Ἀναγνῶσται! Ὁ ἄνθρωπος ἀκαταπαύστως ταλαιπωρεῖται ζητῶν εὐδαιμονίαν εἰς τὴν παροῦσαν ζωήν. Καὶ ὅμως εἶναι βέβαιον ὅτι πάντοτε ἀπομακρύνεται ταύτης. Τίς λοιπὸν ἡ αἰτία τῆς τοσαύτης μωρᾶς ἀποπλανήσεώς του; Ἡ ἄγνοια καὶ ἡ ἀνοησία αὐτοῦ!
Ὁ μὲν ζητεῖ τὴν εὐδαιμονίαν του εἰς τὸν πλοῦτον, ὁ δὲ εἰς τὴν δοξαν, ὁ δὲ εἰς τὰ μεγαλεῖα, ἄλλος εἰς φυσικὰ προτερήματα, καὶ ὁ μωρότερος εἰς τὴν ἀλαζονείαν, εἰς τὴν ἀπάτην, εἰς τὴν ἁρπαγήν, εἰς τὴν κακουργίαν! ἐνῷ ἡ πολυζήτητος αὕτη καὶ ἐρασμία θεὰ δὲν δύναται νὰ ἐνοικήσῃ εἰμὴ εἰς τὴν γαληνιαίαν καὶ ἐνάρετον καὶ εὐσεβῆ ψυχήν.
Ὁ πάνσοφος Δημιουργὸς ἐνέβαλεν εἰς τὸ ἀνθρώπινον γένος, ὡς καὶ εἰς ἅπασαν τὴν ζωτικὴν φύσιν, φυσικάς τινας διαφοράς, ἢ μᾶλλον ἀνισότητας αἵτινες εἶναι φυσικαί, ὀργανικαὶ ἀνεξάρτητοι ἀπὸ τὴν ἡμετέραν θέλησιν. Ὁ εἷς εἶναι ἰσχυρός, ὁ ἄλλος ἀδύνατος, ὁ τρίτος εὐφυής, ὁ τέταρτος μικρόνους, ὁ πέμπτος τολμηρός, ὁ ἕκτος δεινός, ὁ ἕβδομος ὡραῖος εὔσχημος καὶ ὁ ὅγδοος ἄσχημος. Αἱ διαφοραὶ αὖται λέγονται Ποικιλίαι, ἡ δὲ πέριξ ἡμῶν ποικιλία ἁπάντων τούτων τῶν φαινομένων εἶναι ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον καλεῖται ΚΟΣΜΟΣ.
Ὡς ἔργον λοιπὸν θεῖον, ὡς μὴ ἐξαρτωμένην ἀπὸ ἡμᾶς τὴν ποικιλίαν αὐτὴν ἢ διαφοράν, ἢ ἀνισότητα, χρεωστοῦμεν νὰ τὴν ἀποδεχώμεθα εὐχαρίστως καὶ ἀγογγύστως δοξάζοντες τὸν πάνσοφον Δημιουργὸν τοῦ Παντός.
Ἀλλά, δὲν παρατηρεῖς, ὅτι τὰ προτερήματα εἶναι πάντοτε σχετικὰ μὲ τὰ ἐλαττώματα· ὅτι ὁ ἔχων προτέρημά τι, ἔχει ἀμέσως καὶ τὸ ἐλάττωμά του, εἴτε ἠθικὸν εἴτε μὴ, ὅτι πολλάκις οἱ ἔχοντες τὰ μεγαλύτερα προτερήματα εἶναι ὑποκείμενοι, ἢ μᾶλλον δεδουλωμένοι εἰς μεγάλα καὶ σκληρὰ ἐλαττώματα! καὶ ὅτι τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀκαταπαύτως κυματίζεται μεταξὺ ἀρετῶν καὶ κακιῶν, μεταξὺ προτερημάτων καὶ ἐλαττωμάτων; Ἔπειτα λοιπὸν ἐκ τῶν ἀνωτέρω αἰτιῶν ὅτι ὀφείλωμεν νὰ ἤμεθα μέτριοι, εἰρηνικοί, συμπαθεῖς καὶ δίκαιοι πρὸς ἀλλήλους, καὶ πρὸ πάντων νὰ εὐχαριστώμεθα εἰς τὴν παροῦσαν ἡμῶν κατάστασιν, καὶ εἰς πᾶν ὅ,τι αἱ δυνάμεις καὶ προσπάθειαι ἡμῶν δύνανται νὰ μᾶς προμηθεύσωσιν.
Ἄνθρωπός τις εἶναι προικισμένος ἀπὸ τὴν φύσιν μὲ μέγαν καὶ ἔξοχον νοῦν, τὸν ὁποῖον καλλιεργήσας καὶ συντροφεύσας μὲ τὰς ἠθικὰς ἀρετάς, ἠξιώθη ὑψηλῶν θέσεων καὶ μεγάλων τιμῶν ἐν τῇ κοινωνίᾳ· ὁποῖον λόγον ἔχω ἐγώ, ὅστις ἐκ φύσεως ἔχω περιωρισμένον νοῦν καὶ μὴ ἐπιδεκτικὸν οὐδεμιᾶς καλλιεργείας, νὰ μισῶ αὐτόν; Δὲν εἶναι μωρία τὸ νὰ ζητῶ, νὰ ἐξομοιοῦμαι μὲ τὸν τοιοῦτον, ἐνῷ φυσικῶς εἶναι ἀδύνατον; Ἄλλος πάλιν πλουτισθεὶς διὰ τῆς ἱκανότητος, ἢ ἀπὸ κληρονομίας τινός, ἐξοδεύει ἁδρῶς, σπαταλᾶ καὶ τρέχει ὁρμητικῶς πρὸς τὴν ὀλεθρίαν πολυτέλειαν. Μιμούμενος λοιπὸν καὶ ἐγὼ τὴν τοσοῦτον φθοροποιὸν σπατάλην καὶ πολυτέλειαν, δὲν θέλω ἀφεύκτως φέρει εἰς ἐμαυτὸν τὴν σκληρὰν καὶ ἀνοικονόμητον δυστυχίαν;
Ἀπωθῶν ὅμως ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν τὴν τοιαύτην οἴησιν, δὲν ἐξευτελίζω ἀφ᾿ ἑτέρου ἐμαυτόν, οὐδὲ λογίζομαι ἔμπροσθεν αὐτῶν καταφονητέος. Καθότι ἄνθρωποι καὶ αὐτοὶ εἶναι ὑποκείμενοι εἰς τοὺς αὐτοὺς μὲ ἐμὲ νόμους τῆς φύσεως καὶ δημιουργημένοι ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ Κτίστου, καὶ μὲ τὰς αὐτὰς χρείας καὶ ἀδυναμίας.
Ἂν ἐγὼ ἔχω χρείαν τοῦ ἀργυρίου ἢ τῆς καλῆς των διοικήσεως, ἔχουν ὅμως καὶ αὐτοὶ ἄφευκτον χρείαν τοῦ κόπου τῆς ὑπηρεσίας, ἢ τῆς βιομηχανίας μου. Ἰδοὺ ὁ φυσικὸς καὶ ὀρθὸς καὶ ἀναντίρρητος λόγος, ὦ ἀναγνῶστα! διὰ τὸν ὁποῖον ἡ «Ἀνάγκη καὶ ἡ Τιμή», εἶναι πράγματα ἀμοιβαῖα μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, καὶ διὰ τὸν ὁποῖον οὐδείς ποτε δύναται ὁποιασδήποτε θέσεως καὶ ἂν ἤθελεν εἶσθαι, ἀποτεινόμενος πρὸς τὸν ὁμοειδῆ του ἄνθρωπον, νὰ εἶπῃ «Δὲν ἔχω τὴν ἀνάγκην σου! σὲ καταφρονῶ!».
Ὅταν ὅμως ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον δύνασαι ἀφεύκτως καὶ αὐθορμήτως νὰ ἔχῃς παραβιάζεις σὺ αὐτὸς ἕρπων εἰς τὴν κολακείαν καὶ χαμέρπειαν, ὅταν καταφρονῇς αὐτὸς ἑαυτὸν διὰ τῆς διδομένης, ἀναξίως εἰς αὐτοὺς τιμῆς, ὅταν, λέγω, ἀπερισκέπτως καταθαμβεῖσαι πρὸς ἐκεῖνα τὰ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα νομίζεις ἔμπροσθέν σου μεγάλα καὶ περίβλεπτα, καὶ τὰ ὁποῖα σὲ θεωροῦσι πάντοτε μὲ καταφρονητικὸν βλέμμα, τότε τίς σοῦ πταίει, ὦ ἄνθρωπε, ὁ κόσμος ἢ ἡ τύχη; Δὲν εἶναι τοῦτο παχυλὴ ἄγνοια καὶ ἀνοησία.
Θέλεις ὦ ἀναγνῶστα, νὰ ζήσῃς εὐτυχὴς εἰς τὸν κόσμον; Θήρευε τὴν ἀλήθειαν, τὴν τιμιότητα καὶ τὴν φιλοπονίαν, καὶ ἔσο βέβαιος, ὅτι διὰ τῶν τριῶν τούτων προτερημάτων δύνασαι ἀπαπαχοῦ νὰ ζῇς εὐτυχής. Μὴ ἀμφίβαλε ποσῶς ὅτι δι᾿ αὐτῶν θέλεις ἀποκτήσει εἰς τὸν κόσμον εἰλικρινεῖς φίλους, καλοὺς προστάτας, καὶ γενναίους βοηθοὺς καθ᾿ ὅλον τὸ στάδιον τῆς ζωῆς σου. Τὰ δὲ προτερήματα ταῦτα καλιεργούμενα σταθερῶς καὶ φρονίμως, γεννῶσιν εἰς τὴν καρδίαν τὰς ἐξόχους ἐκείνας καὶ θείας ἀρετάς, αἵτινες ἀνδρίζουσι τὴν ψυχήν, καὶ τὰς ὁποίας συνήθως καλοῦμεν Φιλοτιμίαν καὶ Ἀρετήν.
Ὁ φιλότιμος καὶ ἐνάρετος ἄνθρωπος, εἴτε πλούσιος εἷναι εἴτε πτωχός, εἴτε ἄρχων εἴτε ἀρχόμενος, εἴτε τιμώμενος εἴτε μὴ, θεωρεῖ πάντοτε μὲ μετριοφροσύνην τὴν παροῦσαν κατάστασίν του, προβλέπει τὰς συνεχεῖς καὶ ἀμετατρέπτους μεταβολὰς τῆς τύχης, δὲν κολακεύει ποτὲ ἐπ᾽ οὐδεμιᾷ αἰτίᾳ, δὲν ἐξευτελίζεται εἰς κανένα, συμμορφοῦται μὲ πάντα τὰ καλὰ ἀποφεύγων τὰ κακὰ μετὰ σπουδῆς καὶ συνέσεως, θηρεύει σταθερῶς καὶ ἐπιμόνως τὸ εὐτυχὲς μέλλον του, ἀντιμαχόμενος γενναίως πρὸς τὰς καταδρομὰς τῆς τύχης καὶ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων· καὶ τέλος πάντων, ἀνατείνει καθημέραν ἀθώας χεῖρας πρὸς τὸν Ὕψιστον, δοξάζων Αὐτὸν διὰ τὰς ἀφθόνους εὐεργεσίας τὰς ὁποίας ἀπαύστως ἐπιδαψιλεύει εἰς τὰ δημιουργήματα αὐτοῦ.
Βλέπε, ὦ ἀναγνῶστα! Βλέπε τὸ τέρας αὐτὸ εἰς τὰς Ἰχνογραφίας 1ην καὶ 6ην, τὸ ὁποῖον τὰ θηριώδη πάθη, μετασχηματισθέντα εἰς πραγματικὰ θηρία, κατασπαράτουσι καὶ καταξεσχίζουσι τὴν καρδίαν του! Συλλογίσου, ὅτι ἡ κατάκρισις τῆς Κοινωνίας, οἱ Νόμοι, ἡ Συνείδησις καὶ ἡ θεία ὀργὴ καταδιώκουσιν ἀφ᾿ ἑτέρου τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον, ὅπου ἂν ὑπάγῃ ὅπου ἂν σταθῇ. Ὥστε θεωρῶν τὴν ζωὴν καὶ τὸ τέλος τῶν διεφθαρμένων καὶ κακῶν ἀνθρώπων δύνασαι νὰ χειραγωγήσης ἑαυτὸν εἰς τὸ μέλλον σου στάδιον. Τρία εἶναι τὰ κύρια μέσα τῆς συμμορφώσεως καὶ ὀρθοβατήσεως τοῦ ἀνθρώπου· ἡ ἀνατροφή, τὰ καλὰ παραδείγματα, καὶ ἡ μελέτη τῶν καλῶν βιβλίων.
Ὡς ἓν κατάλληλον καὶ ἰσχυρὸν βοήθημα πρὸς τὸν σκοπὸν ἐνόμισα, ὦ ἀναγνῶστα, τὸ παρὸν βιβλιάριον, τὸ ὁποῖον, καὶ ἐξέδωκα πρὸς κοινὴν τοῖς πᾶσιν ὠφέλειαν. Σπούδαζε λοιπὸν προσεκτικῶς καὶ ἀδιακόπως αὐτό, βέβαιος ὤν, ὅτι θέλεις εὑρεῖ ἰσχυροὺς λόγους, οἵτινες νὰ σὲ ἀποτρέπωσιν ἀπὸ τῆς κακίας καὶ τῆς διαφθορᾶς.
Ἔῤῥωσο!
Ἐν Ἑρμουπόλει Σύρου,
τῇ 8ῃ Σεπτεμβρίου 1856
Ὁ ἐκδότης
Γεώργιος Πολυμέρης