρια υφολογικά τους χαρακτηριστικά σε συνάρτηση με ένα στιβαρό θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο συμβάλλει στην άρση κάθε είδους παρανοήσεων που έχουν διατυπωθεί για τα κοντσέρτα αυτά στο πλαίσιο των προγενέστερων επιδερμικών προσεγγίσεών τους. Τέλος, στα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας αποτιμάται η εξέλιξη του συνθετικού ύφους του Scharwenka μέσα από τις μορφολογικές του επιλογές, την εφαρμογή της κυκλικής αρχής αλλά και την σχέση ανάμεσα στο σολιστικό όργανο και την ορχήστρα που αναπτύσσεται στα τέσσερα κοντσέρτα του, διερευνάται το ζήτημα των πιθανών επιδράσεων που ο Scharwenka δέχθηκε κατά καιρούς από τα έργα άλλων επιφανών ομοτέχνων του, επαναπροσδιορίζεται η ακριβής θέση των συγκεκριμένων κοντσέρτων για πιάνο στην ευρύτερη ιστορική διαδρομή του είδους τους κατά την ύστερη ρομαντική περίοδο, ενώ αναπόφευκτα αναζητούνται και τα αίτια του παραγκωνισμού τους από το συναυλιακό ρεπερτόριο μετά τον θάνατο του δημιουργού τους.