(Αἰθερίου πρωτοσυγκέλλου,
ἡγουμένου Ἱ. Μ. Ἁγ. Συμεὼν Θεοδόχου - Καταμόνας)
(Ἐκ τοῦ περιοδικοῦ Ἁγιορειτικὴ Βιβλιοθήκη, ἔτος ΙΒ´, 1947)
α) Ἡ κυρίως Μονή.
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Χοζεβᾶ, βρίσκεται μέσα στὸ βαθὺ καὶ μεγάλο φαράγγι ποὺ ὀνομάζεται Αἰνών, καὶ στὸ ὁποῖο βάπτιζε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος (Ἰωάννου α´ 28, γ´ 23). Μέσα στὸ φαράγγι ὑπάρχουν ἀναρίθμητα σπήλαια καὶ ἰδίως στὴν ἀριστερὴ ὄχθη, στὴν ὁποία, κυρίως στοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰώνες κατοικοῦσαν ἀναρίθμητοι ἀναχωρητές, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ πιὸ ἐπιφανεῖς ἦταν ὁ Ἰωάννης ὁ ἐπικαλούμενος Χοζεβίτης καὶ ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος, ὁ ὁποῖος ἐπὶ πατριαρχείας τοῦ Ἁγίου Μοδέστου Ἱεροσολύμων, χρημάτισε σταυροφύλακας.
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Χοζεβᾶ, τιμᾶται μέχρι καὶ σήμερα ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Γενεσίου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐν Χοζεβᾷ. Τὸ ὄνομα Χοζεβᾶ ἴσως εἶναι παραφορὰ τῆς ὀνομασίας Χασβᾶ τὴν ὁποία ἀπαντοῦμε στὸ Βιβλίο τῆς Γενέσεως (λη´ 5), καὶ ὅπου ἡ γυναίκα τοῦ Ἰούδα ἔτεκε τὸν Ἀννᾶν. Ἐκ παραδόσεως μαθαίνουμε ὅτι στὸ ἄνωθεν τῆς Μονῆς σπήλαιο, τὸ ὁποίο τιμᾶται στὴν μνήμη τῶν Δικαίων Θεοπατόρων Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης, ἀσκήτευσε ὁ θεῖος Ἰωακείμ, ὁ ὁποῖος, μὴ μπορώντας νὰ ὑποφέρῃ τὸ ὄνειδος τῶν ἀνθρώπων ἐπειδὴ ἦταν ἄτεκνος, ἔφυγε στὴν ἔρημο καὶ στὸ ἀπόκρημνο αὐτὸ σπήλαιο ἀσκήτευσε, νηστεύσας 40 μέρες καὶ 40 νύχτες, μέχρι ποὺ ὁ Θεὸς τὸν ἐπεσκέφθη διὰ Ἀγγέλου καὶ τοῦ ἀνεκοίνωσε τὸ χαρμόσυνον γεγονός, ὅτι δηλαδὴ ἡ Ἄννα θὰ γεννήσῃ τὴν Ἁγνὴ Θεόπαιδα. Σὲ αὐτὸ τὸ σπήλαιο διασωζόταν ἀρχαιοτάτη εἰκών, ἡ ὁποία ἐπαρίστανε τὸν θεῖον Ἰωακεὶμ μετὰ τῆς εὐλογημένης Ἄννης νὰ μεταβαίνῃ εἰς τὴν Ἁγίαν Πόλιν κρατώντας ῥαβδί, καὶ συνοδευόμενος ἀπὸ τὸ ποίμνιόν του. Ἄλλη δὲ εἰκὼν εἰκονίζει τὸν Προφήτην Ἠλίαν νὰ λαμβάνῃ ἀπὸ τὸ κοράκι ἄρτον καὶ κρέας· καὶ ἄλλη, τοὺς δύο ἱδρυτὰς τῆς Μονῆς, Ἰωάννου καὶ Γεωργίου τῶν Χοζεβιτῶν.
Ἡ Ἱερὰ Μονή, εἶναι χτισμένη πάνω στὸν βράχο· ἀνεκαινίσθη τὸ 1875 ἀπὸ τὸν μοναχὸ Καλλίνικο Βαράκλα τὸν Ἁγιοταφίτη καταγόμενο ἀπὸ τὰ Ἁλάτσατα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ὁ ναὸς τῆς Μονῆς, εἶναι σὲ σμικρογραφία πανομοιότυπος τοῦ Καθολικοῦ τοῦ Πανιέρου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως. Ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, σώζονται σὲ καλὴ κατάσταση οἱ ἐξῆς τοιχογραφίες:
Μέσα στὸ Ἱερό: ὁ Ἅγιος Νικόλαος στὴν δυτικὴ πλευρά· Ἅγιος δυσανάγνωστος νὰ στέκεται δίπλα στὸν Ἰορδάνη ποταμό, προερχόμενος ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἀββᾶ Γερασίμου τοῦ Ἰορδανίτου-Καλαμῶνος· καὶ ὁ εὐαγγελισμὸς τοῦ Δικαίου Ἰωακεὶμ ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου. Ἡ Πλατυτέρα κάθεται σὲ θρόνο, μὲ τὸν Χριστὸ νὰ στέκεται μπροστά της, ὁ Ὁποῖος κρατάει στὸ δεξί Του χέρι τὸν κόσμο, στὸ δὲ ἀριστερὸ σκῆπτρο. Ὑπάρχει καὶ ἕτερη εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Ἰωακεὶμ ὑπερμεγέθης μεγαλοπρεπέστατη. Σώζονται δὲ λείψανα τῶν ὑπόλοιπων τοιχογραφιῶν.
Στὸ ἔδαφος σώζεται τμῆμα τοῦ μωσαϊκοῦ δαπέδου, ἄξιον προσοχῆς, καθὼς καὶ ἕνας μεγάλος δικέφαλος μωσαϊκὸς ἀετός.
Στὰ ἀνατολικὰ ὑπάρχει Ἐκκλησία ἡ ὁποῖα τιμᾶται στὸ ὄνομα τῶν Ἁγίων κτητόρων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἰωάννου καὶ Γεωργίου τῶν Χοζεβιτῶν καὶ ὅπου βρίσκονται οἱ τάφοι τους· παλαιότερα πολύ, ἦταν ἀφιερωμένη στὸν Ἅγιο Πρωτομάρτυρα καὶ Ἀρχιδιάκονο Στέφανο.
Στὴν Μονή, ὑπήρχε θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς ἐπονομαζομένης Χοζεβιτίσσης, ἡ ὁποία, εἰς ἄδηλον ἐποχήν, ἀνεχώρησε διὰ τὴν νῆσον Ἀμοργὸν τῶν Κυκλάδων, ὅπου καὶ σώζεται μέχρι τῆς σήμερον.
Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τοὺς χειρόγραφους κώδικες, τὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μονή, πάντοτε προστάτευε ἡ εὐλογημένη Δέσποινα. Τὴν ἔχει διασώζει ἀπὸ ἐπιδρομές, ἀπὸ ληστές, ἀπὸ πείνα, ἀπὸ πυρκαγιά, ἀπὸ διαβολικὲς ἐπήρειες, καὶ ἐν γένει ἀπὸ ὅλες τὶς χαλεπὲς περιστάσεις ποὺ συνέβησαν σὲ διάφορους καιρούς.
Ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς ἱδρυτὲς τῆς Μονῆς, ὁ Ὅσιος Ἰωάννης, ἀσκήτευε στὸ φαράγγι ποὺ βρίσκεται αὐτή, σὲ ἀπόκρημνο καὶ ἀπρόσιτο σπήλαιο τὸ ὁποῖο σώζεται μέχρι σήμερα. Διὰ τὴν τεράστιά του μόρφωση καὶ ἁγιότητα, χειροτονήθηκε Μητροπολίτης τῆς Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης, ὅπου διέπρεψε ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν. Ἐνθυμούμενος ὅμως τὴν ἡσυχία καὶ τὴν ἁγία ζωὴ τῶν πατέρων καὶ συνασκητῶν του, ἐπέστρεψε στὴν μυρισμένη ἔρημο τοῦ Χοζεβᾶ, διὰ νὰ τρυγάει τὸ γλυκὸ πνευματικὸ μέλι τῆς ἡσυχίας, διὰ νὰ συνομιλεῖ συνέχεια μὲ τὸν Θεό, διὰ νὰ προσεύχεται καὶ νὰ ἀγωνίζεται ἀσκητικῶς. Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ἀνεδείχθηκε μέγας θαυματουργός, ἡ δὲ μνήμη του τελεῖται στὶς 3 Ὀκτωβρίου.
Ὁ δὲ ὅσιος Γεώργιος, ὁ μετέπειτα ἡγούμενος καὶ ἀνακαινιστὴς τῆς Μονῆς, ἦταν ἐφάμιλλος στὰ ἀσκητικὰ κατορθώματα μὲ τὸν Ὅσιο Ἰωάννη. Φημιζόταν διὰ τὰ θαύματά του καὶ τὶς προφητείες του. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 8 Ἰανουαρίου.
β) Τὸ κοιμητήριο καὶ τὸ σπήλαιο τῆς Ἁγίας Ἄννης.
Σὲ ἀπόσταση λίγων βημάτων ἀπὸ τὴν Μονή, ἀνακαλύφθηκε τὸ 1880 ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, τὸ ἀρχαῖο κοιμητήριο τῆς Μονῆς, ἕνα μεγάλο δηλαδὴ σπήλαιο καταλλήλως διαμορφωμένο. Στὴν ὀροφὴ τοῦ σπηλαίου σώζονται διαφόρων τύπων σταυροὶ τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Τὸ κοιμητήριο ἔχει ἀπειράριθμα ἅγια λείψανα. Οἱ δὲ ἐπιγραφὲς μαρτυροῦν ὅτι ἔχουν ταφεῖ Ἀρχιερεῖς, Ἀββᾶδες, Πατέρες, Πρεσβύτεροι, Ἀρχιδιάκονοι, Διάκονοι, Μοναχοί, Διακόνισσες καὶ λαϊκοί. Κατὰ τὴν εὕρεση τοῦ κοιμητηρίου, καθὼς οἱ μοναχοὶ μπῆκαν σὲ αὐτό, εἶδαν ὁλόκληρα ἅγια σώματα νὰ κείτονται τὸ ἕνα πάνω στὸ ἄλλο· μερικὰ δὲ ἐξ αὐτῶν ἔφεραν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς των στεφάνους, καὶ σὲ ἄλλα δίπλα τους ποιμαντορικοὶ ῥάβδοι.
Πάνω ἀκριβῶς ἀπὸ τὸ κοιμητήριο, ἐπὶ ἀποκρήμνων βράχων καὶ σὲ ὕψος πάνω ἀπὸ 40 μέτρα, σώζεται ἕνα σπήλαιο. Ἀπὸ σκάλα ποὺ βρίσκεται στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ σπηλαίου, ἀνεβαίνουμε στὴν ἀρχαιότατη καὶ μικρὴ Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Ἄννης. Ἡ ἐκκλησία βρίσκεται στὸ μέσο σχεδὸν τοῦ βράχου καὶ κοσμεῖται διὰ τοιχογραφιῶν τοῦ 6ου αἰῶνος μ. Χ. Ἄνωθεν τῆς λαξευμένης στὸν βράχο Ἁγίας Τραπέζης, εἶναι ζωγραφισμένη ἡ λεγόμενη Μεγάλη Δέησις, δηλαδὴ ὁ Παντοκράτορας στὸ κέντρο, ἡ Παναγία στὰ δεξιά, καὶ ὁ Πρόδρομος στὰ ἀριστέρα. Ὁ Κύριος κάθεται ἐνθρονισμένος ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ, εὐλογῶν τοὺς πάντας καὶ τὰ πάντα. Ἡ Ἁγία Τράπεζα, λόγω τοῦ ἀκατάλληλου τοῦ μέρους, κοιτάει βορειοδυτικά καὶ σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο εἶναι ζωγραφισμένη ὁ Κύριός μας σταυρωμένος, ἡ Παναγία καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Παραπλεύρως, βρίσκονται 4 Μεγαλομάρτυρες ἔφιπποι. Ὁ πρῶτος Ἅγιος εἶναι δυσανάγνωστος, ἐνῶ οἱ ἄλλοι τρεῖς εἶναι· ὁ Ἅγιος Λεόντιος, ὁ Ἅγιος Γεώργιος καὶ ὁ Ἅγιος Θεόδωρος. Πλησίον τῆς Προθέσεως ἡ Πλατυτέρα. Οἱ περισσότερες τοιχογραφίες εἶναι δυσανάγνωστες.
Μιὰ ἀξιοπερίεργη εἶναι στὰ νοτιοδυτικὰ τοῦ ναοῦ, καὶ εἰκονίζει ἕνα ζαρκάδι (δορκάς) πάνω στὰ ὄρη νὰ τρώγει κρῖνα. Αὐτὴ ἡ εἰκόνα συμβολίζει τὴν Παναγία μας. Ἡ συμβολικὴ αὐτὴ εἰκόνα βρίσκεται στὸ Θεοτοκάριο, τὸ βιβλίο δηλαδὴ ποὺ περιέχει κανόνες τῆς Παναγίας μας, ὀκτὼ σὲ κάθε ἦχο. Ποιὸ συγκεκριμένα, εἶναι τὸ κάτωθι τροπάριο, εὑρισκόμενο τὴν Δευτέρα ἑσπέρας τοῦ πλ. α´, ψαλλόμενο πρὸς τὸ Χαίροις ἀσκητικῶν, ποίημα τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ:
Χαίροις, Παρθενομῆτορ Ἁγνή, ἡ ἁπλουστάτη καὶ ἀμίαντος δάμαλις, τὸν μόσχον ἡ τετοκυῖα, τὸν μυστικὸν τοῦ Θεοῦ, ἁμνὰς καθαρά τε καὶ πανάσπιλε. Δορκὰς ἐν τοῖς ὄρεσιν, ἀρωμάτων ἡ βόσκουσα, καὶ νεμομένη, ἐν τοῖς κρίνοις ἀείποτε, θείαις χάρισι, καὶ τρυφαῖς ταῖς τοῦ Πνεύματος. Ἔλαφος ἡ ταχύδρομος, τοὺς ὄφεις ἡ κτείνουσα, τοὺς νοητοὺς καὶ Σῶν δούλων, πόῤῥωθεν τούτους ἐλαύνουσα. Χριστοῦ χαῖρε Μήτηρ, τοῦ παρέχοντος τῷ κόσμῳ, τὸ μέγα ἔλεος.
Γ) Τὰ ἀσκητήρια πέριξ τῆς Μονῆς.
Λίαν πρωί, περὶ ὥρα τρίτη πρωϊνή, ξεκινήσαμε διὰ τὰ ἀσκητήρια τῆς Ἁγίας Ἄννης, γιατὶ ἡ θερμοκρασία ὑπὸ σκιὰν κατὰ τὶς ὥρες 8:00π.μ-5μ.μ βρίσκεται στοὺς 35 μὲ 37 βαθμούς. Τὰ σπήλαια αυτὰ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν Μονὴ περὶ τὰ 20 λεπτά. Πήραμε μαζί μας καὶ μιὰ ξύλινη σκάλα 5 μέτρων, διὰ νὰ μποροῦμε νὰ ἀνερχώμεθα σὲ αὐτὰ τὰ ἀπόκρημνα σπήλαια. Τὴν περίοδο τοῦ Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, ἀρκετοὶ ἐκ τῶν ἀσκητῶν τῆς περιοχῆς τὰ ἐγκατέλειψαν καὶ πῆγαν διὰ ἀσφάλεια νὰ μείνουν στὰ ἐν Παλαιστίνῃ ἑλληνικὰ μοναστήρια. Ἀργότερα, οἱ ντόπιοι Ἄραβες κατέστρεψαν ἐξ ὁλοκλήρου αὐτά. Στὰ περισσότερα ἀνεβήκαμε μὲ τὴν σκάλα, ὄχι χωρὶς νὰ κινδυνέψει ἡ ζωή μας. Ὅμως, τὸ χειρότερο ἦταν τὰ ἀναρίθμητα σμήνη νυχτερίδων ποὺ πετοῦσαν πάνω μας· ἡ δὲ δυσοσμία ἦταν ἀνυπόφορη. Ὁποία λύπη κατέλαβε τὴν ψυχήν μας. Στὶς ἐκκλησίες τῶν σπηλαίων σώζονται ἀρχαῖα μωσαϊκά, καὶ ἐλάχιστες τοιχογραφίες. Μπήκαμε στὴν ἀρχαιοτάτη ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Ἄννης. Ἡ σκήτη αὐτὴ ὀνομάζεται ὑπὸ τῶν ντόπιων Ντὲρ Μπενάτ (Μοναστήρι τῶν Παρθένων), γιατὶ στὸν χείμαῤῥο αὐτὸν βάπτιζαν οἱ παρθένοι τὶς κατηχηθεῖσες εἰς τὸ χριστιανισμό, γυναῖκες. Εἶναι ὅμως ἄγνωστο σὲ μιὰ ἐποχὴ ἔφυγαν οἱ παρθένοι καὶ ἐγκαταστάθηκαν οἱ ἀσκητές. Στὴν σκήτη αυτὴ σωζόταν καὶ τὸ πόδι τῆς Ἁγίας Ἄννης, διατηροῦν καὶ τὴν ἐπιδερμίδα. Οἱ Πατέρες, ἐξ αἰτίας τῶν πολυπληθῶν επιδρομῶν τῶν διαφόρων ἐθνῶν, τῶν ληστῶν καὶ τῶν κακώσεων ποὺ ὑφίσταντο ἀπὸ αὐτούς, πῆραν τὸ ἱερὸ λείψανο τῆς Ἁγίας Ἄννης καὶ ἀνεχώρησαν διὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος, δημιουργήσαντες δὲ ἐκεῖ τὴν ὑπάρχουσα σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης.
Ἁγία Πόλις Ἱερουσαλήμ.
27 Ἰουλίου 1947