Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη: Θεωρητικοί του 20ού αιώνος (Β΄)”, Πολυφωνία 14, Κουλτούρα, Αθήνα 2009, σ. 7-37.

Το έβδομο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα ανοίγει την εξέταση του κυρίαρχου – από τα μέσα του 20ού αιώνος έως σήμερα – ρεύματος στην θεωρία της σονάτας, ρίχνοντας εν πρώτοις φως στο αμφιλεγόμενο εγχείρημα του Leonard Gilbert Ratner να αναδείξει τα αρμονικά θεμέλια οιασδήποτε μορφής σονάτας (αντί του θεματικού της περιεχομένου) με – ενίοτε επισφαλείς, παρερμηνευμένες ή παραποιημένες – αναφορές σε αρκετές ιστορικές πηγές του 18ου και του 19ου αιώνος. Παρ’ όλα αυτά, άλλες συμβολές που κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, όπως αυτές των Jens Peter Larsen και William Stein Newman, είναι λιγότερο μονόπλευρες, πιο ευέλικτες και εν τέλει περισσότερο επιτυχείς στην προσπάθειά τους να ανακατασκευάσουν κριτικά το παραδοσιακό θεωρητικό πλαίσιο για τις μορφές σονάτας. Επιπροσθέτως, η αξιοπρόσεκτη έρευνα του Rey Morgan Longyear αποσαφηνίζει πολλά ζητήματα αναφορικά με τον αρμονικό σχεδιασμό οιουδήποτε δομικού τύπου σονάτας εν γένει και τις προδιαγραφές της (συχνά παραγνωρισμένης) διμερούς μορφής σονάτας ειδικότερα. Λιγότερο γνωστή, αλλά εξόχως αποκαλυπτική, είναι η μελέτη του Klaus Ferdinand Heimes περί την προέλευση της “αρχής της τριμερούς σονάτας” και την πραγματική της σχέση προς την αντίστοιχη διμερή κατά το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνος, ενώ η εργασία του László Somfai για τις σονάτες για πληκτροφόρο του Joseph Haydn εμπεριέχει μια σαφή διάκριση των τριών απλών τύπων σονάτας (του τριμερούς, του διμερούς και εκείνου χωρίς επεξεργασία), καθώς επίσης πολλές ενδελεχείς – και ιστορικά ενημερωμένες – επισημάνσεις όσον αφορά την αλληλεπίδραση των αρμονικών, θεματικών και υφολογικών στοιχείων σε μια μορφή σονάτας.