Ἡ χριστιανικὴ πίστη ὡς ὄχημα ἐκτόξευσης τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης ἔξω ἀπὸ τὴ «φυλακὴ» ποὺ λέγεται Σύμπαν. Ἡ συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτη Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς Νικολάου, ὁ ὁποῖος ὅμως ὑπῆρξε ἐπὶ ἔτη ἐρευνητὴς στὸ ΜΙΤ, στὸ Χάρβαρντ καὶ στὴ NASA, δίνει σίγουρα φτερὰ στὴ σκέψη μας
Συνέντευξη ποὺ ἔλαβε ἡ ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ
στὴν ἐφημερίδα Τὸ ΒΗΜΑ, 24/12/2006, σελ. H04
Κωδικὸς ἄρθρου: B14950H041, ID: 282585
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14950&m=H04&aa=1
«Ἀρχὴ
Χρόνου - Ἀρχὴ Κόσμου - Ἀρχὴ Ζωῆς». Μὲ ἀφορμὴ τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν
ἀρχὴ τοῦ νέου ἔτους, σκεφθήκαμε νὰ δώσουμε τὸν παραπάνω τίτλο στὴν κουβέντα μας
μὲ τὸν Μητροπολίτη Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς, καὶ πρόεδρο τῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς
τῆς Ἐκκλησίας, πατέρα Νικόλαο.
Ὁδηγώντας ὅμως πρὸς τὴ Μητρόπολη στὰ Σπάτα, ὅπου εἶχε ὁρισθεῖ ἡ συνάντησή μας, μιὰ φράση εἶχε καρφωθεῖ στὸ μυαλό μου: «Διαφωνῶ μὲ αὐτὸ ποὺ λές, ἀλλὰ θὰ ὑπερασπιστῶ μέχρι θανάτου τὸ δικαίωμά σου νὰ τὸ λές». Ὄχι, δὲν εἶχα καμία ἀμφιβολία ὅτι μία συνέντευξη μὲ τὸν Μητροπολίτη Νικόλαο εἶχε θέση στὶς ἐπιστημονικὲς σελίδες τῆς ἐφημερίδας. Στὸ κάτω κάτω, πόσοι ἐπιστήμονες μποροῦν νὰ καυχηθοῦν ὅτι κατέχουν τέσσερα Master's καὶ δυὸ διδακτορικὰ διπλώματα, τὸ ἕνα ἀμιγῶς ἐπιστημονικὸ καὶ τὸ ἄλλο στὴ Θεολογία; Ὅτι συνδυάζουν σύγχρονη ἐρευνητικὴ πείρα μὲ ἀσκητικὴ ζωή; Εἶχα ὅμως ἕνα δέος: ἐπρόκειτο νὰ μιλήσω μὲ τὸν ἄνθρωπο ποὺ συνειδητὰ ἐπέλεξε τὴν ἱεροσύνη ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη - ποὺ εἶναι ἡ δική μου ἐπιλογὴ - καὶ ἐνδόμυχα φαίνεται πὼς ἑτοιμαζόμουν γιὰ καβγά!
Μὲ αὐτὴ τὴν ἐξομολόγηση ἀρχίσαμε τὴν κουβέντα μας, ἀλλὰ ὅπως θὰ διαβάσετε παρακάτω, ὄχι μόνο καβγὰς δὲν ἔγινε μὰ ἀνοίχτηκαν καινούργιες προοπτικές...
«Ὁ Θεὸς ἐγχρονίζεται, ἐγχωρεῖται καὶ ἐνανθρωπίζεται μπολιάζοντας τὸν ἄνθρωπο μὲ θεοειδῆ στοιχεῖα».
 |
|
Ἡ Γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ
|
Εἶναι ὡραῖο πράγμα νὰ διαφωνοῦμε καὶ νομίζω ὅτι εἶναι πιὸ ὡραῖο ἀπὸ τὸ νὰ συμφωνοῦμε σὲ ὅλα. Ἡ ἀλήθεια δὲν εἶναι γραμμικὴ ἐξίσωση ποὺ ἔχει μία μόνο λύση...
- Ἀλλά;
«Ἂν καὶ μία, ἔχει πολλὲς προσεγγίσεις, πολλὲς πτυχὲς καὶ ἡ φαινομενικὴ διαφορετικότητα μπορεῖ νὰ ἐκφράζει ὑγιὴ συμπληρωματικότητα. Συχνὰ οἱ ἐντάσεις τῶν διαφορῶν ὀφείλονται στοὺς ἐγωισμούς μας ἢ στὴν ἀπολυτότητά μας καὶ ὄχι στὴν ἴδια τὴν ἀλήθεια».
- Τί γίνεται ὅμως στὴν περίπτωση ποὺ ἡ ἐπιστήμη φαίνεται νὰ συγκρούεται μὲ τὴ θρησκεία;
«Ἡ κρίσιμη λέξη ἐδῶ εἶναι ἡ λέξη "φαίνεται"...».
- Οἱ βιολόγοι εἶναι δαρβινιστές. Συμβιβάζεται ὁ δαρβινισμὸς μὲ τὴ θρησκεία;
«Μοῦ ἐπιτρέπετε νὰ ρωτήσω: ποῦ δὲν συμβιβάζεται; Στὴν περιγραφὴ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου μέσα στὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως;».
- Ἂς ποῦμε...
«Ἡ Γένεση δὲν εἶναι βιβλίο Φυσικῆς ἢ Βιολογίας. Ἡ περιγραφὴ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου στὰ βιβλικὰ κείμενα εἶναι πολὺ συνοπτική. Δυὸ μόλις στίχοι στὸ πρῶτο κεφάλαιο καὶ ἴσως ἕνας στὸ δεύτερο. Αὐτὸ εἶναι! Καὶ ἡ οὐσία δὲν κρύβεται στὸ "χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς", ποὺ ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ ζῶα. Τὸ σημαντικὸ ποὺ δὲν ὑπάρχει στὰ ζῶα εἶναι τὸ ὅτι "ἐνεφύσησεν πνοὴν ζωῆς" στὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν "ἔπλασε κατ᾿ εἰκόνα καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ". Ἀπὸ ῾κεῖ καὶ πέρα ποιὸ εἶναι τὸ πρόβλημα; Ἡ ὅποια ὁμοιότητα τοῦ ἀνθρώπινου σώματος μὲ αὐτὸ τῶν πρωτίστων θηλαστικῶν; Αὐτὴ εἶναι προφανής! Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ὁμοιότητα μὲ τὰ ζῶα ἀλλὰ συγγένεια μὲ τὸν Θεό. Μοιάζει μὲ τὰ ζῶα κατὰ τὸ φθαρτὸ στοιχεῖο καὶ τὴν ἐγκόσμια εἰκόνα του καὶ συγγενεύει μὲ τὸν Θεὸ κατὰ τὸ πρόσωπο, δηλαδὴ κατὰ τὴν αἰώνια καὶ ἄφθαρτη εἰκόνα του. Καὶ τὸ σημαντικὸ εἶναι τὸ δεύτερο!».
- Ἀρχὴ τοῦ χρόνου σὲ λίγες μέρες. Τί σημαίνει γιὰ σᾶς;
«Ἀρχὴ τοῦ ἔτους σημαίνει ἀνακύκλωση τοῦ χρόνου. Στὸν κόσμο, στὸ Σύμπαν, ἡ ἀρχὴ τοῦ χρόνου, ἡ πρώτη ἀρχή, τοποθετεῖται περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια πρίν. Καὶ βέβαια, ἡ ἀρχὴ τοῦ χρόνου καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ Σύμπαντος συμπίπτουν. Πρόκειται γιὰ τὸ Μπὶγκ Μπάνγκ, τὴ μεγάλη ἔκρηξη, ἕνα μοναδικὸ γεγονός, ποὺ σηματοδοτεῖ τὴν ἀρχή μας. Μιὰ ἀρχὴ ὅμως τὴν ὁποία, ὅταν προσεγγίζουμε μὲ τὶς ἐξισώσεις μας, αὐτὲς καταρρέουν. Ἔχουμε, ὅπως λέμε, ἀνωμαλία (singularity). Τελικὰ τὸ μυστικὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ κόσμου θὰ παραμείνει ἄγνωστο. Ἀνάλογα καὶ ἡ ἀρχὴ τῆς ζωῆς, ἡ στιγμὴ τῆς γονιμοποίησης. Τί ὡραῖο πράγμα! Γιὰ κάποιον λόγο ἡ φύση κρατάει σημαντικὰ μυστικὰ γιὰ τὸν ἑαυτό της. Αὐτὸ εἶναι ἐγγενὴς ἰδιότητά της, ὅπως φαίνεται καὶ στὴν ἀρχὴ τῆς ἀβεβαιότητος τοῦ Χάιζενμπεργκ».
- Ἡ ὁποία τί λέει;
«Εἶναι μία θεωρία ποὺ ἀποδεικνύει πὼς ὅταν μὲ μεγάλη ἀκρίβεια προσδιορίσουμε τὴ θέση ἑνὸς σωματιδίου, τότε ὑποχρεωτικὰ κάνουμε λάθος στὸν προσδιορισμὸ τῆς ταχύτητάς του. Καὶ ἀντιστρόφως. Ἡ φύση παίζει μαζί μας. Κάτι μᾶς δίνει καὶ κάτι μᾶς κρύβει. Βρίσκω ὅτι αὐτὸ εἶναι ἐκπληκτικό.
Ἄλλο παράδειγμα, τὸ ἐρώτημα ἂν στὸ Σύμπαν ὑπάρχει καὶ ἀλλοῦ ἔλλογη ζωή. Οἱ ἀσύλληπτες διαστάσεις τοῦ ἀφενὸς καὶ ὁ φραγμὸς τοῦ ὁρίου τῆς ταχύτητας τοῦ φωτὸς ἀφετέρου θὰ μᾶς κρατήσουν σὲ μία ἴσως παντοτινὴ ἀπομόνωση. Δὲν μποροῦμε οὔτε νὰ ἀνιχνεύσουμε ἄλλη ζωὴ οὔτε καὶ νὰ ἐπικοινωνήσουμε μὲ τυχὸν ἐξωγήινα ὄντα. Στὴν καλύτερη περίπτωση, ἐνδεχόμενη διαπίστωση ὕπαρξης τέτοιων, λόγω τῶν τεραστίων ἀποστάσεων, θὰ μᾶς βοηθήσει νὰ διαπιστώσουμε τὸ παρελθόν τους καὶ ὄχι τὴν παροῦσα τους κατάσταση. Γιὰ τέτοιους στόχους, τὸ Σύμπαν φαίνεται νὰ λειτουργεῖ ὡς φυλακή. Εἴμαστε μικροί, μποροῦμε λίγα καὶ ἀδυνατοῦμε νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὰ ὅριά μας! Μὲ τὴ Φυσικὴ καὶ τὴ Βιολογία εἴμαστε καταδικασμένοι νὰ διαπιστώνουμε τὸν γενικευμένο ἐγκλεισμό μας. Οἱ πόρτες ἐξόδου ἀπὸ τὸν φυσικὸ κόσμο πρέπει νὰ διερευνηθοῦν σὲ ἄλλες περιοχές».
- Τὶς ὁποῖες ἐσεῖς ἔχετε βρεῖ;
«Ὄχι, ἀκριβῶς! Ἐγὼ τὴν πόρτα μου τὴν ψάχνω... Ἀγαπῶ πολὺ ἔννοιες ὅπως τὸ "ἄπειρο", τὸ "αἰώνιο", τὸ "τέλειο". Μὲ μαγεύουν. Τὸ "ἄπειρο" δὲν εἶναι φυσικὴ ἔννοια. Φυσικὴ ἔννοια εἶναι τὸ "μικρό" ἢ τὸ "μεγάλο". Τὸ "ἄπειρο" ἀποκτᾶ διαστάσεις μεταφυσικές. Ἀντίστοιχα καὶ τὸ "αἰώνιο" καὶ τὸ "τέλειο". Μᾶς ὑπερβαίνουν οἱ ἔννοιες αὐτές. Ὑπάρχει ἁρμονία στὸν κόσμο, ἀλλὰ ὅταν ὑπάρχει ὁ θάνατος καὶ ἡ φθορὰ δὲν ὑπάρχει τελειότητα. Παρ᾿ ὅλα αὐτά, ἡ λύση στὸ πρόβλημα τῆς κατανόησης τοῦ κόσμου εἶναι ἡ προσέγγιση αὐτῶν τῶν ἐννοιῶν: τῆς αἰωνιότητας, τοῦ ἀπείρου καὶ τῆς τελειότητας, ποὺ βρίσκονται στὸ μεθόριο τοῦ φυσικοῦ καὶ τοῦ ἐπέκεινα. Ἐγὼ ἐλπίζω νὰ τὶς προσεγγίσω περισσότερο μέσα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴ Θεολογία παρὰ μέσα ἀπὸ τὴ Φυσικὴ καὶ τὴ Βιολογία. Ἡ ἐπιστήμη εἶναι θαυμάσιο ὄργανο γιὰ νὰ ἐκφράσει τὸ πάρα πολὺ μεγάλο καὶ τὸ μικρό, τὸ πρόσφατο καὶ τὸ παλιό, τὸ σχεδὸν τέλειο καὶ τὸ πολὺ ὄμορφο. Ἀλλὰ ὄχι ἀπὸ ῾κεῖ καὶ πέρα».
- Πάντως, ὅταν μιλᾶτε γιὰ τὴν ἐπιστήμη, μιλᾶτε μὲ τρόπο ποὺ δείχνει μία ἰδιαίτερη ἀγάπη...
«Μεγάλη ἀγάπη. Ἡ ἐπιστήμη ἔχει μία γοητεία, εἶναι μία εὐλογία, ἀλλὰ τὸ μεγαλεῖο της δὲν κρύβεται τόσο σὲ αὐτὸ ποὺ γνωρίζουμε ὅσο στὴν κρυμμένη αἴγλη αὐτοῦ ποὺ ἀγνοοῦμε. Ἕνας καλὸς ἐρευνητὴς ποὺ ψηλαφεῖ τὸ ὅριο τῆς γνώσης δὲν μαγεύεται τόσο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ κατανόησε, ὅσο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ὑποψιάζεται πὼς ἀγνοεῖ. Ἔτσι κατακτᾶται τὸ νέο καὶ τὸ ἄγνωστο. Ἐπιστήμη σημαίνει τόλμη στὴν ἀνακάλυψη, ταχύτητα στὸ καινούργιο καὶ διεισδυτικότητα στὸ ἄγνωστο. Ποιὸς μπορεῖ νὰ τὴ φρενάρει καὶ γιατί νὰ κάνει αὐτὸ τὸ λάθος; Ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ κάνουμε δὲν εἶναι νὰ στερήσουμε τὴν ἐπιστήμη ἀπὸ τὴν ἐλευθερία της, ἀλλὰ μετὰ συνέσεως νὰ χειριστοῦμε τὶς τεχνολογικὲς ἐφαρμογές της. Πρᾶγμα ποὺ δὲν στηρίζεται οὔτε στὴ γνώση οὔτε στὴν κατανόηση, ἀλλὰ στὴ συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου, στὴν αἴσθηση τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, τοῦ ψεύτικου καὶ τοῦ ἀληθινοῦ, τοῦ ἀσήμαντου καὶ τοῦ οὐσιαστικοῦ, στοιχείων ποὺ πάλι μᾶς ὁδηγοῦν πρὸς ἔννοιες καὶ ἰδιώματα ποὺ σχετίζονται μὲ τὸν Θεό».
- Πιστεύετε ὅτι ἀπειλεῖται ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν Ἐπιστήμη;
«Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀπειλεῖται, γιατὶ ἡ ἀλήθεια δὲν ἀπειλεῖται. Ἂν ἡ Ἐπιστήμη ἀπειλεῖ τὴν ἀλήθεια, τότε ἀπειλεῖται καὶ ἡ Ἐκκλησία. Ἂν ἡ Ἐπιστήμη συμμαχεῖ μὲ τὴν ἀλήθεια, τότε συμμαχεῖ καὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία. Ἀκοῦμε συχνὰ νὰ γίνεται λόγος γιὰ τὸ τέλος τοῦ Θεοῦ. Τέλος θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει ἡ Ἐπιστήμη ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὰ πεπερασμένα καὶ πιστεύει πὼς τὸ τέλος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τέλος. Ὄχι ὁ Θεός. Στὴν Ἐκκλησία, τέλος σημαίνει ἀρχὴ καὶ τελείωση».
- Σὲ πρακτικὸ ἐπίπεδο, τὸ Κέντρο Βιοηθικῆς τῆς Ἐκκλησίας πιστεύετε ὅτι μπορεῖ νὰ συμβάλει στὴ συνετὴ διαχείριση τῶν ἐπιστημονικῶν ἐπιτευγμάτων;
«Κατ᾿ ἀρχὰς τὸ Κέντρο Βιοηθικῆς περισσότερο εἶναι Κέντρο βιοηθικοῦ προβληματισμοῦ. Δηλαδὴ μελετᾶ τὸ τί κάνει ἡ ἐπιστήμη, ποιὲς οἱ προοπτικὲς καὶ ποιὲς οἱ συνέπειες τῶν ἐπιτευγμάτων της. Δὲν ἔχει ὡς σκοπὸ νὰ κάνει πολιτικὴ ἢ νὰ ἐπηρεάσει ἀποφάσεις. Εἴμαστε πολὺ μικροὶ γιὰ κάτι τέτοιο. Ἁπλὰ συμμετέχουμε στὸν κοινωνικὸ διάλογο καὶ καταθέτουμε ἐπεξεργασμένες ἀπόψεις. Νομίζω πάντως ὅτι τὸ Κέντρο θὰ πρέπει νὰ μετεξελιχθεῖ σὲ ἕνα γενικότερο Κέντρο διαλόγου τῆς ἐπιστήμης, τῆς τεχνολογίας καὶ τῆς ἀνάπτυξης μὲ τὴν Ὀρθόδοξη θεολογικὴ ἀλήθεια. Αὐτό, πιστεύω, θὰ καταδείξει πὼς ὁ ἄνθρωπος ἀναδεικνύεται ὡς αἰώνια πνευματικὴ ἀξία. Ἔχω τὴν ἐντύπωση ὅτι οἱ τεχνολογίες ὅπως τὶς διαχειριζόμαστε σήμερα δὲν βοηθοῦν στὴν καλλιέργεια καὶ στὴν πνευματικὴ ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου. Μᾶλλον ἰσχυροποιοῦν τὸ βαρυτικὸ πεδίο τοῦ ἐγωισμοῦ μας καὶ μᾶς παγιδεύουν».
- Ἡ Ἐκκλησία ἀπελευθερώνει τὸν ἄνθρωπο;
«Ἡ λάθος Ἐκκλησία φτιάχνει δούλους! Ἐκκλησία ποὺ δὲν φτιάχνει ἐλεύθερους ἀνθρώπους, ποὺ δὲν πλαταίνει τὴν καρδιὰ καὶ δὲν διευρύνει τὸν νοῦ, ἔχει πρόβλημα μὲ τὴν ταυτότητά της, μὲ τὸ ὄνομά της. Λέει στὴν Ἁγία Γραφὴ "γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς"... Δὲν γνωρίζω κανέναν ἄλλον ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ποὺ νὰ ἐλευθερώνει πραγματικὰ τὸν ἄνθρωπο».
- Μπορεῖτε νὰ μᾶς πεῖτε δυὸ λόγια γιὰ τὸ νόημα τῶν Χριστουγέννων;
«Ὅτι τελικὰ ὁ Θεὸς κάνει τρία πράγματα: ἐγχρονίζεται (εἰσέρχεται στὸν χρόνο), ἐγχωρεῖται (εἰσέρχεται στὸν χῶρο) καὶ ἐνανθρωπίζεται (ἐπιλέγει νὰ εἰσχωρήσει στὴν ἱστορία καὶ στὸν κόσμο ὡς ἄνθρωπος). Θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιλέξει ἄλλον τρόπο γιὰ νὰ ἐκφράσει τὴν παρουσία Του. Ὁ Θεὸς δὲν παρεμβαίνει, ἀλλὰ ὁ Ἴδιος μπαίνει στὴν ἱστορία, στὸν χῶρο, στὸν κόσμο, ἐνδύεται τὴν ἀνθρώπινη φύση γιὰ νὰ μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν χῶρο, νὰ ἐξέλθει ἀπὸ τὸν κόσμο, νὰ ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ τοὺς περιορισμοὺς τῆς ἀνθρώπινης φύσης του. "Ἄνθρωπος γίνεται Θεός, ἵνα τὸν Ἀδὰμ Θεὸν ἀπεργάσηται", γιὰ νὰ κάνει Θεὸ τὸν ἄνθρωπο, νὰ τὸν μπολιάσει μὲ θεοειδῆ στοιχεῖα. Φανταστεῖτε ἕναν ἄνθρωπο ποὺ ζεῖ τὰ ἐπέκεινα ἀπὸ τὸν χρόνο, τὸ αἰώνιο, τὰ ἔξω ἀπὸ τὸν χῶρο, τὸ ἄπειρο, καὶ τὰ πέραν ἀπὸ τοὺς περιορισμοὺς τῶν ἀνθρωπίνων ἀδυναμιῶν, τὸ τέλειο, τὸ ἅγιο! Αὐτὸς μπορεῖ νὰ κάνει καὶ καταπληκτικὴ ἐπιστήμη καὶ ἔρευνα, ὅσο καὶ ἂν σᾶς φαίνεται παράξενο. Ἐπειδὴ ζεῖ τὴν ἀλήθεια, εὐκολότερα εἰσχωρεῖ στὴ γνώση. Αὐτὸ κάνει ἡ πνευματικὴ ζωή. ...».
- Οἱ ἄνθρωποι ὅμως εἴμαστε μικροὶ καὶ πεπερασμένοι...
«Ἔτσι φαινόμαστε! Μποροῦμε ὅμως νὰ μὴν εἴμαστε: φανταστεῖτε νὰ γίνουμε θεόμορφοι, αἰώνιοι καὶ ἄπειροι. Αὐτὴ εἶναι ἡ δυνατότητά μας, γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν ὑποστέλλει τὸ μήνυμά της. Μιλᾶ γιὰ ἁγιότητα, γιὰ μετὰ θάνατον κατάσταση, γιὰ οἰκείωση μὲ τὸν Θεό, γιὰ ἀξιοποίηση ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τῶν δυνάμεων τοῦ Θεοῦ. Ἐμεῖς αὐτὰ τὰ ἀγνοοῦμε. Δυστυχῶς, ἡ ἔπαρση τῆς ἐπιστήμης μᾶς κάνει νὰ ἀρκούμαστε μόνο στὰ τοῦ φυσικοῦ κόσμου καὶ στὰ τῆς λογικῆς. Καὶ αὐτὸ μᾶς ἀδικεῖ. Καλύτερα ἀληθινὸς παπὰς σὲ κοιμητήριο παρὰ καταπληκτικὸς βιολόγος σὲ ἐργαστήριο ἔρευνας γιὰ τὴ ζωή. Φοβερὸ πράγμα ἡ πρόκληση τοῦ θανάτου! Γιὰ τὴν Ἐπιστήμη σημαίνει τέλος. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία σημαίνει πέρασμα, ὄχι στὴν ἄλλη ζωή, ἀλλὰ στὴν ὄντως ζωή. Σημαίνει νέα ἀρχή. Μοιάζει σὰν τὴ γέννηση, τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὴ μήτρα τῆς μητέρας, ἀπὸ τὴν ἐμβρυϊκὴ κατάσταση στὸ φῶς τοῦ κόσμου. Στὸν θάνατο τοῦ μικροῦ παιδιοῦ, στὸν τραγικό, στὸν ὁμαδικό, στὸν ξαφνικό, ἡ κοινὴ λογικὴ καταρρέει. Γιὰ αὐτὴν ἡ κηδεία εἶναι ἐγκόσμιο κοινωνικὸ γεγονός. Ἀντίθετα, ἡ ἄλλη λογικὴ ἔχει παρηγοριὰ καὶ ἐλπίδα. Δίνει στὸν πόνο ἀντοχή. Κάνει τὸν θάνατο ζωή, μεταμορφώνει τὸ τέλος σὲ ἀρχή. Δὲν εἶναι ὑπέροχο αὐτό;».
- Γιὰ νὰ ἐπιστρέψω στὰ πεζά, πῶς σᾶς φαίνονται ὅλα αὐτὰ τὰ νέα γιὰ τὰ βλαστικὰ κύτταρα καὶ τὶς δυνατότητες ποῦ ἀνοίγουν;
«Ὁτιδήποτε γίνεται σεμνά, μὲ καλοσύνη καὶ ἀγάπη γιὰ νὰ προσφέρουμε ὑγεία στοὺς ἀνθρώπους εἶναι καλοδεχούμενο. Ἂν ὅμως τὸ κάνουμε γιὰ νὰ φτιάξουμε ἐμεῖς τὸν τέλειο ἄνθρωπο, γιὰ νὰ παίξουμε λίγο μὲ τὴ ζωή, αὐτὴ θὰ μᾶς ἐκδικηθεῖ. Τὸ θράσος νὰ διαχειριζόμαστε τὴ ζωὴ ὡς θεοὶ εἶναι τὸ μεγάλο λάθος. Ἡ θεότητα χαρίζεται, δὲν διεκδικεῖται, οὔτε ὑφαρπάζεται. Αὐτὸ ἔχει σχέση μὲ τὰ Χριστούγεννα: ἔρχεται ὁ Θεὸς καὶ δωρίζει τὴ θεότητά Του. Ἂν τὴ δεχθεῖς ὡς δῶρο, τὴν παίρνεις. Ἂν τὴ διεκδικήσεις ἀλαζονικά, τὴ χάνεις. Τί μεγάλη ἀλήθεια! Ὁ Θεὸς κρύβεται μὲ ταπείνωση μέσα σ᾿ ἕνα βρέφος. Δὲν φιλοδοξοῦμε νὰ τὸν κατακτήσουμε. Ἁπλὰ τὸν σεβόμαστε καὶ τὸν περιμένουμε. Κάτι ἀνάλογο θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε καὶ γιὰ τὰ ἔμβρυα. Τὰ προεμφυτευτικὰ ἔμβρυα. Τὸ μεγάλο θέμα δὲν εἶναι ἡ ἀπάντηση στὸ σχολαστικὸ ἐρώτημα πότε ἀρχίζει ἡ ζωή. Αὐτὸ μᾶς ὑπερβαίνει. Τὸ ἐρώτημα εἶναι πὼς θὰ σεβαστοῦμε τὸ κάθε ἔμβρυο ὡς πρόσωπο καὶ ὡς ἀνθρώπινο εἶδος. Ἀκόμη καὶ ἕνα ἄρρωστο ἔμβρυο. Τὰ ἔμβρυα δὲν τὰ καταστρέφουμε γιὰ νὰ τὰ σώσουμε, ἀλλὰ τὰ σεβόμαστε γιὰ νὰ σωθοῦμε. Ἂν ἡ ἔρευνα κυριαρχεῖται ἀπὸ σεβασμό, ἂς κάνει ὅ,τι θέλει. Ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση δὲν παρέχει συνταγές· καλλιεργεῖ συνειδήσεις. Περιποιεῖται τὴν εἰκόνα χωρὶς νὰ φυλακίζεται στὶς πινελιές».
- Ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι ἡ ἀρχὴ τοῦ χρόνου σηματοδοτεῖ τὴν ἐποχὴ ποὺ κάνουμε τὸν ἀπολογισμό μας ἢ παίρνουμε τὶς ἀποφάσεις μας, ὑπάρχει κάτι ποὺ θὰ θέλατε νὰ πεῖτε ὡς ἄνθρωπος ποὺ ἔχει βιώσει καὶ τὴν ἐπιστήμη γιὰ πολλὰ χρόνια καὶ τὴν ἱερωσύνη τώρα;
«Θεωρῶ πὼς ὅ,τι εἶχα νὰ πῶ τὸ εἶπα. Ἁπλά, ἡ ἀρχὴ τοῦ ἔτους εἶναι συμβατική. Γιατὶ τέτοιες ἀρχὲς ὑπάρχουν πολλές. Ὁ χρόνος ὅμως ἔχει ἀρχή, ἀλλὰ δὲν ἔχει τέλος. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ κάθε ἄνθρωπος. Αὐτὸ εἶναι τὸ σημαντικό. Ἀντικρίζουμε τὴν ἀρχή μας μὲ τὸν σεβασμὸ τῆς ὕπαρξης καὶ τὸ μέλλον μὲ τὸ δέος τῆς ἄληκτης προοπτικῆς. Ὅσο γιὰ τὴν ἐπιστήμη, αὐτὴ ἀξιοποιεῖται ὅταν ἡ χαρὰ τῆς ἀνακάλυψης ὁδηγεῖ στὸν σεβασμὸ τῆς φύσης καὶ στὴν ἀποκάλυψη τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας μας ὡς προσώπων καὶ ὡς διαχειριστῶν τοῦ ἀνθρωπίνου εἴδους τὸ 2007. Τὸ κάθε ἔτος καὶ ἡ κάθε στιγμὴ μόνον τότε ἀξίζουν, ὅταν παραπέμπουν στὸν μέλλοντα αἰῶνα· καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ λογικὴ μόνο τότε φωτίζει, ὅταν ἀναδεικνύει τὴν ἄλλη λογική».