ΕΤ: Σεβασμιώτατε, ἔρχονται στὴν Ἑλλάδα τὰ Ἱερὰ Λείψανα τοῦ Ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ. Τί σημαίνει αὐτὸ γιὰ τὴ Μητρόπολή σας καὶ γιὰ τὴ χώρα μας γενικότερα;
Μ.Μ.: Θεωρῶ ὅτι τὸ γεγονὸς εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικό, ἴσως μοναδικό. Ὁ Ἅγιος Σεραφεὶμ εἶναι ἐγκαταστημένος στὸ κέντρο τῆς Ρωσικῆς συνείδησης καὶ παράδοσης. Εἶναι λατρευτὸς καὶ βγαλμένος μέσα ἀπὸ τὰ σπλάχνα τῆς Ρωσικῆς ζωῆς. Εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ ἔρχονται τὰ λείψανά του στὴν Ἑλλάδα, ἡ ὁποία τὸν γνωρίζει ἀπὸ τὰ βιβλία καὶ τὸν ἀγαπᾶ ὅπως στὴ Ρωσία. Εἶναι παγκόσμιος ἅγιος μὲ πολλὴ χάρη. Πιστεύουμε ὅτι ἡ ἔλευση τῶν λειψάνων του θὰ δώσει τόνωση γενικότερα στὴν πνευματικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, ποὺ ὁμολογημένα περνᾶ μία κρίση.
Ἀπὸ πολιτικῆς πλευρᾶς, οἱ Ρῶσοι δίνουν μεγάλη σημασία στὴν ἔλευση τῶν λειψάνων, ἐπειδή, κατὰ τὸ Βυζαντινὸ πρότυπο, κατανοοῦν τὴν Ἐκκλησία ὡς σύμμαχο τῆς πολιτικῆς τους καὶ ὄχι ὡς ἀντίπαλο. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ πολιτικὴ ἡγεσία τῆς χώρας κάθε χρόνο συμμετέχει ἐνεργὰ στοὺς ἑορτασμοὺς γιὰ τὸν Ἅγιο Σεραφείμ. Μὲ τὴν ἔννοια αὐτήν, ἡ ἀνταλλαγὴ τῶν ἱερῶν λειψάνων σημαίνει σύσφιξη πνευματικῶν δεσμῶν μεταξὺ τῶν λαῶν μας.
ΕΤ: Πῶς ἐξηγεῖτε τὴν δημοφιλία τοῦ Ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ;
ΜΜ.: Δὲν εἶμαι σίγουρος γιὰ τὴν ἑρμηνεία αὐτοῦ του γεγονότος. Πάντως εἶναι πολὺ γλυκὸς καὶ συμπαθὴς ἅγιος. Εἶχε μία ἰδιαίτερα τρυφερὴ ἔκφραση στὴν πίστη του, ἀγαποῦσε πολὺ τὴν ἡσυχία, τὰ μικρὰ παιδάκια, τὰ ζῶα, τὴ φύση. Μίλησε πολὺ γιὰ τὴ χαρά, χαιρετώντας ὅλους μὲ τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη, χαρά μου». Μίλησε πηγαία γιὰ τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη, λέγοντας στὸν καθένα νὰ εἰρηνεύσει μέσα του καὶ ὅλα θὰ εἰρηνεύσουν γύρω του. Ὅλα αὐτά, ἀπὸ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ ἔζησε 25 χρόνια στὴν ἔρημο σὲ πλήρη ἀπομόνωση. Ἀντιλαμβάνεσθε τὴ δύναμη ποὺ ἔχει ὁ λόγος του καὶ ἡ παρουσία του. Ἦταν ὑπερβατικὸς ἄνθρωπος. Δίπλα του ἠρεμοῦσαν τὰ ἄγρια θηρία. Λέγεται ὅτι ἀπαντοῦσε σὲ ἐπιστολὲς χωρὶς προηγουμένως νὰ τὶς διαβάσει. Προέλεγε τὰ μέλλοντα, διέκρινε τὰ βάθη τῆς ψυχῆς, ἀγκαλίασε μὲ συμπάθεια τὴν ἀνθρώπινη φύση καὶ ζωή. Ἦταν κάτι ἀνάλογο μὲ αὐτὸ ποὺ κι ἐμεῖς τελευταία ζήσαμε μὲ τὸν π. Πορφύριο καὶ τὸν π. Παΐσιο.
ΕΤ: Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Σεραφεὶμ ἐπηρέασε τὴ ζωὴ καὶ τὴν κουλτούρα τῆς Ῥωσίας;
ΜΜ: Πάρα πολύ. Ἡ δημοφιλία του δημιούργησε μία ἔντονη στροφὴ πρὸς τὸ πρόσωπό του καὶ πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Τὸ 1903, 70 χρόνια μετὰ τὴν κοίμησή του, ἔγιναν οἱ ἑορτασμοὶ τῆς ἀνακομιδῆς τῶν λειψάνων του καὶ ταυτόχρονα ἡ ἀνακήρυξή του σὲ Ἅγιο, μὲ συμμετοχὴ 300.000 πιστῶν καὶ τοῦ Τσάρου. Τὸ 2003, στοὺς ἑορτασμοὺς τῆς ἑκατονταετηρίδας ἀπὸ τῆς ἁγιοκατατάξεώς του, παραβρέθηκαν 50.000 πιστοὶ καὶ ὁ τότε Πρόεδρος Βλαντιμὶρ Πούτιν, ὁ ὁποῖος, μὲ τὴν εὐκαιρία, δώρισε καὶ τὶς καμπάνες, δείχνοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὅτι ἦταν ἕνα μεγάλο γεγονὸς καὶ γιὰ τὴ σύγχρονη, μετακομμουνιστική, Ρωσία. Ἡ μεταφορὰ τῶν λειψάνων του, τὸ 1990, ἀπὸ τὴν Ἁγία Πετρούπολη, μέσω Μόσχας, στὸ Μοναστήρι τοῦ Ντιβέγιεβο, ἀποσταση 800 χιλιομέτρων, ἔγινε μὲ πανρωσικὴ συμμετοχή.
ΕΤ: Ἐκφράζονται ἀπὸ κάποιους ἀμφιβολίες, ὅτι ἡ μεταφορὰ τῶν λειψάνων, γίνεται γιὰ λόγους οἰκονομικούς. Ποιὰ ἡ ἄποψή σας;
ΜΜ: Δυστυχῶς ἐνίοτε μπορεῖ νὰ ὑπάρχει καὶ αὐτὴ ἡ λάθος διάσταση, ἡ ὁποία κάτι τὸ πολὺ ἱερὸ τὸ μεταμορφώνει σὲ ὑλιστικό. Μὲ μία λογικὴ καὶ ὑπὸ ὅρους, θὰ μποροῦσα νὰ δεχθῶ τὴ διακριτικὴ ἔμμεση οἰκονομικὴ ἀξιοποίηση τέτοιων γεγονότων γιὰ φιλανθρωπικοὺς ἢ καθαρὰ ἱεροὺς σκοπούς. Δὲν εἶναι κακό. Ἐμᾶς, πάντως, ὁ σκοπός μας εἶναι ἕνας καὶ μοναδικός: ἡ ἐνίσχυση τῆς πίστης καὶ ἡ μετάγγιση τῆς χάριτος ποὺ ἔχει ὁ Ἅγιος. Τὰ λείψανα τῶν ἁγίων εἶναι καὶ ἅγια καὶ ζωντανά. Μερικοὶ εἰρωνεύονται, ἐπειδὴ δὲν ξέρουν. Ὁ κόπος τῆς προσκύνησης, ἡ πορεία πρὸς τὸν ἅγιο, ἡ θέρμη τῆς πίστης τὸν ὑποχρεώνουν νὰ μᾶς ἀγκαλιάσει μὲ τὴ χάρη του. Αὐτὸ εἶναι ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας ποὺ δὲν πρέπει νὰ τὴ στερήσουμε ἀπὸ τοὺς ἑαυτούς μας.
ΕΤ: Πιστεύετε ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ὑποδηλώνει στοὺς πιστοὺς τὸ μέτρο, ὥστε ἡ ἀγάπη καὶ ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς ἁγίους καὶ τὰ λείψανά τους νὰ μὴν καλύπτει τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Χριστό;
ΜΜ: Ὅλα εἶναι ἕνα πράγμα καὶ δὲν χωρίζονται. Ἡ ἀγάπη στὸν συνάνθρωπο, ἡ τιμὴ τῶν ἱερῶν λειψάνων, οἱ παρακλήσεις στοὺς Ἁγίους, ὅλα εἶναι ἐκφράσεις τῆς πίστης καὶ τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ ἐνισχυτικά της πίστης μᾶς σ᾿ Αὐτόν. Ἐὰν ἀπομονωθοῦν αὐτὰ ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ γίνουν εἴδωλα, τότε δημιουργεῖται μία ἐπίγεια ἔκφραση τῆς πίστης, ἡ ὁποία εἶναι ἡ νοσηρὴ θρησκευτικότητα. Ἂν ὅμως ὅλα αὐτὰ ἀνάγονται στὴ κίνησή μας πρὸς τὸ Μυστήριο τοῦ Θεοῦ, τότε ὁ καθένας, μέσα ἀπὸ τὸν ἀδελφό, γεύεται τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὰ λείψανα αἰσθάνεται τὴ χάρι Του, ἀπὸ τὴν προσκύνηση δέχεται τὴν εὐλογία Του. Ὑπὸ τὴν ἔννοια αὐτήν, ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ δείχνει τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ὑποδεικνύει τὸ μέτρο.
ΕΤ: Μία τελευταία ἐρώτηση. Σεβασμιώτατε, εἶστε θετικὸς ἐπιστήμονας καὶ θεολόγος. Πῶς ταιριάζει αὐτὴ ἡ πίστη πρὸς τὰ Ἱερὰ Λείψανα μὲ αὐτὰ ποὺ γίνονται λ.χ. στὸ CERN;
ΜΜ: Τί σχέση ἔχει τὸ CERN μὲ αὐτὰ ποῦ σᾶς λέγω; Τὸ ἕνα εἶναι γιὰ τεχνητὴ σύγκρουση πρωτονίων μὲ τεράστιο κόστος καὶ τὸ ἄλλο φυσικὴ συνάντηση τῆς ψυχῆς μὲ τὴ χάρι τοῦ Θεοῦ μὲ ἀνεκτίμητο ὄφελος. Μίλησα προηγουμένως γιὰ πείραμα καὶ ἐπιβεβαίωση. Ἡ Ἐκκλησία γιὰ ὅσα λέγει ἔχει καὶ τὴν ἐμπειρία καὶ τὴ βεβαιότητα τῆς ἀλήθειας. Ἡ Ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει ὅλα τὰ τοῦ φυσικοῦ κόσμου, οὔτε φυσικὰ μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τὰ ὑπερφυσικὰ ποὺ συμβαίνουν στὴ ζωή μας. Ἡ ζωή μας εἶναι γεμάτη ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τοῦ Μυστηρίου. Καὶ τὸ μὲν Μυστήριο τῆς φύσης τὸ κοιτᾶμε μὲ συστολὴ καὶ ταπείνωση, τὰ δὲ Μυστήρια τοῦ Θεοῦ τὰ γευόμαστε μὲ τὴ χάρη τῆς δικῆς του ἀποκάλυψης.