παπα Χρῖστος Κυριακόπουλος
«Κιβωτὸς Ἀσμάτων»

Τὰ λεγόμενα Μέσα Μαζικῆς Ἐπικοινωνίας, ἡ πλειονότητα τῶν ῥαδιοτηλεοπτικῶν δικτύων, ἔχουν ἀπορρίψει σχεδὸν ὁλοκληρωτικὰ τὸ δημοτικὸ τραγούδι, διότι ὅπως φαίνεται δὲν «πουλάει» κατὰ τὴ σύγχρονη ἔκφραση. Ἀρέσκονται νὰ προβάλλουν τὸν ἀνεύθυνο τρόπο ζωῆς καὶ νὰ δηλητηριάζουν τοὺς ἀκροατὲς μὲ φρικτὰ ἀκούσματα, ποὺ προκαλοῦν φόβο καὶ τρόμο, καθ᾿ ὅλα ξένα πρὸς τὶς Ἑλληνικὲς καὶ Χριστιανικές παραδόσεις μας. Φωτεινὴ ἐξαίρεση ἀποτελοῦν μερικοὶ ἰδιωτικοὶ ῥαδιοφωνικοὶ σταθμοὶ τῆς ἐπαρχίας, οἱ ὁποῖοι διανθίζουν πολλὲς ἐκπομπές μὲ τὴ μετάδοση παραδοσιακῶν σκοπῶν καὶ ᾀσμάτων.

Ἀρκετοὶ σύλλογοι κατακλύζουν μὲ διάφορες ἐκδηλώσεις τὴν ἐπαρχία, ἰδίως τοὺς καλοκαιρινοὺς μῆνες ποὺ ἔχουμε πολλὲς ἑορτὲς καὶ θρησκευτικὲς πανηγύρεις, ὄχι γιὰ νὰ διασκεδάσουν καὶ νὰ ψυχαγωγήσουν τοὺς λίγους ἐναπομείναντες συμπατριῶτες μας, ἀλλὰ νὰ τοὺς σκανδαλίσουν καὶ νὰ καταργήσουν τὰ ὡραῖα ἤθη καὶ ἔθιμα, τὰ ὁποῖα οἱ πρόγονοί μας διεφύλαξαν μὲ εὐλάβεια. Κι ἔτσι παρατηρεῖται τὸ τραγικὸ φαινόμενο, κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Δεκαπενταυγούστου, ποὺ ὁ λαός μας προετοιμάζεται πνευματικῶς, μὲ νηστεία καὶ προσευχή, οἱ σύλλογοι καὶ πολλὲς φορὲς οἱ ἀρχὲς νὰ διοργανώνουν μουσικοχορευτικὲς ἐκδηλώσεις, τὴν ὥρα ἀκριβῶς ποὺ ἡ καμπάνα προσκαλεῖ τοὺς πιστοὺς γιὰ τὶς παρακλήσεις ἡ τὸν Ἑσπερινό τῆς Παναγίας καὶ νὰ παρέχουν ἀφειδῶς κρέας στοὺς πιστούς, ὡς «προσφορὰ» τοῦ συλλόγου! Αὐτὲς δὲ τὶς ἐκδηλώσεις τὶς ἀποκαλοῦν ...«πολιτιστικές»! Καὶ ἀκούει κανεὶς δημοτικοφανῆ τραγούδια, ἄγευστα μελωδίας καὶ στίχου, ἐκκωφαντικοὺς ἤχους σκληροῦ ρὸκ καὶ ἄλλες σειρῆνες τῆς Δύσεως, μὲ κακὲς ἀπομιμήσεις καὶ εὐτελεῖς ἐκτελέσεις.

Δυστυχῶς ζοῦμε στὴν ἐποχὴ ποὺ κυριαρχεῖ ἡ νοθεία καὶ ἡ παραχάραξη. Ἀγνοοῦμε ὅτι πανηγύρι σημαίνει Ἐκκλησιά, Θεία Λειτουργία, προέκταση τῆς ὁποίας εἶναι τὸ γλέντι, ἡ διασκέδαση, ὁ παραδοσιακὸς χορὸς μὲ τὰ ἀντίστοιχα παραδοσιακὰ ὄργανα. Εἶναι ἡ λεγομένη «Λειτουργία μετὰ Λειτουργίαν», ὅπου ἀρχίζει ὁ χορὸς καὶ σὲ ἀρκετὰ μέρη τῆς πατρίδας μας τὴν πρώτη στροφὴ τὴ φέρει ὁ παπὰς γιὰ νὰ εὐλογήσει τὸ πανηγύρι. Αὐτὲς οἱ παραδόσεις διατηρήθηκαν χάριν τῆς Ἐκκλησίας μας.

Αὐτὸς ὁ πολιτισμός, αὐτὸς ὁ πλοῦτος, αὐτὲς οἱ παραδόσεις μας ποὺ ξεκινοῦν ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ἱστορίας μας, ἄντεξαν διαμέσου τῶν αἰώνων καὶ μάλιστα σὲ δύσκολα χρόνια δουλείας. Σήμερα, δυστυχῶς, κινδυνεύει ἢ νὰ χαθεῖ τελείως ἢ ν᾿ ἀλλοτριωθεῖ καὶ νὰ νοθευτεῖ. Στὸν τόπο μας κυκλοφοροῦν στὸ ἐμπόριο χιλιάδες νόθα τραγούδια μὲ τὴ σφραγίδα τοῦ «σύγχρονου» δημοτικοῦ τραγουδιοῦ, τὰ περισσότερα ἠχογραφημένα σὲ πανηγύρια! Τί θὰ ἔλεγαν ἄρα γε οἱ κορυφαῖοι τῆς λαογραφίας μας, ἂν ζοῦσαν σήμερα καὶ ἔβλεπαν αὐτὸν τὸν εὐτελισμὸ τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν μας; Ἀσφαλῶς θὰ ἔτριζαν τὰ κόκκαλα τοῦ Νικολάου Πολίτη, τοῦ Στίλπωνος Κυριακίδου, τοῦ Γεωργίου Μέγα, τοῦ Γεωργίου Σπυριδάκη. Τί θὰ ἔλεγε ὁ Φώτης Κόντογλου ποὺ τὰ ἀποκαλοῦσε «Ἀμάραντα λουλούδια τοῦ Ἔθνους»; Τί θὰ ἔλεγαν οἱ μεγάλοι μελετητές τῆς Ἑλληνικῆς μουσικολογίας, Σίμων Καράς, Κωνσταντῖνος Ψάχος, Μέλπω Μερλιέ, Εὔα Σικελιανοῦ-Πάλμερ, Σαμουήλ Μπώντ Μποβύ, Κλαύδιος Φωριέλ;

Ἐλάχιστη συμβολὴ γιὰ τὴ διάσωση καὶ διάδοση αὐτῆς τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς, τῶν μνημείων δηλαδὴ τοῦ πνευματικοῦ Λαϊκοῦ Λόγου, εἶναι καὶ ἡ παροῦσα ταπεινὴ συλλογὴ φέρουσα τὸν τίτλο «Κιβωτὸς ᾈσμάτων» καὶ ἡ ὁποία περιλαμβάνει δεκαεπτὰ (17) παραδοσιακὰ τραγούδια καὶ σκοπούς, ὅλα γνήσια καὶ αὐθεντικὰ, ὅπως μᾶς τὰ παρέδωσαν οἱ πρόγονοί μας. Ὁ γράφων δὲν εἶναι τραγουδιστής, ἀλλ᾿ ἀνήκει στὴν κατηγορία τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀνησυχοῦν ὥστε τὰ ἀθάνατα αὐτὰ μνημεῖα τοῦ Ἔθνους μας νὰ διατηρηθοῦν καὶ νὰ διαδοθοῦν ἀδιάφθορα. Ὁ σύγχρονος κατακλυσμὸς ἀντιλήψεων καὶ ἡ καταιγιστικὴ σύγχυσις τῶν ἰδεῶν τείνουν νὰ παρασύρουν καὶ νὰ καταποντίσουν ὅ,τι γνήσιο, παραδοσιακὸ καὶ αὐθεντικὸ ὑπάρχει στὸν τόπο μας. Αὐτὸ ἀκριβῶς ἐπιθυμεῖ νὰ δηλώσει καὶ ὁ συμβολικὸς τίτλος τοῦ δίσκου: «Κιβωτὸς Ἀσμάτων», ὁ ὁποῖος ἐδανείσθη ἀπὸ τὸ ὑπέροχον ποίημα γιὰ τὰ δημοτικά μας τραγούδια τοῦ πολὺ ἀγαπητοῦ ἀλλὰ καὶ σεβαστοῦ μας φιλολόγου καθηγητοῦ, «καλοῦ κἀγαθοῦ» ἀνθρώπου καὶ σοφοῦ διδασκάλου κ. Νικηφόρου Καχριμάνη. Τὸ ποίημά του αὐτὸ τὸ δημοσιεύουμε ὁλόκληρο στὴ συνέχεια, ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν γιὰ νὰ γνωρίσουμε τὸ ἐσωτερικό του κάλλος, τὸν πλοῦτο τῶν εἰκόνων, τὴν ἐκφραστική του δύναμη καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου γιὰ νὰ τοῦ ἐκφράσουμε τὴν εὐγνωμοσύνη μας γιὰ τὴν πληθύ τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν ποὺ μᾶς προσέφερε ἀφειδῶς κατὰ τὴν πενταετῆ μαθητεία μας κοντά του.

Ἐπίσης, γιὰ λόγους σεβασμοῦ ἀπεριορίστου, ἀγάπης ἀληθινῆς, εὐγνωμοσύνης καὶ ἐξιδιασμένης τιμῆς, ἀφιερώνουμε τὸν παρόντα δίσκο στοὺς πνευματικούς πατέρες μας ποὺ ὑπηρέτησαν, ὡς ἄξιοι λειτουργοί του Ὑψίστου, στὴν ἰδιαίτερη πατρίδα μας, τὴν ὀρεινὴ Γορτυνία. Ὑπῆρξαν γιὰ ὅλους μας ἐξ ἀπαλῶν ὀνύχων, πνευματικοὶ φάροι, ὁδοδεῖκτες καὶ καθοδηγητὲς στὴν πνευματική μας καλλιέργεια καὶ ζωή. Εἶναι δὲ αὐτοὶ κατὰ χρονολογικὴν σειρὰν διακονίας των, ὁ π. Ἀγαθόνικος Φατοῦρος, σημερινὸς Μητροπολίτης Κίτρους καὶ Κατερίνης, ὁ π. Εὐστάθιος Σπηλιώτης, σημερινὸς Μητροπολίτης Μονεμβασίας καὶ Σπάρτης, ποὺ ὑπηρέτησαν ὡς Ἱεροκήρυκες, ὁ πολυσέβαστός μας Γέροντας καὶ φίλος, νῦν Μητροπολίτης τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως κ. Θεόφιλος καὶ ὁ π. Χρυσόστομος Ζαχαρόπουλος, ἕως τώρα Ἱεροκήρυξ τῆς ἰδίας Μητροπόλεως, φίλος μας ἀκριβὸς καὶ πολύτιμος. Ὅλοι αὐτοὶ ἀπετέλεσαν καὶ ἐξακολουθοῦν ἀκόμη νὰ ἀποτελοῦν γιὰ ἐμᾶς τὸ πρότυπον τοῦ καλοῦ ποιμένος.

Τὸ μήνυμα ποὺ ἐπιθυμοῦμε νὰ ἀπευθύνουμε μέσῳ αὐτῶν τῶν τραγουδιῶν καὶ τοῦ συμβολικοῦ τίτλου «Κιβωτὸς Ἀσμάτων» εἶναι μήνυμα συνέπειας καὶ συνέχειας πρὸς τὴν παράδοση τοῦ Ἔθνους καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας· τὸ μήνυμα αὐτὸ ἔχει ἰδιαίτερη βαρύτητα καὶ ἰδιαίτερη ἐπικαιρότητα στοὺς παρόντες κρίσιμους καιρούς, διότι τὸ ἐπιβεβλημένο καὶ ἀναγκαῖο ἄνοιγμα τῆς πατρίδας μας πρὸς τὰ ἔξω, δημιουργεῖ ἐπιτακτικὴ ὑποχρέωση νὰ βαθύνουμε τὶς ρίζες μας καὶ νὰ στερεωθοῦμε σ᾿ αὐτές. Πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι στοὺς λαοὺς ἰσχύει ὁ ἴδιος κανόνας ποὺ ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ δένδρα. Ὅταν τὰ δένδρα κοποῦν ἀπὸ τὶς ρίζες τους πεθαίνουν. Οἱ λαοὶ ὅταν ἀποκοποῦν ἀπὸ τὸ παρελθὸν καὶ τὴν ἱστορία τους, ἀπὸ τὶς παραδόσεις τους, τὰ ἤθη τους, ἀπ᾿ ὅ,τι μεγάλο καὶ ὡραῖο δημιούργησαν οἱ πρόγονοί τους, τότε πεθαίνουν στὴ λήθη, χάνονται.

Στὴν ἐποχή μας λαμβάνουν χώρα διεθνεῖς μεταλλαγὲς καὶ ἀνακατατάξεις. Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς δὲν ἐπιβάλλονται πλέον μόνο μὲ τὰ ὅπλα, ὅπως στὸ παρελθόν, ἀλλὰ μὲ τρόπο πολὺ περισσότερο ἐπικίνδυνο, μὲ τὴν ὑπεροπλία στὴν τεχνολογία καὶ στὴν οἰκονομία. Εἶναι δὲ τοῦτα δολώματα ἑλκυστικά, τὰ ὁποῖα γιὰ νὰ τὰ ἀπολαύσουν οἱ λαοὶ θυσιάζουν στὸ βωμὸ τῆς ἀναπτύξεως καὶ τῆς εὐμαρείας, τὰ ὅσια καὶ τὰ ἱερά τους.

Ἐμεῖς, σὲ ἀντιπαραβολὴ τῶν ἀνωτέρω, πρέπει νὰ ἀντισταθοῦμε γιὰ νὰ ἐπιζήσουμε πνευματικῶς· ἡ ἀντίστασή μας θὰ εἶναι ἡ καλλιέργεια, ἡ βίωση καὶ ἡ προβολὴ τοῦ μεγίστου θησαυροῦ τῆς πολιτιστικῆς μας παραδόσεως.

Ὅταν δὲν ὑπῆρχε συντεταγμένο Ἑλληνικὸ κράτος καὶ οἱ Ἕλληνες ἦσαν κάτω ἀπὸ τὴ στυγνὴ δουλεία τοῦ βάρβαρου κατακτητοῦ, ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἐσκέπασε κάτω ἀπὸ τὰ φτερὰ της ὅλες τὶς πνευματικὲς καὶ πολιτισμικές δημιουργίες του λαοῦ μας, τὶς καλλιέργησε, κατορθώνοντας ἔτσι νὰ διατηρήσει τὴν Ἐθνική αὐτοσυνειδησία καὶ τὴν πολιτισμική μας ταυτότητα. Στὴν ἐποχή μας δὲ τῆς παγκοσμιοποιήσεως ποὺ τείνει νὰ ἐξαλείψει ὅλες τὶς ἐκλεκτές μας διαφοροποιήσεις, τὰ ἤθη καὶ τὴν ἰδιοπροσωπία μας, ἡ Ἐκκλησία, ὡς σωστικὴ κιβωτός, θὰ ἀνοίξει καὶ πάλι τὰ φτερά της σκεπάζοντας τὸ γένος μας καὶ βοηθώντας νὰ στερεωθεῖ στὶς ρίζες του. Ἡ διατήρηση τῶν ἀνεκτιμήτων πνευματικῶν θησαυρῶν, ποὺ μᾶς ἐκληροδότησαν οἱ πατέρες μας, θὰ δώσει τὴν δυνατότητα νὰ προβληθοῦν οἱ θησαυροὶ αὐτοὶ ἐπὶ τῆς ὀθόνης τῆς οἰκουμένης, ὥστε ἀπὸ τὴ δική μας μακραίωνη πολιτισμικὴ παράδοση νὰ διδάσκονται καὶ νὰ ἀντλοῦν δυνάμεις ὅλοι οἱ συνάνθρωποί μας.

Ἂς μὴν λησμονοῦμε, ὅτι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἐμφανίζονται σήμερα προηγμένοι οἰκονομικῶς καὶ τεχνολογικῶς καὶ θέλουν νὰ μεταδώσουν καὶ σὲ ἐμᾶς τὶς ἰδέες, τὶς ἀρχὲς καὶ τὸν τρόπο ζωῆς τους, ὅταν οἱ Ἕλληνες ἐδημιουργοῦσαν μεγάλα ἔργα πολιτισμοῦ, γραμμάτων καὶ τεχνῶν, ἐκεῖνοι ζοῦσαν στὶς σπηλιὲς ὡσὰν πρωτόγονοι. Αὐτὸ συνέβαινε τόσον κατὰ τὴν κλασσικὴν ἀρχαιότητα, ὅσον καὶ στὴν φυσικὴ συνέχειά της, δηλαδὴ κατὰ τὴν περίοδο τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Ὀρθοδόξου Ρωμανίας, ἤτοι τοῦ Βυζαντίου. Ἄρα, δὲν εἶναι δυνατὸν ἐμεῖς αὐτὴ τὴ στιγμή νὰ ἐξορίσουμε, χάριν μιᾶς, πολλὲς φορὲς κακῶς ἐννοουμένης προόδου, αὐτοὺς τοὺς πατροπαραδότους θησαυρούς.

Εἶναι ὡς τόσον παρήγορον ὅτι ἡ νέα γενιά, τὰ παιδιά μας, βιώνουν αὐτὴν τὴν παράδοση καὶ γίνονται πρωτεργάτες στὴ διατήρησή της, ὄχι κατὰ τρόπο λαϊκιστικὸ καὶ βιομηχανοποιημένο, ὅπως γίνεται στὰ τουριστικὰ κέντρα, γιὰ νὰ προσελκύσουν ταξιδιῶτες καὶ πελάτες, ἀλλὰ ἐπιτελεῖται μὲ ἁγνὴ ψυχικὴ διάθεση καὶ συνεχίζεται ὡς βίωμα καὶ ὡς καθημερινὴ ζωντανὴ πραγματικότητα.

Ὁ συμβολικὸς τίτλος τοῦ παρόντος δίσκου, «Κιβωτὸς ᾈσμάτων», ἐμπεριέχει ὅλα αὐτὰ τὰ μηνύματα. Ἂς τὰ βάλουμε μέσα στὴν ψυχή μας καὶ ἂς φροντίσει ὁ καθένας μας ἀπὸ τὴν θέση του, λαὸς καὶ ἄρχοντες, νὰ συνδράμουμε ὥστε ἡ παράδοσή μας, ἡ ταυτότητά μας νὰ παραμείνει ἀνόθευτη, ἀπαραχάρακτη, ἀκριβῶς ὅπως μᾶς τὴν ἐκληροδότησαν μέσα ἀπὸ ἀγῶνες, ἱδρῶτες, δάκρυα καὶ αἵματα, οἱ πατέρες μας.

Ἔτσι, θὰ εἴμεθα βέβαιοι ὅτι τὸ Γένος μας ὄχι μόνο θὰ ἐπιβιώσει, ἀλλ᾿ ἐπίσης θὰ μεγαλουργήσει καὶ στὸ μέλλον. Τότε θὰ ἀποκαλούμεθα ἄξιοι συνεχιστὲς μιᾶς ὑψηλῆς παραδόσεως, ἡ ὁποία δὲν ἔχει σημασία στατική, ἀλλὰ δυναμικὴ καὶ ἐπεκτείνεται εἰς τὸ μέλλον, στηριζομένη στὸ παρελθόν, διότι ὅπως ἔγραψε καὶ ἕνας ξένος στοχαστής, δὲ δυνάμεθα νὰ κτίσουμε τὸ μέλλον, παρὰ μόνον μὲ τὰ ὑλικά του παρελθόντος. Αὐτὰ θὰ εἶναι τὰ θεμέλιά μας καὶ οἱ ἀντιστάσεις μας ἔναντι τοῦ κινδύνου τῆς ἀλλοτριώσεως καὶ τῆς ἀπωλείας.