τοῦ Coronelli
|
|
| Εἰκ. 1: Malvasia Χαρακτικὸ τοῦ Coronelli |
Τὸ ὄνομα «Μονεμβασία» προέρχεται ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς λέξεις «Μόνη ἔμβασις» δηλαδὴ μοναδικὴ εἴσοδος. Ἡ πρώτη ἀναφορὰ στὴν πόλη ἀπὸ περιηγητὴ εἶναι αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Βίλλιπαλτ, ἐπισκόπου τοῦ Ἄιχσετ, ποὺ τὴν ἀναφέρει ὡς «πόλη τῆς Μαναφασίας». Ἡ Βενετσιάνικη ὀνομασία της ἦταν «Napoli di Malvasia» (Νεάπολις Μονεμβασίας), στὰ λατινικὰ «Neapolis Malvasiae», στὰ γαλλικὰ «Naples de Malvasie», στὰ ἀραβικὰ «Benefsie» καὶ στὰ τουρκικὰ «Menekschse» δηλαδὴ Μενεξεδένια πόλη.
Τὸ πρῶτο της ὄνομα κατὰ τὴ μινωικὴ περίοδο ἦταν «Μινώα» καὶ ἦταν μᾶλλον φρούριο προορισμένο νὰ προστατεύει τὸν κόλπο τῆς περιοχῆς Ἐπιδαύρου - Λιμηρᾶς. Ὁ Παυσανίας στὴν «Ἑλλάδος περιήγησις» δὲν τὴν ἀναφέρει. Ἡ πόλη τῆς Μονεμβασιᾶς ἱδρύθηκε οὐσιαστικὰ στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Μαυρικίου ἴσως τὸ 583 ὅταν οἱ κάτοικοι τῶν γύρω περιοχῶν ἔψαχναν νὰ βροῦν καταφύγιο ἀπὸ τὶς ἐπιδρομὲς τῶν Ἀβάρων καὶ Σλάβων. Ἦταν χτισμένη πάνω σὲ ἕνα βράχο μὲ μοναδικὴ πρόσβαση ἀπὸ τὴ στεριὰ μιὰ στενὴ λωρίδα γῆς ἀπὸ τὴν ὁποία πῆρε καὶ τὸ ὄνομά της. Γι᾿ αὐτὸ πολλοὶ τὴν ὀνόμασαν καὶ «Ἑλληνικὸ Γιβραλτάρ».
 |
| Εἰκ. 2: Δυτικὴ Πύλη |
Ἐξαιτίας τῆς διαμορφώσεως τοῦ βράχου, ἡ πόλη χωριζόταν σὲ δυὸ μέρη. Τὴν Κάτω καὶ τὴν Ἄνω Πόλη. Ἡ τελευταία ἦταν στὴν κυριολεξία ἀπόρθητη. Σὲ πολλὰ μάλιστα σημεῖα της δὲν εἶχε ἀνάγκη τεχνητῆς ὀχύρωσης. Ἦταν ἐκ φυσικοῦ ὀχυρωμένη.
Τὸ μόνο πρόβλημα τῶν κατοίκων τῆς Ἄνω πόλης σὲ περίοδο κινδύνου ἦταν ἡ προμήθεια τροφίμων. Ἡ ὁδὸς ποὺ ὁδηγοῦσε στὴν ἄνω πύλη ἦταν περίτεχνα κατασκευασμένη, ὥστε οἱ ἀμυνόμενοι νὰ μποροῦν νὰ προβάλλουν ἄμυνα καθ᾿ ὅλο τὸ μῆκος της καὶ οἱ ἑκάστοτε ἐπιτιθέμενοι ἀκόμα κι ἂν κατεῖχαν τὴν κάτω πόλη νὰ ἦταν ἀναγκασμένοι νὰ δίνουν μάχες σὲ κάθε τους βῆμα γιὰ νὰ ἐπικρατήσουν.
Χαρακτηριστικός εἶναι ὁ θαυμασμὸς τοῦ Τούρκου περιηγητῆ Ἐβλιγιᾶ Τσελεμπῆ, ὅταν ἀναφέρεται στὴν ὀχύρωση τῆς Μονεμβασίας κατὰ τὴν περιοδεία του στὴν Πελοπόννησο.
 |
| Εἰκ. 3: Πύλη Ἄνω Πόλεως |
Ἡ πόλη ἄντεξε στὶς ἐπιθέσεις τῶν Ἀβάρων καὶ Σλάβων καθὼς ἐπίσης καὶ ἀργότερα τῶν Ἀράβων, Νορμανδῶν, Σταυροφόρων καὶ Φράγκων τοῦ Μοριᾶ. Τελικὰ τὸ 1249 τὸ τρίτο ἔτος τῆς πολιορκίας ἀπὸ τοὺς Φράγκους τοῦ Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου πρίγκιπα τῆς Ἀχαΐας καὶ τοὺς Βενετούς, ἡ πόλη παραδίνεται ἀπὸ πείνα. Τὸ 1260 ὅμως, ὁ Γουλιέλμος στὴ διάρκεια μιᾶς ἐκστρατείας ἔχασε καὶ αἰχμαλωτίστηκε ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο τὸν Η´ καὶ μετὰ τρία χρόνια ἀναγκάστηκε νὰ παραδώσει τὸ κάστρο πάλι πίσω στοὺς Βυζαντινούς.
Η πόλη τὸ 1460 ἀποτελοῦσε τὴ μοναδικὴ οὐσιαστικὰ περιοχὴ τοῦ κυρίως ἑλλαδικοῦ χώρου ποὺ δὲν εἶχε ὑποταχτεῖ στοὺς Τούρκους. Ἡ βοήθεια ἀπὸ τοὺς Καταλανοὺς μισθοφόρους (Λοπὲζ ντὲ Μπαλτά) καὶ ἀπὸ τὸ παπικὸ κράτος (Πίος ὁ Β´) δὲν ἀπέδωσε καὶ ἔτσι ἡ πόλη ζήτησε καὶ μπῆκε τὸ 1464 ὑπὸ τὴν προστασία τῶν Βενετῶν. Τὸ 1540, μετὰ ἀπὸ μιὰ συνθήκη ποὺ πέτυχε ὁ Σουλεϊμὰν ὁ Μεγαλοπρεπής, ἡ πόλη παραδίδεται στὰ τουρκικὰ χέρια ὅπου καὶ παρέμεινε ὡς τὸ 1690. Ἡ Μονεμβασιὰ στὸ διάστημα αὐτὸ ἀντιστάθηκε σὲ μιὰ ἐπίθεση τῶν Ἰωαννιτῶν Ἱπποτῶν καὶ τέσσερις τῶν Βενετῶν. Στὴν τελευταία πολιορκία καὶ πάλι ἐξαιτίας τῆς πείνας ἡ πόλη παραδίνεται σὲ Βενετικὰ χέρια.
 |
| Εἰκ. 4: Νότιο τεῖχος |
Τὸ 1715 στὶς ἀρχὲς μιᾶς τουρκικῆς πολιορκίας ἡ πόλη παραδίνεται ἀπὸ τὸ διοικητή της Φεντερίκο Μπαντόερ ἀμαχητὶ στοὺς Τούρκους καὶ παρέμεινε στὸν ἔλεγχό τους ἕως τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας τὸ 1821.
Συνοπτικὰ λοιπὸν ἔχουμε τὶς ἑξῆς ἱστορικὲς περιόδους γιὰ τὴν πόλη:
 |
| Εἰκ. 5: Ἄποψη Ἄνω τάπιας |