(Πρὸς ὑποψηφίους γιὰ τὸ «ἄθλημα τῆς Πόλεως»)
Τὸ «ἄθλημα τῆς Πόλεως», δηλαδὴ ἡ ὑπευθύνη καὶ σοβαρὴ ἐνασχόληση μὲ τὰ κοινά, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἀνθρώπους χαρισματούχους καὶ ἀξιοπίστους. Τὸ ἐρώτημα εἶναι: Ποῦ θὰ ψάξουμε νὰ βροῦμε αὐτὰ τὰ πρόσωπα καὶ μὲ ποιὰ κριτήρια ἀναζητήσεως; Μὲ ποιὸ μέτρο; Τὸ μέτρο, ποὺ μετράει μὲ ἀκρίβεια τὸ πολιτικό μας ἀνάστημα, θὰ ἐπιχειρήσουμε νὰ τὸ δανειστοῦμε ἀπὸ μία κορυφαία μορφὴ τῆς Βυζαντινῆς Ἀναγεννήσεως, τὸν Μέγα Φώτιο.
Σὲ παραινετική του ἐπιστολή, ποὺ ἀπευθύνεται, τὸν Μάϊο τοῦ 861, πρὸς τὸν τότε νεοφώτιστο χριστιανὸ ἄρχοντα τῆς Βουλγαρίας Βόγορι-Μιχαήλ, ὑποδεικνύει ὅλες τις ἀναγκαῖες προϋποθέσεις χρηστῆς καὶ ἐπιτυχημένης διοικήσεως. Ἡ παρουσίαση ὁλόκληρης τῆς ἐπιστολῆς, γιὰ λόγους πρακτικούς, δὲν εἶναι ἐφικτή, γι᾿ αὐτὸ καὶ θὰ περιοριστοῦμε μόνον σὲ μία σύντομη, ἀλλὰ ἀρκούντως σαφῆ καὶ διαφωτιστικὴ ἀναφορά.
Γράφει λοιπὸν ὁ Ἅγιος καὶ Μέγας Διδάσκαλος τῆς Οἰκουμένης Φώτιος:
1. «Ὁ τῶν ἀρχόντων τρόπος νόμος γίνεται τοῖς ὑπὸ χεῖρα».
Τὸ ἦθος τῶν ἀρχόντων γίνεται νόμος γιὰ τὸν ἁπλὸ λαό. Πρῶτοι καὶ κύριοι ὑπεύθυνοι γιὰ τὴν φαυλότητα (ἢ τὴν σπουδαιότητα) μίας χώρας εἶναι οἱ ἄρχοντές της, ποὺ ἀποτελοῦν «ὑπογραμμὸν καὶ παράδειγμα». Φαῦλοι ἄρχοντες διαπλάθουν φαύλους πολίτες.
2. «Οἱ περὶ τὸν ἄρχοντα φαῦλοι καὶ τὸν ἐκείνου συνδιαβάλλουσι τρόπον».
Στον ἐκφαυλισμὸ τῶν ἀρχόντων (καὶ συνακόλουθα τοῦ λαοῦ) συμβάλλει τὰ μέγιστα τὸ «περιβάλλον» τους.
3. «Ὅταν τις ἄρχῃ ἑαυτοῦ, τότε νομιζέτω καὶ τῶν ὑπηκόων ἄρχειν ἀληθῶς».
Ὅταν ὁ ἄρχων ἄρχει στον ἑαυτόν του (καὶ στο περιβάλλον του), τότε ἄρχει πραγματικὰ καὶ στον λαό.
4. «Κτῷ τοίνυν φίλους μὴ τοὺς φαύλους, ἀλλὰ τοὺς ἀρίστους».
Κάνε, λοιπόν, φίλους, ὄχι τοὺς φαύλους, ἀλλὰ τοὺς πιὸ καλούς.
5. «Μὴ ζήτει δὲ παρὰ φίλων ἀκούειν τὰ ἡδέα, ἀλλὰ τὰ ἀληθῆ μᾶλλον. Διὸ μέγιστον ἡγοῦ φίλους κολάκων διαφέρειν».
Μὴ ζητῇς ἀπὸ τοὺς φίλους νὰ ἀκοῦς ὅ,τι σὲ εὐχαριστεῖ, ἀλλὰ τὴν ἀλήθεια. Ἄλλο πρᾶγμα οἱ φίλοι καὶ ἄλλο οἱ κόλακες.
6. «Πολλαχόθεν δεῖ τὸν ἄρχοντα θηρεύειν τῶν ὑπηκόων τὰς γνώμας, καὶ οὕτω κοινωνοῖς χρῆσθαι φιλίας καὶ ἀρχῆς καὶ βουλευμάτων».
Στὶς ἀποφάσεις γιὰ τὴν εὐδαιμονία τῶν πολιτῶν ἀνάγκη νὰ ζητῇς τὴν γνώμη τοτς, ὥστε νὰ τοὺς κάνεις μετόχους καὶ φιλίας καὶ ἀρχῆς καὶ ἀποφάσεων. (Φωνὴ λαοῦ καὶ στὰ «μεσαιωνικὰ» Βαλκάνια...).
7. «Ἄρχοντας μέν τινες ἔφησαν ἀρετὴν ἐκ μικρᾶς μεγάλην πόλιν ποιῆσαι· ἐγὼ δὲ μᾶλλον ἂν φαίην τὸ ἐκ φαύλης σπουδαίαν παρασκευάσαι».
Λένε πως ἄξιος ἄρχοντας εἶναι ὁποῖος κάνει μεγάλη μία μικρὴ χώρᾳ. Ἐγὼ ὅμως λεώ πὼς ἀκόμα σημαντικότερο εἶναι ἂν κατορθώσει νὰ κάνει σπουδαία μία πολιτεία φαύλγ.
8. «Τὰς μετὰ σφοδρότητος ὑποσχέσεις εὐλαβεῖσθαι χρῇ».
Πρέπει νὰ προσέχεις τὶς ὑπερβολικὲς ὑποσχέσεις.
9. «Χρυσὸς ἅπαντα τὰ ἀνθρώπινα στρέφει. Ἄχρηστον καὶ νομίζων καὶ πᾶσιν ἐπιδείκνυς τὸν τοῖς φιλοῦσιν ἰσχυρὸν ἐπίβουλον, χρυσόν».
Τὸ χρυσάφι ἀνατρέπει τὰ πάντα στοὺς ἀνθρώπους. Νὰ θεωρεῖς ἄχρηστον τὸν χρυσό, ποὺ εἶναι φοβερὴ παγίδα ὅσων τὸν ἀγαποῦν, καὶ νὰ τὸ δείχνεις σὲ ὅλους.
10. «Ὅσῳ δέ τις προέχει τῇ ἀρχῇ, τοσούτῳ χρεωστεῖ πρωτεύειν καὶ τῇ ἀρετῇ».
Ὄσο πιὸ μεγάλη ἐξουσία ἀποκτᾷ κάποιος, τόσο πιὸ πολὺ ὀφείλει νὰ διακρίνεται καὶ στὴν ἀρετή.
Στὴν τοπικὴ αὐτοδιοίκηση, ἀλλὰ καὶ στὴν κεντρικὴ πολιτικὴ σκηνὴ τῆς Πατρίδας μας, ὑπάρχουν ἄραγε ἱκανοὶ καὶ πρόθυμοι ἄνθρωποι νὰ βάλουν σὲ ἐφαρμογή τὶς πολύτιμες αὐτὲς παραινέσεις τοῦ Μεγάλου Φωτίου;
Προσωπικῶς ἐκτιμῶ πὼς ὑπάρχουν καὶ μάλιστα πολλοί. Ἁπλῶς ἡ φανέρωσή τους θὰ ἔρθει στὴν ὥρα που θὰ τὸ δικαιούμαστε: Ὅταν δηλαδή, ὡς λαός, ὁμολογήσουμε μὲ εἰλικρινὴ συντριβὴ τὰ λάθη μας καὶ ἀποφασίσουμε μὲ πίστη καὶ θάῤῥος νὰ τὰ διορθώσουμε.
Τὰ ξένα προτυπα, δυστυχῶς, ἀποδείχθηκαν ὀλέθρια γιὰ τὸ Γένος μας. Καιρὸς λοιπὸν νὰ ξαναγυρίσουμε στὶς ῥίζες μας· νὰ ἐπιστρέψουμε στὶς πατροπαράδοτες ἀξίες καὶ τὰ παναρχαῖα ἰδανικά μας. Διότι ἐκεῖ μοναχὰ θὰ ξαναβροῦμε τὶς δυνάμεις καὶ τὸ κουράγιο, ποὺ τώρα χρειαζόμαστε.
Σημείωση: Τὰ παρατεθέντα ἀποσπάσματα τῆς ἐπιστολῆς καὶ ἡ νεοελληνική τους ἀπόδοση προέρχονται ἀπὸ τὸ βιβλίο, τῶν ἐκδόσεων Ἁρμός, μὲ τίτλο «Φωτίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως- Ὁ Ἡγεμών».