Ὥσπερ τὸ κακὸν στέρησίς ἐστιν ἀγαθοῦ καὶ ἡ ἀγνωσία στέρησίς ἐστι γνώσεως· οὕτω
καὶ τὸ μὴ ὂν στέρησίς ἐστι τοῦ ὄντος, οὐ τοῦ κυρίως δὲ ὄντος, οὐκ ἔχει γὰρ ἐναντίον,
ἄλλα τοῦ κατὰ μέθεξιν ὄντος. Καὶ αἱ μὲν τῶν προτέρων στερήσεις, τῇ γνώμῃ τῶν γεγονότων
ἕπονται· ἡ δὲ τοῦ δευτέρου, ἐν τῇ βουλήσει τοῦ πεποιηκότος ὑπάρχει, τοῦ ἀεὶ δι᾿
ἀγαθότητα βουλομένου εἶναι τὰ ὄντα καὶ ἀεὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ εὐεργετεῖσθαι.
Ὁσίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Ἐκατοντὰς Γ´ Περὶ Ἀγάπης,
κθ´.
Κάποια κατὰ προσέγγιση ἀπόδοση τοῦ Ἀντ. Γ. Γαλίτη (†): Ὅπως τὸ κακὸ εἶναι στέρηση τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ἡ ἄγνοια εἶναι στέρηση τῆς γνώσεως, ἔτσι καὶ τὸ μὴ ὂν εἶναι στέρηση τοῦ ὄντος· καὶ στέρηση ὄχι τοῦ κυρίως Ὄντος - γιατὶ τὸ Ὂν δὲν περιέχει καμμία ἐναντιότητα-, ἀλλὰ αὐτοῦ ποὺ εἶναι ὂν κατὰ μετοχή. Καὶ οἱ στερήσεις τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῆς γνώσως προέρχονται ἀπὸ τὴν κακὴ προαίρεση τῶν δημουργημάτων. Ἐνῶ ἡ στέρηση τοῦ ὄντος, τῆς ὑπάρξεως, βρίσκεται στὴ βούληση τοῦ Δημιουργοῦ, ὁ ὁποῖος θέλει ἀπὸ ἀγαθότητα νὰ ὑπάρχουν τὰ ὄντα καὶ πάντοτε νὰ εὐεργετοῦνται ἀπὸ Αὐτόν. (σ.σ. Ἐπιφύλαξη γιὰ τὴν τελευταία πρόταση: ... ὁ ὁποῖος θέλει ἀπὸ ἀγαθότητα νὰ εἶναι αὐτόβουλα τὰ ὄντα καὶ πάντοτε νὰ εὐεργετοῦνται ἀπ᾿ αὐτόν).
Οὐ περὶ τὴν οὐσίαν τῶν γεγονότων τὸ κακὸν θεωρεῖται, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐσφαλμένην
καὶ ἀλόγιστον κίνησιν.
Ὁσίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Ἐκατοντὰς Δ´ Περὶ Ἀγάπης,
ιδ´.
Τὸ κακόν, οὔτε ἐν φύσει ἐστίν, οὔτε μὴν (= ἀλλὰ οὔτε) φύσει τς ἐστὶ κακός· κακὸν
γάρ τι ὁ Θεὸς οὐκ ἐποίησεν. Ὅτε δὲ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ τῆς καρδίας εἰς εἶδός τις φέρει
(= πραγματοποιεῖ κάποιος) τὸ οὐκ ὂν ἐν οὐσίᾳ (=τὸ κατ᾿ οὐσίαν ἀνύπαρκτο), τότε ἄρχεται
εἶναι, ὅπερ ἂν ὁ τοῦτο ποιῶν ἐθέλοι (= ἀρχίζει νὰ λαμβάνει τὴν ὅποια ὑπόσταση τοῦ
δίδει αὐτός που τὸ πράττει)- δεῖ οὖν ἀεὶ τῇ ἐπιμελείᾳ τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, ἀμελεῖν
τῆς ἕξεως τοῦ κακοῦ. Δυνατωτέρα γάρ ἐστιν ἡ φύσις τοῦ καλοῦ, τῆς ἕξεως τοῦ
κακοῦ· ἐπειδὴ τὸ μέν, ἐστί, τὸ δὲ οὔκ ἐστι· εἰ μὴ μόνον ἐν τῷ πράττεσθαι.
Ἁγίου Διαδόχου Ἐπισκόπου Φωτικῆς, Λόγος Ἀσκητικός, γ´.
Πόσο προσεκτικὴ εἶναι ἡ διατύπωση: «ἡ φύσις τοῦ καλοῦ» εἶναι δυνατώτερη ἀπὸ «τὴν ἕξιν τοῦ κακοῦ», ἀφοῦ λίγο πιὸ πάνω ἀρνεῖται τὴ φύση τοῦ κακοῦ.
Γιὰ τὴν ἀντιγραφὴ τῶν πατερικῶν κειμένων,
Νίκος Γ. Τζανάκης,
Τμῆμα Μαθηματικῶν Πανεπιστημίου Κρήτης
Ἀκολουθεῖ μία ἐνδιαφέρουσα, ἀνεπιβεβαίωτη ὡς τόσον διήγηση, σχετικὴ μὲ τὰ παραπάνω
Στὸ πανεπιστήμιο ὑπῆρχε ἕνας καθηγητὴς μὲ φήμη γιὰ τὴν ἐχθρότητά του πρὸς τὴν χριστιανικὴ πίστη. Στὸ πρῶτο μάθημα τοῦ πρώτου ἑξαμήνου, ἐὰν ὑπῆρχε ἀνάμεσα στοὺς φοιτητὲς κάποιος θρησκευόμενος, ἐπιχειροῦσε νὰ χλευάσει τὴν πίστη του. Ρώτησε λοιπὸν τοὺς φοιτητές:
- Τὰ πάντα εἶναι δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ;
Ἕνας φοιτητὲς μὲ βεβαιότητα εἶπε:
- Μάλιστα, κύριε καθηγητά.
Ὁ καθηγητὴς εἶπε:
- Ἀφοῦ τὰ πάντα δημιούργησε ὁ Θεός, τότε καὶ τὸ Κακὸ εἶναι δικό του δημιούργημα καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἀρχὴ ὅτι τὰ ἔργα μας καθορίζουν τί εἴμαστε, ὁ Θεὸς εἶναι τὸ Κακό.
Ὁ φοιτητὴς δὲν εἶχε νὰ πεῖ τίποτα καὶ ὁ καθηγητὴς ἱκανοποιημένος μὲ τὸν ἑαυτό του εἶπε στοὺς φοιτητὲς πὼς ἡ πίστη στὸ Θεὸ εἶναι μύθος.
Ἕνας φοιτητὴς σήκωσε τὸ χέρι του καὶ εἶπε:
- Κύριε καθηγητά, μπορῶ νὰ σᾶς ρωτήσω κάτι;
- Βεβαίως, ἀπάντησε ὁ καθηγητής.
- Κρύο ὑπάρχει, κύριε καθηγητά;
- Τί ἐρώτηση εἶναι αὐτή; Βεβαίως ὑπάρχει. Ποτὲ δὲν ἔνιωσες κρύο;
Οἱ φοιτητὲς γέλασαν μὲ τὴν ἐρώτηση τοῦ συμμαθητῆ τους.
Ὅμως ὁ φοιτητὴς συνέχισε:
- Στὴν πραγματικότητα, ὅμως κρύο δὲν ὑπάρχει. Σύμφωνα μὲ τοὺς νόμους τῆς φυσικῆς, ἐκεῖνο ποὺ ἐμεῖς θεωροῦμε κρύο εἶναι ἀπουσία θερμότητας. Τὸ ἀπόλυτο «μηδέν» (-460 βαθμοὺς Fahrenheit ἢ -273 Celsius) εἶναι ἡ πλήρης ἀπουσία θερμότητας. Κρύο δὲν ὑπάρχει. Ἐμεῖς δημιουργήσαμε αὐτὴ τὴ λέξη γιὰ νὰ περιγράφουμε τί νιώθουμε ὅταν δὲν ὑπάρχει θερμότητα.
Μετὰ ὁ φοιτητὴς συνέχισε:
- Τί λέτε, κύριε καθηγητά, σκοτάδι ὑπάρχει;
- Βεβαίως ὑπάρχει, ἀπάντησε ὁ καθηγητής.
- Ὄχι κύριε καθηγητά, καὶ σκοτάδι δὲν ὑπάρχει. Στὴν πραγματικότητα τὸ σκοτάδι εἶναι ἀπουσία φωτός. Ἐμεῖς μποροῦμε νὰ ἐρευνοῦμε τὸ φῶς, ἀλλὰ δὲν μποροῦμε τὸ σκοτάδι. Μποροῦμε νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴν πρίσμα τοῦ Νεύτωνα γιὰ νὰ ἀποσυνθέσουμε τὸ φῶς σὲ ἄλλα χρώματα καὶ νὰ ἐρευνήσουμε τὸ μῆκος κύματος τοῦ κάθε χρώματος. Ὅμως δὲν μποροῦμε νὰ μετρήσουμε καὶ νὰ ἀποσυνθέσουμε τὸ σκοτάδι. Ἡ ἀκτίνα τοῦ φωτὸς μπορεῖ νὰ μπεῖ στὸ σκοτάδι καὶ νὰ τὸ φωτίζει. Πῶς μπορεῖτε νὰ μετρήσετε σὲ τί βαθμὸ εἶναι σκοτάδι; Μόνο μετρώντας τὸ ποσοστὸ τοῦ φωτός. Δηλαδή, τὸ σκοτάδι εἶναι μία ἔννοια τὴν ὁποία οἱ ἄνθρωποι χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ περιγράψουν τῆς καταστάσεις ὅταν ἀπουσιάζει τὸ φῶς.
Καὶ μετὰ ὁ φοιτητὴς ρώτησε:
- Κύριε καθηγητά, Κακὸ ὑπάρχει;
Ὁ καθηγητὴς ἀπάντησε μέ, ὄχι καὶ μεγάλη, βεβαιότητα:
- Δὲν εἶναι Κακὸ αὐτὸ ποὺ βλέπουμε καθημερινά; Ἡ σκληρότητα μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, πολλὰ ἐγκλήματα καὶ βία παντοῦ στὸν κόσμο, ὅλα αὐτὰ κατὰ τὴ γνώμη μου εἶναι παραδείγματα ποὺ ἀποδεικνύουν ὅτι ὑπάρχει Κακό.
- Κακὸ δὲν ὑπάρχει, κύριε καθηγητά. Τὸ Κακὸ εἶναι ἁπλὰ ἀπουσία Θεοῦ. Εἶναι μία λέξη ποὺ μοιάζει τὸ κρύο καὶ τὸ σκοτάδι, δηλαδὴ λέξη ποὺ οἱ ἄνθρωποι ἐπινόησαν γιὰ νὰ περιγράφουν τὴν ἀπουσία Θεοῦ. Ὁ Θεὸς δὲν δημιούργησε τὸ Κακό. Τὸ Κακὸ δὲν εἶναι σὰν τὴν ἀγάπη, ποὺ ὑπάρχει ὅπως ἡ θερμότητα καὶ τὸ φῶς. Τὸ Κακὸ εἶναι ἀποτέλεσμα ἀπουσία στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου θεϊκῆς ἀγάπης. Εἶναι σὰν τὸ κρύο ποὺ ἔρχεται ὅταν ἀπουσιάζει ἡ θερμότητα, ἢ σὰν τὸ σκοτάδι ποὺ ἔρχεται ὅταν δὲν ὑπάρχει φῶς.
Καὶ ὁ καθηγητὴς δὲν εἶχε νὰ ἀπαντήσει τίποτα...
σ.σ. Ἡ ὡς ἄνω διήγηση εὑρέθη στὸ Διαδίκτυο καὶ εἶναι ἀγνώστου προελεύσεως. Κατὰ τὸ καλοκαίρι τοῦ 2004, κάποιος προσέθεσε ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ φοιτητῆ ἦταν Albert Einstein, τὸ ὁποῖο ἀμφισβητεῖται, παρ᾿ ὅτι ὁ Einstein προερχόμενος ἀπὸ μὴ θρησκευόμενη οἰκογένεια, εἶχε ἀναπτύξει ἀπὸ νωρὶς μία θρησκευτικότητα, μὲ πίστη ποὺ ἐξεφράσθη ἀρκετὲς φορὲς στὴ ζωή του.