παπα Χρῖστος Κυριακόπουλος
Ὁδοιπορικὸ στὸ Ἅγιον Ὄρος 2002
«Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Ε´ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἰβήρων»

Αὐτὸς ὁ φλογερὸς καλόγερος, ποὺ εἶναι ἄριστος γνώστης καὶ βαθὺς ἐρευνητὴς τῆς Ἑλληνικῆς ἱστορίας, ἔφυγε νὰ μονάσει στὸ Ἅγιον Ὄρος πρὶν ἀπὸ 30 ἔτη περίπου, στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἰβήρων, ὅπου 200 μέτρα ΒΔ αὐτῆς καὶ στὸν θεαματικὸ λοφίσκο σὲ ὕψος 70μ. πάνω ἀπὸ τὴν θάλασσα, εὑρίσκεται τὸ ἱστορικὸ κάθισμα – κελλίον τοῦ Προφήτη Ἠλία, ἕνα δηλαδὴ μικρὸ ἡσυχαστήριο ποὺ χρονολογεῖται πρὶν ἀπὸ τὸν 10 αἰώνα. Σύμφωνα μὲ γραπτὲς ἱστορικὲς μαρτυρίες, πολλοὶ ἅγιοι πατέρες ἀσκήτεψαν ἐδῶ, ἀλλὰ καὶ πολλὰ θαύματα ἐπετελέσθηκαν.

Ἡ ἱστορία τοῦ ἡσυχαστήριου αὐτοῦ λαμπρύνεται ἀκόμα περισσότερο διότι ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν ἔζησαν ἐδῶ ἀσκητικότατον βίον ὁ δικός μας Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε´. Συγκεκριμένα, ὁ ἀοίδιμος Πατριάρχης ἐξορίστηκε δυὸ φορὲς α) ἀπὸ τὸν Δεκέμβριον 1798 – Σεπτ. 1806 καὶ β) ἀπὸ Ἰούλιον 1809 – Ἰανουάριον 1819, σ᾿ αὐτὸ δὲ τὸ μικρὸ κελλὶ καὶ ἡσυχαστήριον, τοῦ προφήτη Ἠλία, παρέμεινε συνολικὰ ἐπὶ 15–16 συναπτὰ ἔτη.

Ἀπὸ τὴν ξενάγηση ποὺ μᾶς πρόσφερε ὁ π. Μάξιμος, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πληροφορίες ποὺ περιέχονται στὰ σπουδαῖα βιβλία του, ποὺ εὐγενικὰ μᾶς παρεχώρησε, σᾶς γνωρίζουμε ὅτι κατὰ τὴν πρώτη ἐξορία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Ε´ συνακόλουθός του ἦταν ὁ ἄλλος δικός μας συμπατριώτης, ἱερομόναχος Γερμανός, ὁ μετέπειτα θρυλικὸς εὐεργέτης Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός. Κατὰ δὲ τὴν δευτέραν, ὁ ἀνεψιός του διακο-Διονύσιος, ὁ ὁποῖος ἔγινε ὁ πρῶτος μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση Μητροπολίτης Ἀθηνῶν (Διονύσιος ὁ Β´), ὁ ὁποῖος μάλιστα ἔζωσε μὲ τὰ ἄρματα καὶ τὸν ἐθνικὸ ἥρωα τοῦ 1821 Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο. Αὐτὴ τὴν ἐποχή, ποὺ ὁ Πατριάρχης ἐξόριστος ὢν εὑρισκόταν ἐδῶ συνέρρεαν πλήθη μοναχῶν καὶ πιστῶν γιὰ νὰ ἐξομολογηθοῦν καὶ νὰ ἐνισχυθοῦν πνευματικά. Ἀρκετοὶ δέ, νέοι κυρίως ποὺ γιὰ διάφορους λόγους εἶχαν ἐξισλαμισθεῖ, μὲ τὴν κατήχηση καὶ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ Πατριάρχη, ὄχι μόνο ἐπανῆλθαν στὴ χριστιανικὴ πίστη, ἀλλὰ ἔγιναν τόσο φλογεροί, ὥστε ὁδηγήθηκαν στὸ μαρτύριο (γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία). Μεταξὺ αὐτῶν εἶναι καὶ οἱ γνωστοὶ σὲ μᾶς: ὁ πολιοῦχος Τριπόλεως Νεομάρτυρας Παῦλος, ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Ὑδραῖος κ.ἄ.

Μεταξὺ τῶν ὑψηλῶν ἐπισκεπτῶν καὶ τῶν φίλων τοῦ Γρηγορίου ἦσαν καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Κορίνθου, πολλοὶ λόγιοι καὶ πνευματικοὶ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Αὐτὸ τὸ κελλὶ ἦταν καὶ κέντρο ἐθνικῆς κινήσεως, πολλοὶ ἐπώνυμοι καὶ ἀνώνυμοι ἀγωνιστὲς τῆς ἐλευθέριας κατέφευγαν ἐκεῖ γιὰ ὁδηγίες, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ γνωστὸς Φιλικὸς Ἰωάννης Φαρμάκης. Ἐπίσης, ἀγαπητὸ πνευματικὸ τέκνο τοῦ Πατριάρχου ἦταν ὁ Ἰβηρίτης μοναχὸς Νικηφόρος, ὁ ὁποῖος τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1819 τὸν συνάντησε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅταν ἐκαλεῖτο νὰ πατριαρχεύσει γιὰ τρίτη φορά.

Ὁ ἀσκητικότατος Πατριάρχης, τόσο πολὺ ἀγαποῦσε τὸ ἡσυχαστήριο τοῦ Προφήτη Ἠλία, ποὺ εἶχα ἐκφράσει τὴν ἐπιθυμία ὅτι αὐτοῦ ἔβρισκε ὁ θάνατος, νὰ τὸν ἐνταφιάσουν ἐκεῖ εἰς στὴν ἔρημον. Ἡ ἀγάπη του αὐτὴ γιὰ τὸ ἱερὸ αὐτὸ ἐξάρτημα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων, φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἔφερε πάντοτε μαζί του τὸ κλειδὶ τοῦ Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου, ἀκόμα καὶ στὸ Πατριαρχεῖο. Εἶναι γνωστὸ δὲ ὅτι πολλὲς φορὲς ὅταν ἦταν ἀντίθετος γιὰ λόγους συνειδήσεως, ὄχι μόνο δὲν ὑπέκυπτε στοὺς ἐκβιασμούς, ἀλλὰ ἔδειχνε κατὰ τρόπο ἐπιδεικτικὸ τὸ κλειδὶ τοῦ κελλιοῦ του.

Γνωρίζουμε ἀκόμα στοὺς συμπατριῶτες μας καὶ στοὺς ἀγαπημένους μας ἀναγνῶστες ὅτι ἀπὸ τὸ ἔτος 1813 ὁ Ἅγιος Γρηγόριος σ᾿ αὐτὸ τὸ μοναστήρι εἶχε ἀφήσει καὶ τὴν διαθήκη του. Ἀξίζει νὰ σημειώσουμε ὅτι ὑπογράφει: {ὁ πρώην Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Ε´, νῦν δὲ μοναχός}, γεγονὸς ἄκρας ταπεινοφροσύνης καὶ ψυχικῆς καθαρότητος! Τὸ ἡσυχαστήριον αὐτὸ ἐλειτούργησε μέχρι τὶς δυὸ πρῶτες δεκαετίες τοῦ περασμένου αἰώνα, μὲ συνοδεία μοναχῶν οἱ ὁποῖοι ἐπιμέρους τὸ ἀνακαίνισαν σχετικῶς. Δυστυχῶς ὅμως ἀργότερα τὸ ἱστορικό του αὐτὸ ἡσυχαστήριο ἐρημώθηκε ὅπως καὶ ἄλλα ἱερὰ ἐξαρτήματα τῶν Ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἕνεκα τῶν δυσχερῶν καταστάσεων ποὺ ἀκολούθησαν κατὰ τὴν δεκαετία τοῦ 1940, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν βοσκοὶ ἀπὸ διάφορες περιοχὲς τῆς Χαλκιδικῆς μαζὶ μὲ τὰ ζῶα τους, προκειμένου νὰ διασωθοῦν.

Ὅταν ὁ μοναχὸς Μάξιμος προσῆλθε στὴν Μονὴ Ἰβήρων, γνώρισε τὸ μέρος ποὺ ἡσύχαζε ὁ Πατριάρχης, εἶδε τὴν διαθήκη του, τὶς ἐπιστολές του, τὰ προσωπικὰ κειμήλιά του καὶ σκέφτηκε ὅτι καὶ τὸ ἡσυχαστήριο νὰ ἀνακαινίσει, ἀλλὰ καὶ ἕνα ναὸ – σύμβολο τῆς θυσίας τοῦ Πατριάρχη νὰ χτίσει. Γι᾿ αὐτὸ θέτει τὸν ἑαυτό του στὸ ἱερὸ αὐτὸ χρέος καὶ ἀρχίζει νὰ συγκεντρώνει τὰ ὑλικά, νὰ κουβαλάει πέτρες ἀπὸ τὰ νταμάρια, χώματα καὶ μπάζα μὲ τὰ καρότσια καὶ ξεκινάει καὶ βγάζει τὰ σχεδιαγράμματα ὡς ἀδίδακτος ἀρχιτέκτων καὶ νὰ χτίζει μόνος του, σὰν τοὺς Λαγκαδινοὺς καὶ Καλαβρυτινοὺς μαστόρους, τὸν Ἱερὸ Ναό, ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε´. Τὸν ἀρχίζει τὸ 1979 καὶ μέσα σὲ 6 χρόνια περίπου χτίστηκε. Ὁλοκληρώθηκε ὁ πρῶτος ναὸς πρὸς τιμὴ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, μὲ τὰ χέρια ἑνὸς μοναχοῦ καὶ μὲ τὶς φιλότιμες συνδρομὲς εὐσεβῶν χριστιανῶν. Ὁ πανέμορφος καὶ περικαλλὴς αὐτὸς ναὸς (ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὶς φωτογραφίες ποὺ δημοσιεύουμε), ἐγκαινιάστηκε στὶς 27 Μαΐου, ἀπὸ τὸν Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ροδοστόλου καὶ κ. Χρυσόστομο, σχολάρχη τότε τῆς Ἀθωνιάδος ἐκκλησιαστικῆς σχολῆς. Στὴν πανηγυρικὴ αὐτὴ τελετὴ προσῆλθε πλῆθος Ἁγιορειτῶν Πατέρων καὶ λαϊκῶν προσκυνητῶν καθὼς καὶ σύσσωμος ἡ Ἐκκλησιαστικὴ Σχολή. Μετὰ τὰ ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου ὁ π. Μάξιμος συνέχισε καὶ συνεχίζει τὴν ἀνακαίνιση τοῦ παλαιοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Προφήτου Ἠλία (ποὺ εἶναι πάνω ἀπὸ χίλια χρόνια) καθὼς καὶ τὴν διαμόρφωση τῶν γύρω χώρων μὲ ἐπίμονες προσπάθειες, ἀθόρυβα καὶ ταπεινὰ καὶ μὲ τὴ συμπαράσταση καὶ συνδρομὴ εὐσεβῶν προσκυνητῶν.

Ἐμεῖς συγκλονισμένοι ἀπὸ ὅσα ἀκούσαμε καὶ εἴδαμε, ἀφοῦ προσκυνήσαμε τὸν Ἅγιό μας, καταθέσαμε μπροστὰ στὴν εἰκόνα του, ἐκ μέρους ὅλων τῶν Δημητσανιτῶν, λίγο χῶμα καὶ μία πέτρα ἀπὸ τὴν Δημητσάνα, τὴν γενέτειρα τοῦ Ἁγίου, γεγονὸς ποὺ συγκίνησε βαθειὰ τὸν π. Μάξιμο καὶ μὲ βουρκωμένα μάτια μᾶς εἶπε: σᾶς εὐχαριστῶ πολύ. Ἦταν ὅ,τι καλύτερο νὰ μᾶς προσφέρετε. Σᾶς ἐξομολογοῦμαι ὅτι αὐτὴ τὴν κίνηση τὴν περίμενα κάποτε ἀπὸ τοὺς Δημητσανίτες. Δοξάζω τὸν Θεὸ ποὺ ἐκπληρώθηκε στὸ πρόσωπό σας. Εὔχομαι νὰ ἀποκτήσει καὶ ἡ Δημητσάνα κάποτε ἕνα ξεχωριστὸ ναὸ στὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου. Καὶ χαριτολογώντας εἶπε: «Ἂν δυσκολεύεστε κατεβαίνω καὶ τὸν χτίζω, ἀρκεῖ νὰ μοῦ βρεῖτε ἕνα χωράφι γιὰ οἰκόπεδο καὶ ἕνα νταμάρι γιὰ τὶς πέτρες!»

Ἐμεῖς οἱ Δημητσανίτες, εὐγνωμονοῦμε τὸν π. Μάξιμο γιὰ τὴν μεγάλη θυσία ποὺ ἔκανε καὶ γιὰ τὸν Ἱερὸ Ναὸ – μνημεῖο καὶ σύμβολο τοῦ Ἔθνους καὶ τοῦ χριστιανισμοῦ – ποὺ ἔστησε στὸ χῶρο ποὺ διέμεινε τόσα χρόνια ὁ Ἅγιος Γρηγόριος. Τοῦ εὐχόμαστε νὰ τοῦ χαρίζει ὁ Ἅγιος ὑγεία καὶ πλούσια τὴν εὐλογία του. Συνιστοῦμε δὲ στοὺς Δημητσανίτες καὶ στοὺς ἀναγνῶστες τῆς «Δημητσάνας», ὅταν ἐπισκέπτονται τὸν Ἅγιον Ὄρος νὰ μὴν ξεχνοῦν τὴν Μονὴ τῶν Ἰβήρων καὶ τὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου.

Κατὰ τὴν πενθήμερη παραμονή μας στὸ Ἅγιον Ὄρος εἴχαμε τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπισκεφθοῦμε καὶ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Καρακάλλου ποὺ ἱδρύθηκε περὶ τὰ τέλη τοῦ 10ου αἰώνα ἀπὸ τὸν Δημητσανίτη Καράκαλλο (γεγονὸς ποὺ ἔφερε εἰς φῶς καὶ μὲ ἀνταλλαγὴ ἐπιστολῶν ὁ συμπατριώτης μας Ἀθανάσιος Μαγουλιανίτης). Τὸ πανέμορφο καὶ πολὺ καλὰ διατηρημένο αὐτὸ μοναστήρι, ἑορτάζει στὶς 29 Ἰουνίου κατὰ τὴν ἑορτὴ τῶν πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου. Μάλιστα δὲ ὁ Ἡγούμενος, Πανοσιολογιώτατος Ἀρχιμανδρίτης π. Φιλόθεος εἶναι Γορτύνιος καὶ κατάγεται ἀπὸ τὸ Θεόκτιστο. Εἶναι ἕνας καλόκαρδος, αὐθόρμητος, φιλόξενος καὶ ἀκέραιος ἄνθρωπος.

Τὸ ὁδοιπορικό μας κατέληξε μὲ τὴν ἐπίσκεψή μας στὶς Ἱερὲς Μονὲς Φιλοθέου καὶ Σταυρονικήτα καθὼς καὶ στὸ Ἰβηριτικὸ κελλίον τῆς Ἁγίας Ἄννης, ὅπου συναντήσαμε τὸν ἱερομόναχο καὶ γνωστὸ πρωτοψάλτη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Ἱερομόναχο π. Ἀντίπα Ἁγιορείτη. Ἐδῶ γνωρίσαμε καὶ τὸν ὀγδοντάχρονο Ἱεροδιάκονο Θεοδόσιο, ποὺ καὶ αὐτὸς κατάγεται ἀπὸ τὸ Θεόκτιστο τῆς Γορτυνίας. Καὶ ἐδῶ οἱ ἐντυπώσεις μας ἦταν συγκλονιστικές.

Δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα «Δημητσάνα», τῆς ὁποίας τὴν ἔκδοση ἐπιμελήθηκε ὁ δημοσιογράφος κ. Βασίλειος Σκολαρίκος.