Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη: Θεωρητικοί του 20ού αιώνος (Γ΄)”, Πολυφωνία 15, Κουλτούρα, Αθήνα 2009, σ. 67-99.

Το όγδοο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα επικεντρώνεται κατ’ αρχάς στις πολύ γνωστές δημοσιεύσεις του Charles Rosen The Classical Style [Το κλασσικό ύφος] και Sonata Forms [Μορφές σονάτας]. Στα δύο αυτά βιβλία του, ο Rosen αναφέρεται εν συντομία στον παλαιότερο διμερή τύπο σονάτας, προκειμένου να δώσει έμφαση σε χαρακτηριστικά που αργότερα έγιναν θεμελιώδη ή περιττά για την μορφή σονάτας του ύστερου 18ου αιώνος· η θεωρία του θεμελιώνεται σε αρμονική βάση, όπως φανερώνει η προάσπιση της λεγόμενης “αρχής της σονάτας” και της έννοιας της “δομικής διαφωνίας”, ενώ παράλληλα πραγματεύεται διαφορετικούς τύπους σονάτας – καίτοι στενά συνυφασμένους με μουσικά είδη και άλλες μουσικές μορφές και μάλιστα όχι χωρίς καταφανείς αδυναμίες σε επίπεδο ορολογίας. Ο James Hepokoski έχει ανακατασκευάσει κριτικά και επαναξιολογήσει ορισμένα από τα αμφιβόλου εγκυρότητος αξιώματα του Rosen αναφορικά με την επίλυση των “δομικών διαφωνιών”, περιορίζοντας την επενέργεια της “αρχής της σονάτας” μόνο στην σχέση που διέπει την έκθεση και την επανέκθεση και εξετάζοντας ακόμη ιδιαίτερους τρόπους χειρισμού των πλαγίων θεμάτων που αίρουν τελείως την προαναφερόμενη επενέργεια. Το κείμενο ολοκληρώνεται με περαιτέρω μαρτυρίες (των Wallace Berry, Siegmund Levarie και Ernst Levy, Carl Dahlhaus, Clemens Kühn, Wolfgang Gersthofer, Jürgen Hunkemöller, James Webster, Nicholas Cook) για την διμερή μορφή σονάτας, όσον αφορά την τονική πλοκή και τα θεματικά της περιεχόμενα, την υποτιθέμενη εξέλιξη από την (διμερή) “μορφή σουΐτας” στην (τριμερή) μορφή σονάτας, αλλά και κριτήρια διάκρισης των δύο αυτών δομικών τύπων.