Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη

Αρχική σελίδα / Δημοσιεύσεις / Άρθρα σε επιστημονικές εκδόσεις

Ιωάννης Φούλιας, “Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη: Θεωρητικοί του 19ου αιώνος (Α΄)”, Πολυφωνία 11, Κουλτούρα, Αθήνα 2007, σ. 89-118.

Το τέταρτο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα ανοίγει με μια παρουσίαση της θεώρησης του Jérôme-Joseph de Momigny επί του θέματος, η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε θεματικές επόψεις της μορφής, ωθώντας στο περιθώριο τονικά-λειτουργικά και μακροδομικά ζητήματα. Πολύ πιο σημαντική, ωστόσο, είναι η συμβολή του Antonín Reicha, που είναι η πρώτη στην οποία ο βασικός τριμερής τύπος σονάτας παρουσιάζεται ως κανονιστικό διάγραμμα, κατάλληλο για διδακτικούς σκοπούς. Η συστηματοποίηση αυτή έχει ασφαλώς αρνητικές και θετικές πλευρές, ιδίως όσον αφορά σε δυνατότητες πολύπλευρης αναδόμησης της επανεκθέσεως. Μια ακόμη πρωτοτυπία στην θεωρία του Reicha συνιστά η νύξη της μορφής σονάτας χωρίς επεξεργασία, ενόσω ο διμερής τύπος σονάτας έχει πλέον αφομοιωθεί πλήρως από τον τριμερή. Η προσέγγιση του Heinrich Birnbach επί της μορφής σονάτας διατηρεί πολλά γνωρίσματα της θεωρίας του ύστερου 18ου αιώνος (ιδίως του Koch), αν και εμπλουτισμένα με αρκετές τονικές και θεματικές παρατηρήσεις που αναφέρονται σε συνθετικές εξελίξεις των αρχών του 19ου αιώνος. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σαφής διάκριση τριών δομικών ενοτήτων στην τριμερή μορφή σονάτας, καθώς επίσης η πραγμάτευση των άλλων τύπων σονάτας που μπορούν να εφαρμοσθούν σε αργά μέρη.