Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη: Ο πέμπτος τύπος σονάτας (“σονάτα κοντσέρτου”) στην θεωρία του 20ού αιώνος και στην εποχή μας”, Πολυφωνία 19, Κουλτούρα, Αθήνα 2011, σ. 7-49.

Το δωδέκατο και τελευταίο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα εξετάζει τις κυρίαρχες προσεγγίσεις του πέμπτου τύπου σονάτας στο πλαίσιο της μουσικής θεωρίας από τις αρχές του 20ού αιώνος και εξής. Αρχικά, μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνος, όλοι σχεδόν οι θεωρητικοί εξακολουθούν ουσιαστικά να περιγράφουν την εφαρμογή της μορφής σονάτας στο είδος του κλασσικού κοντσέρτου με όρους της θεωρίας του 19ου αιώνος. Μόνο κατά το τελευταίο τρίτο του 20ού αιώνος επιχειρείται με επιτυχία μια κριτική επαναξιολόγηση των πραγματολογικών (συνθετικών) αλλά και των θεωρητικών δεδομένων του 18ου αιώνος σε σημαντικές μελέτες των Jutta Ruile-Dronke, Charles Rosen, Konrad Küster και άλλων, προτού οι James Hepokoski και Warren Darcy παρουσιάσουν προσφάτως την πλέον εμβριθή και διεξοδική θεώρηση για την σύνθετη μορφή της σονάτας κοντσέρτου, με την οποία δεν αποκαθιστούν μονάχα την δομική αυτονομία των ορχηστρικών ritornelli, αλλά επαναπροσδιορίζουν με αξιοθαύμαστη ακρίβεια και την σχέση τους προς τις σολιστικές ενότητες στο ευρύτερο σονατοειδές πλαίσιο. Παράλληλα, δύο εναλλακτικοί τύποι σονάτας κοντσέρτου – βασισμένοι στην διμερή μορφή σονάτας και στην μορφή σονάτας χωρίς επεξεργασία, αντίστοιχα – γίνονται όλο και περισσότερο διακριτοί στην μουσική θεωρία από τα μέσα του 20ού αιώνος και έπειτα, ιδίως μάλιστα όταν το ερευνητικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε αργά μέρη κοντσέρτων της κλασσικής περιόδου.