Αρχική σελίδα / Συνέδρια – ημερίδες – διαλέξεις

Ιωάννης Φούλιας, “Ο Anton Reicha και η πρώτη συστηματοποίηση των μουσικών μορφών στον 19ο αιώνα”, Πανεπιστήμιο Αθηνών (κεντρικό κτήριο, αμφιθέατρο «Ι. Δρακόπουλος»), 23 Νοεμβρίου 2018.

Η παρούσα ανακοίνωση επικεντρώνεται σε δύο μείζονες θεωρητικές πραγματείες του Anton Reicha (Traité de mélodie, 1814· Traité de haute composition musicale, 1824-1826) και ειδικότερα στα μέρη εκείνα όπου, για πρώτη φορά στην ιστορία της μουσικής θεωρίας, αναπτύσσεται μια συστηματική ταξινόμηση των παντοίων μουσικών μορφών. Βασικά χαρακτηριστικά της παλαιότερης σχετικής απόπειρας, του 1814, συνιστούν αφ’ ενός μεν η διάκριση των μουσικών μορφών σε ζεύγη, με κριτήρια τόσο την έκτασή τους (“μικρές” και “μεγάλες” μορφές) όσο και την διμερή ή τριμερή υποδιαίρεσή τους, και αφ’ ετέρου η άμεση αναφορά και εφαρμογή τους στο – φωνητικό, ως επί το πλείστον – ρεπερτόριο των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η σύσταση των μουσικών μορφών από μέρους του Reicha ελέγχεται εν προκειμένω κριτικά, αποκαλύπτοντας ορισμένες εγγενείς αδυναμίες καθώς και την άκρως επιτηδευμένη φύση του κεντρικού διπόλου ανάμεσα στην “μεγάλη διμερή” και την “μεγάλη τριμερή μορφή”. Από την άλλη πλευρά, οι μουσικές μορφές που παρουσιάζονται στο τέλος του δεύτερου τόμου της μεταγενέστερης πραγματείας του Reicha (το 1826) καλούνται να υπηρετήσουν πρωτίστως την ευρύτερη συνθετική διαδικασία της “έκθεσης” και της “ανάπτυξης” των θεματικών ιδεών. Ιδανικό πεδίο εφαρμογής τους συνιστά πλέον η ενόργανη μουσική, όχι όμως αυτή του παρελθόντος ή ακόμη και του παρόντος, όσο κυρίως αυτή του μέλλοντος, όπως φανερώνουν οι ελάχιστες παραπομπές του Reicha σε έργα του μουσικού ρεπερτορίου (που και αυτές περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε δικές του συνθέσεις) αλλά και οι σοβαρές αναντιστοιχίες που διαπιστώνονται ανάμεσα στις προτεινόμενες θεωρητικές κατασκευές (για την “μεγάλη διμερή μορφή” που πλέον εξισώνεται επί της ουσίας με την μορφή της σονάτας, για την “μεγάλη τριμερή μορφή” που εφ’ εξής αποσπάται από τις υπόλοιπες “μορφές του ροντώ και του ρόντο”, για την μορφή “της φαντασίας”, τις “μορφές των παραλλαγών” αλλά και τις “μορφές του μενουέττου”) και στην συνθετική πράξη των αρχών του 19ου αιώνος.

© Ιωάννης Φούλιας