Εὐλόγησον πάτερ.
Σήμερα χαρμόσυνος καὶ πανήγυρις φαιδρὰ συνεκάλεσεν ἡμᾶς σήμερον, φιλόχριστοι ἑορτασταί· ἡμέρα ἐαρινή, κατὰ τὴν ὁποίαν τὰ μὲν πτηνὰ μελῳδικότατα ᾄδουσι, τὰ δὲ ὡραῖα τῆς ἀνοίξεως ἄνθη τὴν εὐωδία αὐτῶν ἐκπέμποντα, εὐφραίνουσι τοὺς ἀνθρώπους καὶ ζωηρότερους αὐτοὺς καθιστῶσι.
Τὴν λαμπρὰ δὲ ταύτην τοῦ ἔαρος ἐποχὴ καὶ τὴν καλλονὴ τῆς φύσεως ἁπάσης, ἐπικοσμεῖ καὶ ἡ μνήμη τοῦ σήμερον ἑορταζομένου Ἁγίου, τοῦ ἐν ἀρεταῖς καὶ θαύμασιν ἐκλάμψαντος Ὁσίου καὶ Θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Σεραφείμ, ὅστις ὡς ἀστὴρ φαεινὸς ἀνέτειλε κατὰ τὰς ζοφερὰς της δουλείας ἡμέρας ἐν τῷ λαμπρῷ τῆς Ἑλλάδος ὁρίζοντι, καὶ οὗτινος τὸν βίον διὰ βραχέων θέλομεν διηγηθῆναι, ἐφ᾿ ᾧ ἐπικαλούμεθα τὴν προσοχὴν ὑμῶν.
Ὁ Ἅγιος οὗτος καὶ τῶν ἀσκητῶν μέγιστος, ὁ ἐν θαύμασι διαλάμψας Πατὴρ ἡμῶν Σεραφείμ, πατρίδα μὲν εἶχε τὸ νῦν καλούμενον Ζέλι, χωρίον μικρὸν καὶ ὑποκείμενον εἰς τὴν χώραν τοῦ Ταλαντίου τῆς Βοιωτίας· γονεῖς δὲ εὐσεβεῖς καὶ ἐνάρετους. Ἅμα γεννηθεὶς ὁ Ἅγιος, εἰς αὐτὰ ἔτι τὰ σπάργανα εὑρισκόμενος, μέγα ἐπεδείκνυε τῆς μετὰ ταῦτα προκοπῆς καὶ ἐπιδόσεως πρὸς τὰ πνευματικὰ σημεῖον, καὶ ἐμφανέστατα ἐδήλου, ὅτι ἔμελλε νὰ γίνει σκεῦος ἐκλεκτὸν καὶ δοχεῖον τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ναί, τοιοῦτος προμήνυε νὰ γίνῃ ὁ θεσπέσιος καὶ θεοπρόβλητος οὗτος ἀνήρ, διότι ἐν ᾧ ἀκόμη ἦτο βρέφος μικρόν, καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ διακρίνῃ τὰς ἡμέρας, ἢ τὸ καλὸν ἀπὸ τοῦ κακοῦ· ἀλλ᾿ ὅμως αὐτὸ τὸ Πανάγιον Πνεῦμα προγινῶσκον τὴν μέλλουσαν αὐτοῦ πνευματικὴν προκοπὴν ἐφώτιζε καὶ ἐδίδασκεν αὐτό, ὅτι ἡ Τετάρτη καὶ ἡ Παρασκευὴ εἶναι ἡμέραι τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου, τὰς ὁποίας χρεωστοῦμε νὰ τιμῶμεν διὰ τῆς ἀποχῆς τῆς τροφῆς, καὶ διὰ τοῦτο τὰς δυὸ ταύτας ἡμέρας τῆς ἑβδομάδος ἔμενε νῆστις, μὴ θέλων νὰ φάγῃ γάλα, ὡς αὐτή, αὐτὴ ἡ μήτηρ αὐτοῦ ἔλεγε στοὺς γείτονας. Μόνον δὲ περὶ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου, ἐπειδὴ δὲν ἠδύνατο νὰ ἀνθέξῃ ἐπὶ πλέον νηστεῦον θήλαζε λίγο καὶ κοιμόταν.
Ὅταν δὲ ὁ Ἅγιος ἀφῆκε τὴν βρεφικὴ ἡλικία καὶ εἰσῆλθε εἰς τὴν παιδικήν, ὅταν λέγω, ἔφθασε εἰς ἡλικίαν ἑπτὰ ἐτῶν, τότε οἱ γονεῖς αὐτοῦ παρέδωσαν αὐτὸν στὸν ἐφημέριο, ἴσως, τοῦ χωρίου, νὰ μάθῃ τὰ ἱερὰ γράμματα. Ὁ δὲ φιλομαθὴς καὶ ἀγαθὸς παῖς, φύσεως ὢν δεξιᾶς καὶ ἐπιμελείας οὐ τῆς τυχούσης, μέγαν ἠσθάνετο ἐν ἑαυτῷ ἔρωτα πρὸς τὰ ἱερὰ γράμματα καὶ μετὰ ζήλου πολλοῦ ἐμελέτα καὶ ἐμάνθανε τὰ ὑπὸ τοῦ διδασκάλου προσδιοριζόμενα μαθήματα. Τὶς δὲ νὰ διηγηθεῖ δύναται τὴν ἐν τῷ σχολείῳ προσοχὴν καὶ τὴν πρὸς τὸν διδάσκαλον καὶ τοὺς συμμαθητὰς αὐτοῦ ταπεινοφροσύνην καὶ κοσμιότητα, μεθ᾿ ἧς προσεφέρετο πρὸς τοὺς συνηλικιώτας αὐτοῦ; τὴν ἄκραν ταπείνωσιν καὶ ἀπεριόριστον πρὸς τοὺς γονεῖς αὐτοῦ ὑποταγήν; καὶ ἑνὶ λόγῳ τὴν πρὸς πάντας τοὺς ἀνθρώπους σεμνότητα καὶ παραδειγματικὴν αὐτοῦ διαγωγήν; Πάντες οἱ ἄνθρωποι τοῦ χωρίου, πάσης τάξεως καὶ ἡλικίας, περὶ αὐτοῦ ἔλεγον καὶ αὐτὸν ὑπογραμμὸν καὶ τύπον ἠθικῆς καὶ κοσμιότητος πρὸς τοὺς νέους προβάλλοντες εἰς μίμησιν τούτου αὐτοὺς προέτρεπον.
Προϊούσης δὲ τῆς ἡλικίας τοῦ Ἁγίου, ηὔξανεν ἔτι μᾶλλον καὶ ὁ ζῆλος αὐτοῦ, ὃν ἀπ᾿ ἀρχῆς εἶχε πρὸς τὰ ἱερὰ γράμματα, καὶ ὡς ἀκάματος μέλισσα ἐνετρύφα εἰς τὸν εὐανθῆ λειμῶνα τῶν ἁγίων γραφῶν, εἰς ὧν τὴν ἀνάγνωσιν μεγάλην εὕρισκεν πνευματικὴν εὐφροσύνη καὶ ἀνεκλάλητον χαράν, ἥτις ὡς μαγνητική τις βελόνη, ἑλκύουσα τὸν σίδηρο, δὲν ἄφηνε αὐτὸν νὰ ἀποσπασθῇ ἀπὸ τῆς γλυκείας ταύτης καὶ ζωηδώρου τραπέζης καὶ νὰ τραπῇ πρὸς τὰ βιοτικά. Δία τοῦτο καῖπερ νεότατος ὢν τῇ ἡλικίᾳ ὁ Ἅγιος, οὐδεμία ὅμως ἄλλην ἐν ἑαυτῷ ἠσθάνετο ἡδονή, εἰ μὴ μίαν καὶ μόνη, πῶς δηλαδὴ νὰ ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τοῦ κόσμου καὶ νὰ ὑπηρετήσῃ ἀνενοχλήτως τὸν Δημιουργὸν ἡμῶν καὶ Πλάστην, μιμούμενος τὰ Σεραφεὶμ καὶ τὰς χορείας τῶν Ὁσίων, ὅπως καὶ οὗτος καταταχθῇ μετ᾿ αὐτῶν ἐν τῷ ἀλήκτῳ μακαριότητι.
Τοιαῦτα διαλογιζόμενος ὁ νεαρὸς οὗτος παῖς καὶ μετὰ ζήλου θερμοῦ τοὺς βίους τῶν ἁγίων ἀναγινώσκων, ἀπεφάσισε τέλος νὰ ἐγκαταλείψῃ γονεῖς, πατρίδα, συγγενεῖς καὶ φίλους καὶ νὰ ὑπάγῃ εἰς μοναστήριον καὶ ἐκεῖ τὸ μοναχικὸν σχῆμα ἐνδυσάμενος νὰ ἀφιερωθῆ ὅλως, ψυχῇ τε καὶ σώματι, τῷ Θεῷ καὶ οὕτω νὰ κορέσηῃ τὴν πνευματικὴν αὐτοῦ δίψαν, ἣν ἐν ἑαυτῷ ἠσθάνετο. Μίαν λοιπὸν τῶν ἡμερῶν, προσέρχεται πρὸς τοὺς φιλτάτους αὐτοῦ γονεῖς καὶ τὴν δεξιὰν αὐτῶν ἀσπασάμενος, ζητεῖ παρ᾿ αὐτῶν τὴν εὐλογίαν καὶ παρακαλεῖ αὐτοὺς μετὰ δακρύων νὰ συγκατατεθῶσι καὶ νὰ συνοδεύσωσιν αὐτὸν μὲ τὰς εὐχάς των στὸ νέον στάδιον, τὸ μοναχικόν, ὅπερ ἐκ παιδικῆς ἡλικίας ἠγάπησε καὶ ὑπεσχέθη στὸ Θεὸ νὰ διέλθῃ τὴν ζωὴν αὐτοῦ μονάζων.
Τοὺς λόγους τούτους τοῦ προσφιλοῦς αὐτῶν υἱοῦ ἀκούσαντες οἱ εὐσεβεῖς καὶ ἐνάρετοι γονεῖς, ἐχάρησαν μὲν διὰ τὴν εὐσέβειαν καὶ τελείαν πρὸς τὸν Χριστὸν ἀφοσίωσιν τοῦ παιδός, ἐλυπήθησαν δὲ σφόδρα καὶ ὡς θανατηφόρα βέλη διεπέρασαν οἱ λόγοι οὗτοι τὰς τέως εὐφραινομένας αὐτῶν καρδίας, διότι ἡ ἀπ᾿ αὐτῶν ἀπομάκρυνσις τοῦ προσφιλοῦς αὐτῶν υἱοῦ μέγα θὰ κατέλειπε τὸ κενὸν καὶ μεγάλην κατήφειαν θὰ προεξένει οὐ μόνον αὐτοῖς τοῖς γονεῦσιν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις τοῦ χωρίου ἐκείνου, διότι ἐστεροῦντο τοιούτου ἐναρέτου νέου, τοῦ ὁποίου ὁ βίος ἦτο δι᾿ αὐτοὺς ἄριστον παράδειγμα τῆς ἀρετῆς καὶ τοῦ καθήκοντος.
Ταῦτα διαλογιζόμενοι οἱ εὐσεβεῖς τοῦ φιλερήμου νέου γονεῖς προσεπάθουν διὰ λίαν συγκινητικῶν λόγων νὰ ἀποτρέψωσιν αὐτὸν ἀπὸ τῆς μελετηθείσης αὐτοῦ ἀποφάσεως, λέγοντες πρὸς αὐτὸν μετὰ δακρύων καὶ διακεκομμένης ὑπὸ τῶν ὀλολυγμῶν φωνῆς. Τέκνον, ἐὰν σὺ ἀπέλθῃς εἰς μοναστήριον, ποίαν θὰ ἔχωμεν ἡμεῖς παρηγορίαν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ καὶ βακτηρίαν εἰς τὸ γῆρας ἡμῶν; Τὶς θέλει ἀνακουφίσει ἡμᾶς εἰς τὰς πικρίας τοῦ βίου τούτου, κατὰ τὰς πονηρὰς μάλιστα ταῦτας ἡμέρας τῆς πικρᾶς δουλείας τοῦ ἀλλοφύλου ἀγαρηνοῦ; Εἰμὴ σύ, τέκνον ποθητὸν καὶ παμφίλτατον, ὅστις διὰ τῆς καλῆς πολιτείας σου καὶ τῆς πρὸς πάντας τοὺς ἀνθρώπους συμπεριφορᾶς καὶ γλυκύτητος, ἐπιχέεις τὸ γλυκὺ τῆς παραμυθίας βάλσαμον εἰς τὰς πληγωθείσας ἡμῶν καρδίας; Ἀλλ᾿ ἐὰν σὺ τέκνον, ἐγκαταλίπῃς ἡμᾶς τοὺς γέροντας καὶ ἀσθενεῖς γονεῖς σου καὶ ἀπέλθῃς εἰς μοναστήριον, κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν σου, πρὸς ποῖον θέλομεν προσβλέπει ἡμεῖς καὶ παρὰ τίνος θὰ ἀναμένωμεν βοήθειαν; Μὴ θελήσῃς, τέκνον, νὰ ἐγκαταλίπῃς ἡμᾶς ἐρήμους ἐν τῷ κόσμῳ τούτω, ἀλλὰ παράμεινον, μέχρις οὗ παραδώσῃς ἡμᾶς εἰς τὴν γῆν, καὶ τότε ἄπελθε εἰς τὰ μοναστήρια καὶ τὰς ἐρήμους, ὅπως εὕρῃς τὴν ποθουμένην σοι ἐν Κυρίῳ ἀνάπαυσιν.
Ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα ἔλεγον δακρυρροόντες οἱ γονεῖς τοῦ Ὁσίου πρὸς αὐτὸν προσβλέποντες καὶ οἰονεὶ τὴν συγκατάθεσιν αὐτοῦ προσκαρτεροῦντες. Ἀλλ᾿ ὁ στερρὸς οὗτος τῆς ἀρετῆς ἀδάμας, ὁ νεαρὸς Σωτήριος, οὕτως ἐκαλεῖτο ὁ Ἅγιος, ρίπτει μὲν βλέμμα συμπαθείας καὶ υἱικῆς στοργῆς πρὸς τοὺς κλαίοντας καὶ κοπτομένους αὐτοῦ γονεῖς καὶ συντρίβεται ἡ εὐαίσθητος αὐτοῦ καρδία, μένει ὅμως ἀμετάβλητος εἰς τὴν μελετηθεῖσαν αὐτοῦ ἀπόφασιν, ὑπείκων μᾶλλον εἰς τὴν θείαν κλῆσιν τὴν καλοῦσαν αὐτὸν εἰς τὸ στάδιον τῶν ἀγώνων καὶ τὴν τελείαν αὐταπάρνησιν, ἢ εἰς τὴν συμπαθητικὴν τῶν γονέων αὐτοῦ φωνή. Τίπτεται λοιπὸν καὶ πάλιν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτῶν καὶ περιπτυσσόμενος αὐτοὺς ἀσπάζεται τὴν δεξιὰν αὐτῶν καὶ ἀπέρχεται εἴς τι μονύδριον, τὸ ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ προφήτου Ἠλιοὺ τιμώμενον καὶ μίαν ὥραν ἐκ τοῦ χωρίου Ζέλι ἀπέχον καὶ ἐπιλεγόμενον τὸ ὄρος Κάρκαρα. Ἐκεῖ ποὺ πλησίον τοῦ ὄρους ἀνεγείρει μικρὸν ναὸν ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Σωτῆρος καὶ οἰκίσκο ἐντὸς σπηλαίου τινός, οὗτινος ἴχνη φαίνονται μέχρι σήμερον, καὶ οἱ κάτοικοι τῶν πέριξ χωρίων καλοῦσιν ἀσκητήριον τοῦ ἁγίου Σεραφείμ, εἰς τὰ πέριξ τοῦ ὁποίου ὑπάρχει ἕτερος ναὸς εἰς τιμὴν τῆς Ὕπεραγιας Θεοτόκου καὶ κελλία τινά, ἅτινα, ὡς λέγουσιν οἱ γέροντες, ἀνήγειραν οἱ τῆς Ἐλατείας κάτοικοι εἰς καιρὸν λοιμικῆς νόσου, ὁπότε ἀποφεύγοντες τὸν κίνδυνον κατέφυγον εἰς τὸν εἰρημένον ναόν, τῆς Ὕπεραγιας Θεοτόκου, ἐπιζητοῦντες τὴν τῆς Θεοτόκου καὶ τοῦ ἁγίου προστασίαν καὶ βοήθειαν.
Ἐκεῖ λοιπὸν ὁ ἅγιος, ἐντὸς τοῦ εἰρημένου σπηλαίου διετέλεσεν ἱκανὸν χρόνον ἀγωνιζόμενος ἐν ἀγρυπνίαις καὶ δεήσεσιν ὡς καλὸς τοῦ μυστικοῦ του Κυρίου ἀμπελῶνος ἐργάτης καὶ γνήσιος φίλος τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Χριστοῦ. Ἐπειδὴ ὅμως τὴν πνευματικὴν αὐτοῦ ἡσυχία ἐτάραττον οἱ τῶν γονέων αὐτοῦ καὶ λοιπῶν συγγενῶν καὶ φίλων συχναὶ ἐπισκέψεις, ἐγκαταλείπει τὸ ἀγαπητὸν αὐτοῦ σπήλαιον καὶ ἀπέρχεται εἰς τὸ πλησίον τοῦ Ταλαντίου κείμενον ἱερὸν τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων μοναστήριον. Ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ἐνοχλούμενος ὑπὸ τῶν συνήθων ἐπισκέψεων τῶν γονέων καὶ συγγενῶν αὐτοῦ δὲν ἠδυνήθη νὰ μείνει πλέον τῶν ἓξ μηνῶν. Ἐκεῖθεν δὲ φεύγων ὁ Ὅσιος καὶ τὴν ἔρημον ἐπιζητῶν, ὡς ἄλλη τις τρυγὼν φιλέρημος, φθάνει εἰς τὸ Σαγμάτιον ὄρος, ἐπὶ τῆς κορυφῆς τοῦ ὁποίου ὑπάρχει μοναστήριον τιμώμενον ἐπ᾿ ὀνόματι τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος καὶ κείμενον μεταξὺ Θηβῶν καὶ Εὐβοίας, ἐν ᾧ ὑπάρχει μέρος ἱκανὸν τοῦ Τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐξαπλωθεὶς παρέδωκε τὸ Πνεῦμα ὁ Σωτὴρ τῆς ἀνθρωπότητας, καὶ τὸ ὁποῖον ἐδωρήσατο τῇ Μονῇ ὁ εὐσεβὴς αὐτοκράτωρ Ἀλέξιος ὁ Κομνηνὸς διὰ χρυσοβούλλου αὐτοῦ γράμματος, ἵνα οἱ ἐν τῇ Μονῇ ταύτη ἐνασκούμενοι μοναχοὶ ἔχωσι τὸν οὐράνιον τοῦτον θησαυρὸν βοήθειαν καὶ σκέπην ἐν τῇ σταδιοδρομίᾳ τοῦ ἀσκητικοῦ αὐτῶν βίου.
Ἐν τῷ μοναστηρίῳ τούτω, ἐν ᾧ ἐγκέκρυπτο ὁ θεῖος οὗτος θησαυρὸς καὶ οὗτινος οἱ μοναχοὶ ἐφημίζοντο ἐπ᾿ ἀρετῇ καὶ ἀσκήσει, καταφυγῶν ὁ τῆς ἀρετῆς φίλος καὶ τῆς ἀσκήσεως ὁ πιστότατος θεράπων Σεραφείμ, κατετάξατο εἰς τὴν ἀγγελικὴν ἐκείνην τῶν ἐνάρετων ἀσκητῶν χορείαν καὶ ἐδόθη ὅλως εἰς τὰς ἀγκάλας τῆς φίλης αὐτοῦ ἀσκήσεως, ἣν διακαῶς ἐπόθει καὶ ὡς διψῶσά τις ἔλαφος ἐζήτει νὰ εὕρῃ, πολλοὺς ἀλλάσων τόπους. Τὶς δὲ νὰ διηγηθῆ δύναται τοὺς πνευματικοὺς αὐτοῦ ἀγῶνας καὶ πόνους, οὖς κατέβαλλεν νυχθημερὸν ἀγωνιζόμενος, τὰς νηστείας καὶ ἀγρυπνίας; τὰς προσευχὰς καὶ τὰ δάκρυα; τὴν ἀπεριόριστον αὐτοῦ ὑπακοὴν πρὸς πάντας; τὴν ὑπομονὴν ἐν ταῖς θλίψεσι, καὶ ἑνὶ λόγῳ τὴν ἐντελῆ αὐτοῦ ἀφοσίωσιν εἰς τὰ πνευματικά; Ἐν ὀλίγῳ χρόνου διαστήματι ὁ ταπεινόφρων καὶ πρᾶος Σεραφεὶμ ὑπερέβη πάντας τοὺς συνασκητὰς αὐτοῦ κατὰ τὴν ἀρετὴν καὶ τὰ κατορθώματα τῆς ἀσκήσεως· διὸ καὶ ὡς ἀστὴρ φαεινὸς διεκρίνετο ἐν τῇ πνευματικῇ ἐκείνῃ τῶν ἀσκητῶν χορείᾳ καὶ πάντες ὑπὸ τῶν ἀκτινῶν τῶν ἀρετῶν αὐτοῦ φωτιζόμενοι ἐρρύθμιζον τὴν πνευματικὴν αὐτῶν πολιτείαν.
Τὰς ἀρετὰς καὶ τὴν πρὸς τὰ πνευματικὰ πρόοδον τοῦ Ὁσίου βλέπων ὁ ἡγούμενος καὶ διορῶν τὴν μετὰ ταῦτα προκοπὴν αὐτοῦ καὶ ἐπίδοσιν εἰς τὰ ἔργα τῆς ἀσκήσεως, ἔκειρεν αὐτὸν μοναχὸν μετονομάσας Σεραφείμ, καὶ μετ᾿ ὀλίγον προεβίβασεν αὐτὸν εἰς τὰ ἀνώτερα ἀξιώματα, εἰς τὸ τοῦ διακόνου πρῶτον καὶ εἶτα εἰς τὸ τοῦ πρεσβυτέρου. Τὸ ὑψηλὸν τῆς ἱερωσύνης ἀξίωμα ἀπεδέξατο ὁ ταπεινόφρων Σεραφείμ, ἐνδίδων εἰς τὰς θερμὰς τοῦ τε ἡγουμένου καὶ τῶν λοιπῶν πατέρων παρακλήσεις, οἵτινες, προβλέποντες ὅτι ἔμελλε νὰ γίνει σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ Παναγίου Πνεύματος καὶ ὁδηγὸς τῶν πλανωμένων, πολλὰς κατέβαλον προσπαθείας ὅπως πείσωσιν αὐτὸν νὰ δεχθῇ τὸ τῆς ἱερωσύνης ἀξίωμα καὶ νὰ τεθῇ ὡς λύχνος φαίνων ἐπὶ τῆς λυχνίας καὶ φωτίζων τοὺς ἐν τῷ σκότει διατελοῦντας ἀνθρώπους.
Μετὰ τὴν εἰς τὸ ὑψηλὸν τῆς ἱεροσύνης ἀξίωμα ἀνάβασιν αὐτοῦ, ἀναλογιζόμενος τὸ βάρος τοῦ ἀξιώματος καὶ τὴν εὐθύνην, ἣν ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων ἀνέλαβεν, ἀναμετρῶν δὲ τὰς πνευματικὰς αὐτοῦ δυνάμεις, ὡς ταπεινὸς τῷ πνευμάτι καὶ ἁπλοῦς τῇ καρδίᾳ, καὶ εὑρίσκων αὐτὰς ἀνεπαρκεῖς πρὸς τὰς ἀνάγκας τῆς ἐκκλησίας, μεγάλους κατέβαλε πόνους καὶ πολλὰς ἀγρυπνίας καὶ προσευχάς, ὅπως φθάσῃ εἰς τὸ μέτρον ἐκεῖνο τῆς τελειότητος, καθ᾿ ὃ θὰ ἠδύνατο νὰ ἀνταποκριθῇ εἰς τὰς μεγάλας ὑποχρεώσεις, ὧν τὴν ἐκπλήρωσιν ἀνέλαβε. Ἔμεινε δὲ ἐν τῇ Μονῇ ταύτη τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος ὁ θεσπέσιος οὗτος ἀνὴρ ἀγωνιζόμενος τὸν πνευματικὸν τῆς ἀρετῆς ἀγῶνα καὶ τύπον καὶ ὑπογραμμὸν τὰς ἐναρέτους αὐτοῦ πράξεις παρέχων εἰς τοὺς συνασκουμένους μοναχοὺς καὶ παρ᾿ αὐτῶν τὰ ὠφέλιμα καὶ σωτήρια διδασκόμενος, δέκα ὁλόκληρους χρόνους.
Ἔπειτα δὲ ἀποφεύγων τὴν ὁσημέραι διαδιδομένην φήμην τῶν κατορθωμάτων αὐτοῦ καὶ τοὺς ἀνθρωπίνους ἐπαίνους, ζητεῖ παρὰ τοῦ ἡγουμένου ἄδειαν καὶ ἀποχαιρετήσας τοὺς συνασκητὰς αὐτοῦ καὶ τὸν πνευματοφόρον Γερμανόν, συνασκητὴν τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος, τοῦ εἰς τὸ ὄρος Σαγματᾶ ἀσκήσαντος καὶ τελειωθέντος, καὶ παρ᾿ αὐτοῦ σωτηριωδέστατα διδάγματα λαβών, ἐξῆλθε τοῦ μοναστηρίου καὶ ὡς διψῶσά τις ἔλαφος ἔτρεχε νὰ εὕρῃ τὴν ποθουμένη πνευματικὴν ἡσυχία. Πολλὰ δὲ διαμετρήσας διαστήματα καὶ πολλὰ διελθὼν ὄρη ἔφθασε εἰς τὸν δυτικῶς τοῦ Ἑλικῶνος καὶ μίαν περίπου ὥραν ἄνωθι τῆς ἀρχαίας Βούλιδος κείμενον λόφον, ἐν τῇ τοποθεσίᾳ Δομποῦ, καὶ ἐκεῖ ναΐσκον μικρὸν ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Σωτῆρος καὶ κελλία τινα ἀνεγείρας, συνήθροισεν ὀλίγους μοναχοὺς καὶ μετ᾿ αὐτῶν ἔμεινε ἐκεῖ δέκα ἔτη ἀσκῶν τὰ ἔργα τῆς ἀρετῆς καὶ διδάσκων τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ τὰ σωτήρια της μοναδικῆς πολιτείας διδάγματα.
Ἐνταῦθα εὑρισκόμενος ὁ Ἅγιος καὶ ἀκαμάτως ἐνασκούμενος, ὡς ἄλλος τῆς Λιβύης Ἀντώνιος, τὴν ὄντως ἀγγελικὴν πολιτείαν, καὶ ἑαυτὸν περικρύβων, ὡδήγησεν πολλὰς ψυχὰς ἀπολωλότων ἀνθρώπων εἰς τὸν εὔδιον τῆς σωτηρίας λιμένα. Πλησίον τοῦ ἀσκητηρίου τοῦ Ἁγίου, ἓν τέταρτον τῆς ὥρας περίπου βορειοανατολικῶς, ἐν ᾗ θέσει ἀκριβῶς εὑρίσκεται σήμερον τὸ μοναστήριον, ὑπῆρχον ὀλίγαι τινὲς οἰκογένειαι ἀλβανικῆς καταγωγῆς καὶ ἠθῶν σκληρῶν καὶ ἀγρίων, ὧν ὁ βίος ἦτο λῃστρικὸς καὶ ἐπίφοβος εἰς τοὺς γειτνιάζοντας κατοίκους. Τοὺς ἀγρίους τούτους κατοίκους τοῦ Δομποῦ πλησιάσας ὁ ἅγιος καὶ δι᾿ ἐπαγωγῶν λόγων κατηχήσας, μετέβαλε τὴν σκληρότητα καὶ ἀγριότητα αὐτῶν εἰς ἡμερότητα καὶ μετάνοιαν διὰ τὸν πρότερον ἄγριον καὶ σκληρὸ αὐτῶν βίον. Ἐν ᾧ λοιπὸν πρότερον οἱ ἄγριοι οὗτοι ἀλβανοὶ ἔφερον μεθ᾿ ἑαυτῶν ὅπλα καὶ μαχαίρας καὶ δι᾿ αὐτῶν ἐζήτουν νὰ εὕρωσι τὴν καθημερινὴν αὐτῶν τροφὴν κλέπτοντες καὶ ἀπειλοῦντες φόνο καὶ κακώσεις, εὐθὺς ἅμα ἀκούσαντες τὰς ψυχοσωτηρίους τοῦ ἁγίου συμβουλάς, ἔρριψαν τὰ ὅπλα καὶ ἀντ᾿ αὐτῶν ἔλαβον, ὁ μὲν τὴν ἀξίνην, ὁ δὲ τὸ γεωργικὸν ἄροτρον καὶ ἄλλος ἄλλο ἔργον βιοποριστικὸν καὶ ἔντιμον. Τὴν φήμην τοῦ Ἁγίου ἀκούοντες προσέτρεχον πολλοὶ ἐκ διαφόρων μερῶν χριστιανοὶ ἐπικαλούμενοι καὶ λαμβάνοντες τὴν βοήθειαν αὐτοῦ, ὅστις διὰ τῆς πρὸς τὸν Θεὸν προσευχῆς καὶ τῆς μετὰ δακρύων ἐπικλήσεως τῆς θείας ἀντιλήψεως, ἐθεράπευε τὰς ἀσθενείας αὐτῶν, ψυχικάς τε καὶ σωματικάς.
Ἀλλ᾿ ἡ μεγάλη τῶν καθ᾿ ἑκάστην προσερχόμενων συρροὴ καὶ ἡ πρὸς τοὺς ἀσθενεῖς αὐτῶν συμπάθεια τοῦ Ἁγίου, ἐτάραττεν, ὡς ἦτο ἑπόμενον, τὴν πνευματικὴν αὐτοῦ γαλήνην, καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν ἠδύνατο νὰ διατελῇ ἐν ἀδιαλείπτῳ προσευχὴ καὶ νὰ ἐξασκεῖ τοὺς πνευματικοὺς αὐτοῦ ἀγῶνας, τοῦθ᾿ ὅπερ ἐλύπει αὐτὸν καὶ ἐγένετο ἀφορμὴ νὰ ἐγκαταλείψῃ τούς τε μαθητὰς αὐτοῦ καὶ τὸ μονύδριον, μετὰ δεκαετῆ περίπου ἐν αὐτῷ ἐγκαταβίωσιν, καὶ νὰ καταλάβῃ τὴν βορειοδυτικῶς τοῦ Ἑλικῶνος καὶ δυὸ ὥρας μακρὰν ἀπὸ τοῦ μονυδρίου αὐτοῦ ἀπέχουσαν κορυφή, τὴν σήμερον καλουμένη κελλὶ τοῦ Ἁγίου, ὅπως εὕρῃ ἐν αὐτῇ τὴν ποθουμένην πνευματικὴν αὐτοῦ ἀνάπαυσιν. Ἐν τῇ μεμονωμένῃ ταύτῃ κορυφῇ, ὡς ὁ θεσβίτης Ἠλίας, προσκαρτερῶν καὶ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἐκκαθάρας, ἤκουσε παρὰ τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Χριστοῦ φωνήν, ἥτις ἐκάλει αὐτὸν νὰ ἀφήσῃ τὴν κορυφὴν ἐκείνην καὶ νὰ καταβῇ εἰς μέρος ἐπίπεδο καὶ ἐκεῖ νὰ κτίσῃ μοναστήριον, ὅπερ θέλει χρησιμεύσει ὡς ἄλλη τις χλοερὰ τῆς ἐρήμου τοῦ Ἰορδάνου ὄασις, ἵνα ἐνταῦθα εὑρίσκωσι πνευματικὸν καταφύγιον οἱ τὴν τύρβην τοῦ κόσμου ἀποφεύγοντες καὶ ἐπιζητοῦντες τὴν ψυχικὴν αὐτῶν σωτηρίαν. Καὶ ἀληθῶς, εὐθὺς ἅμα τῆς φωνῆς τοῦ Κυρίου ἀκούσας, κατέβη ἀπὸ τῆς κορυφῆς καὶ συναθροίσας τοὺς ὀλίγους αὐτοῦ μαθητάς, οὓς ἄλλοτε εἶχεν ἀφήσει, ἀπομακρυνθεὶς ἀπ᾿ αὐτῶν πρὸς ἡσυχίαν πνευματικήν, ἤρξατο φέρῃ οἰκοδόμους καὶ νὰ κτίζῃ μοναστήριον, ὅπερ ὅμως διὰ τοὺς μεταγενεστέρους μοναχοὺς ἦτο λίαν ἀκατάλληλον, ἕνεκα τῆς φυσικῆς τοῦ τόπου τραχύτητος καὶ τῆς ἀνηλίου αὐτοῦ θέσεως.
Ἐν ᾧ λοιπὸν ὁ Ἅγιος φρόντιζε παντὶ σθένει νὰ ἀποπερατώσῃ τὸ ἔργον, ἐμφανίζεται εἰς αὐτὸν ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος καὶ διατάσσει αὐτὸν νὰ ἀφήσῃ τὴν περαιτέρω οἰκοδομὴν τοῦ μοναστηρίου τούτου, ὡς ἀκαταλλήλου ὄντος εἰς τὰς ἀνάγκας τῶν μεταγενεστέρων, καὶ νὰ κτίσῃ ἄλλο τοιοῦτον, ἐν ᾗ θέσει ὑπάρχει τὸ χωρίον Δομπός. Τὴν διαταγὴν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐκπληρῶν ὁ Ἅγιος, ἔρχεται εἰς τοὺς κατοίκους τοῦ χωρίου Δομποῦ καὶ ἀνακοινῶν ταύτην πείθει αὐτοὺς νὰ ἀφήσωσι τὰς ἑαυτῶν καλύβας καὶ τὸν τόπον αὐτῶν καὶ νὰ ἀποικήσωσιν ἀλλαχοῦ, ἀφ᾿ οὗ λάβωσι τὸ ἀντίτιμον τῆς ἑαυτῶν ἰδιοκτησίας.
Μετὰ τὴν ἀγορὰν λοιπὸν ταύτην τῆς τοποθεσίας τῶν Δομποιτῶν καὶ τὴν ἐντεῦθεν ἀπομάκρυνσιν αὐτῶν, μετέβη ὁ ἅγιος εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ λαβὼν παρὰ τοῦ πατριάρχου ἄδειαν, ἥτις σῴζεται καὶ μέχρι τῆς σήμερον, ἤρξατο νὰ ἀνεγείρῃ ναὸ σταυροπηγιακὸν ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ καὶ μοναστήριον κατὰ τὴν διαταγή, ἣν ἔλαβε παρὰ τῆς Θεοτόκου. Ἀλλ᾿ ὁ μισόκαλος διάβολος θέλων νὰ ματαιώσῃ τὸ θεάρεστον τοῦτο ἔργον, ὅπερ ἤρξατο ὁ Ἅγιος Σεραφεὶμ πρὸς ψυχικὴν τῶν χριστιανῶν ὠφέλειαν, σπείρει ζιζάνια εἰς τὰς καρδίας τινων ἀνθρώπων καὶ ὁδηγεῖ αὐτοὺς νὰ διαβάλωσι αὐτὸν ὡς ἄνθρωπον ῥαδιοῦργον καὶ ἀπατηλόν. Οἱ ἄνθρωποι λοιπὸν οὖτοι, ὄργανα γενόμενοι τοῦ μισοκάλου διαβόλου, καταγγέλλουσι τὸν Ἅγιον εἰς τὸν ἀλλόθρησκο ἄρχοντα τῆς Λεβαδείας, λέγοντες αὐτῷ ὅτι ῥᾳδιουργός τις καλόγηρος ἔπεισε διὰ τῶν ῥᾳδιουργιῶν αὐτοῦ τοὺς ὑπηκόους Δομποίτας καὶ ἀπεξένωσεν αὐτοὺς ἀπὸ τῆς ἰδιοκτησίας αὐτῶν, ἀντὶ εὐτελέστατης χρηματικῆς ἀποζημιώσεως.
Τοὺς λόγους τούτους ἀκούσας ὁ ἄρχων τῆς Λεβαδείας ἐξεμάνη κατὰ τοῦ Ἁγίου καὶ ἔστειλε τρεῖς τούρκους στρατιώτας νὰ ὁδηγήσωσιν αὐτὸν δεδεμένον εἰς Λεβάδειαν, ἵνα λάβῃ τὴν πρέπουσα αὐτοῦ τιμωρία. Φθάσαντες λοιπὸν οἱ ἐκ Λεβαδείας ἀπεσταλμένοι στρατιῶται στὸ μέρος, ἐν ᾧ εἰργάζετο ὁ Ἅγιος ἐξύβρισαν αὐτὸν διὰ βαναύσων ὕβρεων καὶ κατήνεγκον ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ μέγα κτύπημα, ἕνεκα τοῦ ὁποίου ἔμεινε ἡμιθανής, διότι τὸ κτύπημα ἦτο τοιοῦτον ὥστε ἡ κεφαλὴ αὐτοῦ ἐσχίσθη κατὰ μέγα μέρος, καθὼς φαίνεται τὸ σημεῖον καὶ σήμερον ἐπὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ Κάρας. Ἀφ᾿ οὗ δὲ ὁ Ἅγιος συνῆλθεν ὀλίγον ἔδεσαν αὐτὸν καὶ ἀνεχώρησαν μετ᾿ αὐτοῦ εἰς Λεβάδειαν, ἐκπληροῦντες τὴν διαταγὴν τοῦ ἀρχηγοῦ αὐτῶν. Καθ᾿ ὁδὸν δέ, ἐπειδὴ τὸ μέρος στερεῖται ὕδατος, οἱ στρατιῶται, διψήσαντες καὶ μὴ εὑρόντες ὕδωρ, τῆδε κακεῖσε διασπαρέντες ἐν τῇ θέσει Παμπλούκι, μίαν ὥραν μακρὰν ἀπὸ τοῦ μέρους, ἀφ᾿ οὗ ἀνεχώρησαν συνοδεύοντες τὸν Ἅγιον, ἐπετέθησαν πάλιν κατ᾿ αὐτοῦ καὶ ἠπείλουν νὰ φονεύσωσιν αὐτόν, διότι ἕνεκα αὐτοῦ ὑποφέρουσι δίψα καὶ κόπους καὶ κινδυνεύουσι νὰ ἀποθάνωσιν ἐν τῇ ξηρᾷ ταύτη ἐρήμῳ. Ἀλλ᾿ ὁ Ἅγιος καίπερ καταβεβλημένος ὢν ὑπὸ τοῦ κόπου καὶ τῶν κακώσεων, καίπερ δριμύτατους πόνους ὑποφέρων ἐκ τῆς πληγῆς, τὴν ὁποίαν οἱ ἄσπλαγχνοι οὖτοι στρατιῶται ἐπήνεγκον εἰς τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ, δὲν ἠγανάκτησε κατ᾿ αὐτῶν, δὲν ἐμνησικάκησε διὰ τὴν σκληρότητα καὶ ἀπανθρωπίαν, μεθ᾿ ἧς προσηνέχθησαν πρὸς αὐτόν, ἀλλὰ μιμούμενος τὸν Σωτῆρα ἡμῶν, ὅστις ἀπὸ τοῦ Σταυροῦ ηὔχετο ὑπὲρ τῶν σταυρωτῶν αὐτοῦ, ἐζήτησε ἄδειαν νὰ προσευχηθῇ στὸν Θεὸν τὸν δυνάμενον νὰ ἀνακουφίσῃ τὴν δίψα αὐτῶν. Καὶ δὴ λαβὼν τὴν ἄδειαν παρὰ τῶν διψαλέων τούρκων καὶ ἐλευθερωθεὶς ἀπὸ τῶν δεσμῶν γονάτισε καὶ ηὔξατο τῷ Κυρίῳ, ὅπως καὶ ἐνταῦθα δείξῃ τὴν θείαν αὐτοῦ δύναμιν, ἐξάγων ὕδωρ ἐκ τοῦ αὐχμηροῦ ἐκείνου τόπου, ὡς ἐξήγαγε ποτὲ ἐκ τῆς σκληρᾶς τοῦ Σιναίου πέτρας, πρὸς δόξα μὲν τοῦ θείου αὐτοῦ Ὀνόματος, πρὸς ἀπαλλαγὴν δὲ τοῦ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχοντος δούλου. Μετὰ δὲ τὴν προσευχήν, ἐκτύπησε τὴν ράβδον αὐτοῦ εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον, εἰς τὸν ὁποῖον ἔχυσε πηγὰς δακρύων προσευχόμενος, καὶ ὢ τοῦ θαύματος! Ἐξῆλθεν ὕδωρ γλυκὺ καὶ διαυγές, ὅπερ καὶ μέχρι σήμερον ἀναβρύει καὶ ἐξ οὗ πάντες οἱ διαβᾶται πίνοντες δοξάζουσι τὸν Θεόν, ἀναμιμνησκόμενοι τὸ ἐξαίσιον θαῦμα, ὅπερ διὰ τῆς προσευχῆς τοῦ ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων πάσχοντος δούλου αὐτοῦ ἐπεδείξατο.
Ἀφ᾿ οὗ δὲ οἱ Τοῦρκοι ἔπιον ἀπὸ τοῦ ὕδατος τούτου καὶ κατέσβεσαν τὴν δίψα αὐτῶν, ἐπανέλαβον πάλιν τὴν ὁδοιπορίαν εὐλαβούμενοι τὸν Ἅγιον καὶ δεικνύοντες μετάνοιαν δι᾿ ὅσα κακὰ προεξένησαν εἰς αὐτὸν διότι ἐκ τοῦ θαύματος τούτου ἐπείσθησαν ὅτι ὁ ὑπ᾿ αὐτῶν συνοδευόμενος δὲν ἦτο τοιοῦτος, ὅποιον εἶχον χαρακτηρίσει οἱ διαβαλόντες αὐτόν. Τὴν πεποίθησιν δ᾿ αὐτῶν ταύτην ἐπιβεβαίωσεν καὶ ἕτερον τοῦ Ἁγίου θαῦμα, τὸ ἑξῆς· πέριξ τῆς ὁδοῦ, ᾗ ἐπορεύοντο, ἐφάνησαν πετώμενα ἄγρια περιστέρια, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ Τοῦρκοι ἤθελον νὰ φονεύσωσι πυροβολοῦντες· ἀλλὰ καίτοι πολλὰ ὅπλα κατ᾿ αὐτῶν ἐκένωσαν, οὐδὲν ὅμως περιστέρι φόνευσαν. Τότε ὁ Ἅγιος εἶπεν εἰς αὐτοὺς νὰ παύσωσι πυροβολοῦντες καὶ αὐτὸς δύναται νὰ δώσει εἰς αὐτοὺς ζῶντα περιστέρια. Καὶ ἀληθῶς, προσευχηθεὶς ἥπλωσε τὰς χεῖρας καὶ λαβὼν τρία περιστέρια, ἔδωκεν ἀνὰ ἓν εἰς ἕκαστον τῶν τριῶν Τούρκων. Οἱ Τοῦρκοι ἰδόντες καὶ τοῦτο τὸ θαῦμα ἐξεπλάγησαν καὶ ἀφῆκαν τὸν ἅγιον ἐλεύθερον νὰ ὑπάγει εἰς τὸ ἔργον αὐτοῦ καὶ νὰ πράξῃ ὅτι βούλεται καὶ ὅ,τι ὁ Θεὸς διατάξῃ αὐτόν.
Καὶ οἱ μὲν Τοῦρκοι ἐξηκολούθησαν τὴν πρὸς τὴν Λεβάδειαν ἄγουσαν, ὁ δὲ ἅγιος Σεραφεὶμ ἐλευθερωθεὶς κατῆλθεν εἰς τὴν Μονὴν καὶ εὑρὼν τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ βεβυθισμένους εἰς λύπην ἀπαρηγόρητον διὰ τὴν ἀπώλειαν τοῦ διδασκάλου καὶ προστάτου αὐτῶν, ἐνεθάρρυνεν αὐτοὺς λέγων ὅτι εἶναι θέλημα Θεοῦ νὰ λάβῃ πέρας τὸ ἔργον, καὶ προτρέπει αὐτοὺς νὰ δοξάσωσι τὸν Θεόν, ὅστις οὐδέποτε ἐγκαταλείπει τοὺς πιστοὺς αὐτοῦ θεράποντας νὰ γείνωσιν ἕρμαιον τῶν ῥᾳδιουργιῶν τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς δεσποτικῆς τῶν ἰσχυρῶν μανίας, ἀλλὰ διαφυλάττει αὐτοὺς καὶ ἐν αὐταῖς ἔτι ταῖς κρισιμωτάταις στιγμαῖς. Ἀνάγκη λοιπόν, λέγει, τέκνα μου, νὰ ἐργασθῶμεν ἀόκνως, ὅπως λάβῃ πέρας τὸ ἔργον, ὅπερ θείᾳ νεύσει ἠρξάμεθα. Καὶ ἀληθῶς ἐν βραχεῖ χρόνου διαστήματι τὸ μὲν ἔργον ἐτελείωσεν, ἡ δὲ ταχύπτερος τῶν ἀρετῶν τοῦ ἁγίου φήμη τὴν ὑφήλιον διαδραμοῦσα συνήθροισε πολλαχόθεν πολλούς του μυστικοῦ του Κυρίου ἀμπελῶνος ἐργάτας, καὶ οὕτως ἡ τραχεία καὶ ἄγονος τοῦ Δομποῦ ἔρημος, ἡ πρότερον ὑπὸ ἀγροίκων καὶ σκληρῶν ἀλβανῶν κατοικουμένη, ἀπέβη νῦν πόλις μουσοτραφὴς καὶ εὔανδρος, διότι ἅμα τῆς Μονῆς σύστασης πανταχόθεν συνέρρευσαν ἄνδρες ἀρετῆς καὶ παιδείας οὗ τῆς τυχούσης, ὡς δηλοῦται ἐκ τῶν καλλίστων αὐτῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραμμάτων, ὧν λείψανα περιεσώθησαν εἰς τὴν Μονὴν ἐν μεμβράναις καὶ χάρτῃ γεγραμμένα, τὴν ἐξοχότητα τῶν ἐναρέτων ἐκείνων ἀνδρῶν μαρτυροῦντα. Τοσαύτη δὲ ἦν ἡ εἰς τὸ μοναστήριον τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ συρροὴ ἀνθρώπων ποθούντων τὴν μοναδικὴν πολιτείαν καὶ τὴν ἄσκησιν τῶν πνευματικῶν ἀγώνων, ὥστε τὸ ἄρτι οἰκοδομηθὲν μοναστήριον ἦτο ἀνεπαρκὲς διὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν προσελθόντων καὶ καθ᾿ ἑκάστην προσερχόμενων φιλερήμων τοῦ Ἁγίου ὀπαδῶν. Τούτου ἕνεκα πολλοὶ καὶ σπουδαῖοι ἄνδρες, λάτραι τῶν μουσῶν καὶ τῆς ἀσκήσεως πιστοὶ θεράποντες, μὴ δυνάμενοι νὰ κορέσωσι τὴν πνευματικὴν αὐτῶν δίψαν, ἀποχωροῦντες ἐκ τῆς Μονῆς ἐρρίπτοντο εἰς τὰς ἀγκάλας τῆς φίλης αὐτῶν ἐρήμου καὶ διήρχοντο τὴν ζωὴν αὐτῶν ἐν ἰδιαιτέροις καθίσμασι συγγράφοντες καὶ ἐξασκοῦντες ἀκριβῶς τοὺς κανόνας τῆς μοναδικῆς πολιτείας. Ἐνταῦθα ἄρα ἐφαρμόζεται τὸ προφητικό του μεγαλοφωνοτάτου Ἡσαΐου λόγιον ὅτι «πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον, ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα» (νδ´, 1).
Μετὰ παρέλευσιν δὲ τριῶν ἐτῶν, ἀφ᾿ οὗ τὸ ἔργο τελείωσε, ἔφθασε καὶ ὁ καιρός, καθ᾿ ὃν ὁ πολιστὴς οὗτος τῆς ἐρήμου καὶ ὁ διδάσκαλος τῆς μοναδικῆς πολιτείας, ὁ Ἅγιος Σεραφείμ, ἔμελλε νὰ ἐγκαταλείψῃ τὸν κόσμον τοῦτον καὶ νὰ ἀπέλθῃ εἰς τὴν οὐράνιον αὐτοῦ πατρίδα, ἵνα λάβῃ παρὰ τοῦ μισθαποδότου Θεοῦ τὴν ἀμοιβὴ τῶν διηνεκῶν αὐτοῦ κόπων, οὖς κατέβαλε ἐπὶ τῆς γῆς πρὸς δοξολογία τοῦ Θείου αὐτοῦ Ὀνόματος. Τὸν χρόνον δὲ τῆς τελευτῆς αὐτοῦ προϊδὼν ὁ Ἅγιος, κάλεσε τοὺς φιλτάτους αὐτοῦ μαθητὰς καὶ μετὰ γλυκείας καὶ ἱλαρᾶς φωνῆς εἶπε πρὸς αὐτοὺς τάδε: «Τέκνα μου ἀγαπητά, ὁ χρόνος τῆς ἐπιγείου ζωῆς μου ἔληξε, τὸν ἀγῶνα, ὃν ὁ Κύριος μοὶ ἀνέθηκεν ἠγωνίσθην, ὅσον ἠδυνάμην λοιπὸν ἀπόκειται μοὶ ἅπαξ ἀποθανεῖν. Μὴ λυπῆσθε, τέκνα μου ἀγαπητά, διότι ἐγὼ ἀπέρχομαι ἀφ᾿ ὑμῶν, ἀλλὰ χαίρετε καὶ ἀγάλλεσθε ὅτι τελειώσαμε τὸ ἔργον, ὅπερ θέλει μένει ἐπὶ τῆς γῆς πρὸς δοξολογία τοῦ Ὑψίστου τοῦ Θεοῦ Ὀνόματος. Μὴ λησμονήσητε δέ, ἀγαπητά μου τέκνα, τὰ διδάγματα ἐκεῖνα, ἅτινα παρ᾿ ἐμοῦ τοῦ ἀσθενοῦς διδάχθητε καὶ μὴ ἀφήσετε ποτὲ τὸν πνευματικὸν τῆς ἀσκήσεως ἀγῶνα, διότι δι᾿ αὐτοῦ καὶ μόνου ὁ ἄνθρωπος διαπλέων τὸ πολυκύμαντον τοῦ παρόντος βίου πέλαγος δύναται, ὡς διὰ σχεδίας τινος νὰ φθάσῃ εἰς τὸν ποθητὸν οὐράνιον λιμένα. Ἡ προσευχή, ἀγαπητά μου τέκνα, εἶναι ἡ γλυκυτάτη μετὰ τοῦ οὐρανίου βασιλέως συνομιλία, ἥτις ἀποβαίνει πνευματικὴ τῆς ψυχῆς τροφὴ καὶ εἴσοδος εἰς τὴν οὐράνιον βασιλείαν. Μὴ διακόψητε λοιπὸν τὴν προσευχήν, ἀγαπητά μου τέκνα, ὅπως μὴ στερηθῆτε τῆς γλυκύτατης μετὰ τοῦ Θεοῦ συνομιλίας, ὅπερ οὐδὲν ἄλλο εἶναι εἰ μὴ πνευματικὸς τῆς ψυχῆς θάνατος. Μὴ ἀνοίξετε τὴν θύραν τῆς ψυχῆς ὑμῶν, ἀγαπητά μου τέκνα, εἰς τὰ βιοτικά, καὶ μὴ καταλάβῃ ἡμᾶς ὁ τῦφος τῆς ἑωσφορικῆς ὑπερηφάνειας, ἀλλ᾿ ἔστε πάντοτε ταπεινόφρονες καὶ ὀλιγαρκεῖς, μιμούμενοι αὐτὸν τὸν Σωτῆρα ἡμῶν τὸν μὴ ἔχοντα ποὺ τὴν κεφαλὴν κλίναι, καὶ τὸν ταπεινώσαντα ἑαυτὸν μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ Σταυροῦ. Μίαν δὲ ἔτι ἐντολὴ ἐντέλλομαι ὑμῖν, ἀγαπητά μου τέκνα, καὶ παρακαλῶ νὰ ἐκπληρώσετε αὐτὴν ὅταν ἡ ψυχή μου ἐξέλθῃ ἐκ τοῦ σώματος τούτου, παραλάβετε καὶ θάψατε αὐτὸ εἰς τὸ παλαιὸν μοναστήριον, ὁποῦ ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος μοὶ ἀπεκαλύφθη καὶ ἵνα μένῃ ἄγνωστος ὁ τόπος τῆς ταφῆς μου, πρὸς ἀποφυγὴν τῆς συρροῆς τῶν ἀνθρώπων».
Μετὰ τοὺς λόγους τούτους ὁ Ὅσιος Σεραφεὶμ ηὐχήθη τὴν τελευταία πρὸς τὸν Θεὸν εὐχήν, καὶ εὐλογήσας τοὺς πολυπληθεῖς αὐτοῦ μαθητάς, παρέδωκε τὸ πνεῦμα πρὸς τὸν Θεὸν καὶ Πλάστην, ὃν ἐκ βρεφικῆς αὐτοῦ ἡλικίας ἐπόθησεν καὶ ὃν μετ᾿ αὐταπαρνήσεως ἠκολούθησεν, ἀναλαβὼν ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου καὶ βαδίσας τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην ὁδόν, ἣν ὁ Κύριος ἔδειξε τοῖς φιλοῦσιν αὐτόν.
Μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τοῦ Ἁγίου παραλαβόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εὐλαβῶς καὶ μετὰ δακρύων τὸ καταπεπονημένον ἐκεῖνο ὑπὸ τῆς ἀσκήσεως σῶμα, κατέθεντο αὐτὸ εἰς τὸν τόπον, ὃν αὐτὸς ὁ Ἅγιος ζῶν ὑπέδειξεν αὐτοῖς, ἵνα καὶ τοῦτο πληρώσῃ τὴν θείαν τοῦ Κυρίου ἀπόφασιν «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ». Ἐκεῖ δὲ μοναχὸς τεταγμένος ὑπὸ τῆς ἀδελφότητας ἐφύλαττεν ἐπὶ δυὸ ὁλόκληρα ἔτη τὸν θεῖον τοῦτον θησαυρόν, ὃν ὑπὸ τὴν γῆν κατέθεντο, τὸ Σῶμα, λέγω, τοῦ Ἁγίου, ἵνα μὴ ὑπὸ ἱεροσύλου χειρὸς συληθῇ, τοῦθ᾿ ὅπερ ἐγένετο καὶ αἰτία τῆς ταχείας τῶν ἱερῶν τοῦ Ἁγίου λειψάνων ἀνακομιδῆς· διότι καὶ ὑπὸ τὴν γῆν ὄντα τὸν Ἅγιον δὲν ἀφῆκεν ὁ Κύριος ἀμάρτυρον, ἀλλὰ καθὼς ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ ἐθαυμάστωσεν αὐτὸν διὰ τῆς θαυματουργικῆς αὐτοῦ χάριτος, οὕτω καὶ κατὰ τὸ διετὲς χρονικὸ διάστημα, καθ᾿ ὃ τὸ ἄπνουν αὐτοῦ Σῶμα ἀνεπαύετο ὑπὸ τὴν γῆν, θεῖον φῶς ἐξ οὐρανοῦ κατερχόμενον ἐφώτιζε τὸν τάφο αὐτοῦ δηλοῦν τὴν πρὸς τὸν Θεὸν παρρησία τοῦ Ἁγίου καὶ ὁδηγοῦν πολλοὺς εὐσεβεῖς Χριστιανούς, οἵτινες ἀθρόοι συνερχόμενοι ἔπιπτον ἐπὶ τοῦ τάφου αὐτοῦ καὶ μετὰ δακρύων ἐπεκαλοῦντο τὴν τούτου βοήθειαν καὶ ἀντίληψιν. Μετὰ δὲ τὴν συμπλήρωσιν τῶν δυὸ ἐτῶν ἐγένετο ἡ ἀνακομιδὴ τῶν ἱερῶν τοῦ Ἁγίου Σεραφεὶμ λειψάνων, ἅτινα ὡς εὐωδέστατα ῥόδα καὶ κρίνα ἡδύπνοα μετηνέχθησαν εὐλαβῶς ὑπὸ τῶν μοναχῶν ἐκ τοῦ παλαιοῦ μοναστηρίου εἰς τὸ διατηρούμενον νῦν μοναστήριον καὶ κατετέθησαν ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ ναοῦ, εἰς ἴδιον τόπον, ὡς κειμήλιον ἱερὸν καὶ θησαυρὸς ἀδάπανος τοῦ μοναστηρίου τούτου, ὅπερ ὁ Ἅγιος μετὰ πολλῶν κόπων καὶ μόχθων ἱδρύσατο εἰς δόξα Θεοῦ καὶ εἰς ψυχικὴν τῶν χριστιανῶν ὠφέλειαν. Ἐγένετο δὲ ἡ τελευτὴ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τῇ ἕκτῃ Μαΐου τοῦ χιλιοστοῦ ἑξακοσιοστοῦ δευτέρου ἔτους, ἡμέρᾳ της Μεσοπεντηκοστῆς καὶ ὥρα στ´ τῆς μεσημβρίας- ζήσας ἐν ὅλῳ ἔτη 75.
Τοιοῦτος ἐν ὀλίγοις, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ὑπῆρξεν ὁ Ὅσιος Σεραφείμ, οὗτινος τὴν μνήμην σήμερον ἑορτάζομεν. Τοιούτους ἀγῶνας πνευματικοὺς κατέβαλεν ὁ ἐν ἀσκηταῖς ἐκλάμψας καὶ κανόνα τῆς ἀρετῆς ἐν αὐτοῖς ἑαυτὸν παράσχων πατὴρ ἡμῶν Σεραφεὶμ καὶ διὰ τοῦτο μεγάλης παρὰ τοῦ Θεοῦ ἠξιώθη χάριτος, τοῦ ἀποδιώκειν τὰς ἀσθενείας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἄλλα ἐπιτελεῖν θαύματα, ἐξ ὧν ὀλίγα τινα θέλομεν διηγηθῇ πρὸς δόξαν μὲν τοῦ Θεοῦ, τοῦ οὕτω τοὺς ἁγίους αὐτοῦ δοξάζοντος, πρὸς τιμὴν δὲ τοῦ Ἁγίου, οὗτινος τὴν πρὸς τὸν Θεὸν μεσιτείαν εἰς πᾶσαν ἡμῶν ἀνάγκην ἐπικαλούμενοι, λαμβάνομεν ταχέως τὴν ἐξ ὕψους ἀντίληψιν καὶ βοήθειαν.
Δεῦτε λοιπὸν καὶ ἡμεῖς, φιλόχριστοι ἑορτασταί, οἵτινες μετὰ χριστιανικῆς εὐλαβείας, ἀφήσατε τοὺς οἴκους ὑμῶν καὶ τὰ ἔργα, καὶ μακρὰν διανύσαντες ὁδόν, ἤλθετε εἰς τὴν ἐρημίαν ταύτην ἵνα τιμήσητε τὸν Ἅγιον Σεραφείμ. Δεῦτε ἀκούσατε μετὰ προσοχῆς καὶ χριστιανικοῦ ἐνδιαφέροντος τὰ ὀλίγα ἐκ τῶν πολλῶν αὐτοῦ θαυμάτων, ἵνα πνευματικὴν ὠφέλειαν κομισάμενοι ἐπανέλθητε εἰς τὰς ἑστίας ὑμῶν χαίροντες καὶ ἀγαλλόμενοι.
Βιβλιογραφία: Βοιωτικὸ Λειμωνάριο, τ.Α´, Θήβα.