Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Λατρευτικὸ Ἐγχειρίδιο»
Αὐτὸ δὲν καθάριζε ἁμαρτήματα, ἀλλὰ σωματικὲς ἀκαθαρσίες. Ἐὰν κάποιος ἄγγιζε π.χ. ὀστᾶ νεκρῶν ἢ πλησίαζε λεπρούς, λουζόταν καὶ ἐνῷ μέχρι τὸ ἑσπέρας θεωρεῖτο ἀκάθαρτος, μετὰ γινόταν καθαρὸς (Λευϊτ. ιε´, 5).
Ἦταν ἀνώτερο ἀπὸ τὸ ἰουδαϊκό, ἀλλὰ κατώτερο ἀπὸ τὸ δικό μας. Ἀποτέλεσε γέφυρα μεταξὺ τῶν δυὸ βαπτισμάτων, γιὰ νὰ ὁδηγήσει ἀπὸ τὸ ἰουδαϊκὸ στὸ χριστιανικό. Δὲν παρεῖχε οὔτε τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οὔτε ἄφεση ἁμαρτιῶν, ἀλλὰ παρακινοῦσε τοὺς ἀνθρώπους νὰ κάνουν ἔργα ἄξια μετανοίας (Ματθ. γ´, 8). Προετοίμαζε τοὺς ἀνθρώπους νὰ δεχθοῦν τὸ βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ.
Μ᾿ αὐτὸ βαπτίστηκαν οἱ Ἀπόστολοι τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς σύμφωνα μὲ τὴν ὑπόσχεση τοῦ Κυρίου «... βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας» (Πράξεις α´ 5). Δὲ χρειάστηκαν λοιπὸν ἄλλο βάπτισμα καὶ γι᾿ αὐτὸ ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὀνομάζει κολυμβήθρα τὸ ὑπερῷο στὸ ὁποῖο κατῆλθε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἐνῷ ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἀναφέρει ὅτι οἱ Ἀπόστολοι βαπτίσθηκαν μὲ τὸ βάπτισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.
Εἶναι αὐτὸ ποὺ μᾶς ὑπέδειξε ὁ Κύριος. Τελεῖται μὲ νερὸ ποὺ καθαρίζει τὸ σῶμα καὶ μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ λαμπρύνει τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ἐλευθερώνει ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες. Εἶναι τὸ ἀνώτερο βάπτισμα ποὺ ἐφάρμοσαν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, συνέχισαν οἱ διάδοχοί τους καὶ συνεχίζει νὰ τελεῖ (καὶ νὰ βαπτίζει) ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Ὅποιος δὲν δευτερογεννηθεῖ ἀπὸ τὸ ἅγιο βάπτισμα δὲ εἰσέρχεται στὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, κατὰ τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ στὸ Νικόδημο (Ἰω. γ´, 5).
Εἶναι τὸ τιμιώτερο καὶ καλύτερο ἀπὸ ὅλα τὰ βαπτίσματα, γιατὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ δὲ μολύνεται ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, οὔτε ὁ Μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ, οὔτε τὸ Βάπτισμα.
Πρόκειται γιὰ τὰ δάκρυα τῆς μετανοίας ποὺ χύνει κανεὶς θρηνώντας γιὰ τὶς ἁμαρτίες του. Μὲ τὰ δάκρυα καθαρίζει ὁ ἄνθρωπος τὸ πρῶτο βάπτισμά του, ποὺ μόλυνε. Τὸ μαρτύριο τοῦ αἵματος ἔχει κόπο καὶ πόνο, ἀλλὰ σὲ περιορισμένο χρόνο, ἐνῷ τὸ «μαρτύριο» τῶν δακρύων πρέπει νὰ τὸ ἔχει ὁ ἄνθρωπος σ᾿ ὅλη του τὴ ζωὴ καὶ γι᾿ αὐτὸ εἶναι τὸ κοπιαστικότερο ἀπ᾿ ὅλα τὰ βαπτίσματα.