Τὸ Ἱερὸν πρόσωπον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ καὶ Μητέρας ὅλων τῶν χριστιανῶν, τὸ ὁποῖον ὑμνεῖται ἀπὸ χείλη Ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων, ὑπῆρξεν ἀνέκαθεν σεβαστὸν καὶ ἄξιον πάσης τιμῆς καὶ προσκυνήσεως, ἰδιαιτέρως εἰς τὴν Ἀνατολήν.
Κατὰ καιρούς, ἐγράφησαν ἄπειρα βιβλία μὲ σκοπὸ νὰ σκιαγραφήσουν τὸ ἱερὸν πρόσωπον τῆς Θεομήτορος καὶ νὰ ἐξυμνήσουν τὸ μεγαλεῖον καὶ τὴν δόξαν αὐτῆς. Ἐγράφησαν ὅμως καὶ βιβλία ἐχθρικά, ποὺ θέλησαν νὰ σπιλώσουν τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα μεταξὺ τῶν γυναικείων ὀνομάτων τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ὄνομα ποὺ ἔπαιξε σημαντικότατον ρόλον διὰ τὴν σωτηρίαν τῆς ἀνθρωπότητος.
Παρὰ τὰς προσπαθείας των, ὄχι μόνον δὲν ἠμπόρεσαν νὰ ἐπιτύχουν κάτι, ἀλλὰ ἔδωσαν τὴν ἀφορμὴν νὰ γραφοῦν ἀκόμη περισσότερα βιβλία διὰ τὸ ὑπέρλαμπρον πρόσωπον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, καὶ νὰ ἀποδοθοῦν εἰς αὐτὴν περισσότεραι τιμαὶ καὶ νὰ ὑμνηθῆ τὸ ὄνομά της ἀπὸ ὑμνογράφους καὶ ποιητάς, ἀπὸ ἐπιστήμονας ἀληθινοὺς καὶ συνετοὺς κάθε κλάδου ἐπιστήμης, Θεολόγους, Ρήτορας, Φιλολόγους, Μαθηματικούς, Ἀστρονόμους, Μηχανικούς, Φυσικοὺς κ.λπ. Ἕκαστος ἐξ αὐτῶν ἀπέδωσε ξεχωριστοὺς χαρακτηρισμούς, ὅπως ἤρμοζε πράγματι εἰς τὸ Ἱερὸν πρόσωπον τῆς Θεομήτορος. Καὶ εἶναι ἄξιον λόγου πῶς ἄνθρωποι ἀσχολούμενοι μὲ τὰ ἐπιστημονικὰ φαινόμενα ἀποδίδουν μετὰ σεβασμοῦ τοιούτους χαρακτηρισμοὺς εἰς τὸ ὑπέρλαμπρον πρόσωπον τῆς Θεομήτορος.
Εἰς τὸ πλῆθος τῶν βιβλίων ποὺ ἔχουν γραφῆ διὰ τὸ πρόσωπον τῆς Θεομήτορος, τί ἐπιπλέον θὰ ἠμποροῦσε κανεὶς νὰ προσθέσει; Ἐν τούτοις πολλοὶ ἐπιθυμοῦν νὰ γράψουν καὶ νὰ ὑμνήσουν μὲ τὴν πτωχὴν πένναν τους τὸ ἐξαίσιον πρόσωπον τῆς Θεομήτορος, ὠθούμενοι ἀπὸ ψυχικὴν ἀνάγκην, ἐκφράζοντες ἔτσι τὸν σεβασμὸν καὶ τὴν ἀγάπην τους πρὸς τὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου.
Μία τέτοια παρόρμησις ὠθεῖ καὶ ἐμὲ εἰς τὴν συγγραφὴν τοῦ παρόντος βιβλίου, χωρὶς νὰ ἔχω τὴν ἰδιότητα τοῦ συγγραφέως ἢ νὰ ἔχω ἀσχοληθῆ ποτὲ μὲ τὴν συγγραφὴν ἄλλου βιβλίου, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν θεωρίαν συγγραφῆς βιβλίων ποὺ ἐδιδάχθην εἰς τὸ πανεπιστήμιον.
Εἶναι βεβαίως πολὺ δύσκολον νὰ σύνθεση κανεὶς λόγους καὶ ἐγκώμια ἢ νὰ περιγράψη περιστατικὰ καὶ γεγονότα τόσον διὰ τὸν Θεὸν ὅσον καὶ διὰ τὴν Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ καίτοι δύσκολον, ὁδηγοῦμαι εἰς τὴν συγγραφὴν αὐτὴν βασιζόμενος εἰς τὴν χάριν, τὴν βοήθειαν καὶ τὴν δύναμιν τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ. Ἐνθαρρυνόμενος δὲ ἀπὸ αὐτὴν τὴν βοήθειαν τῆς μόνης Θεοτόκου, τολμῶ μὲ τὸν βαθμὸν τῆς πίστεώς μου, τῆς ἀγάπης μου καὶ τῆς εὐλάβειάς μου πρὸς τὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ καὶ Μητέρα ὅλων μας νὰ περιγράψω τὰ περὶ τὴν ζωήν της, τοὺς γεννήτορας αὐτῆς, τὴν γέννησίν της ἕως καὶ τῆς μεταστάσεως αὐτῆς εἰς τοὺς οὐρανούς, ἔχων ὑπ᾿ ὄψιν μου τὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Καινὴν Διαθήκην, τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν, τὰ βιβλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἄλλα βοηθητικὰ βιβλία.
Ἡ προσπάθειά μου εἶναι νὰ ἐξαντλήσω τὸ θέμα κατὰ ὀρθόδοξον τρόπον.
Βεβαίως, θὰ ὑπάρξουν εἰς τὸ ἔργον τοῦτο παραλείψεις εἴτε ἀπὸ ἀβλεψίαν εἴτε ἀπὸ ἔλλειψιν χώρου. Διὰ τοῦτο ζητῶ συγνώμην ἀπὸ ὅλους, ἰδίως δὲ ἀπὸ τὴν Παναγίαν Μητέρα τοῦ Κυρίου μας.
Ἀθῆναι, 25 Μαρτίου 2002
Ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου
Ὁ πονήσας
Πρωτοπρεσβ. Κων. Παπαθεοδώρου
Ἡ Μητέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς Θεοτόκος καὶ Μητέρα τοῦ Φωτὸς ἀνέκαθεν εἰς τὴν συνείδησιν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ Καθολικισμοῦ, κατεῖχεν ἰδιαιτέραν θέσιν ὡς ἡ «τιμιωτέρα τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέρα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ», ἐπειδὴ ἔτεκεν ἀδιαφθόρως τὸν Θεὸν Λόγον, δηλαδὴ τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, γενόμενον ἄνθρωπον ὅμοιον μὲ ἡμᾶς χωρὶς ἁμαρτίαν (Ἑβρ. δ´ 15).
Ἐνῶ ἡ Ὑπεραγία Κόρη τῆς Ναζαρὲτ τόσον ὑψώθη εἰς τὴν συνείδησιν τῶν χριστιανῶν, ὥστε ἀπ᾿ ἀρχῆς νὰ λογίζεται αὕτη «μακαρία» (Λουκ. ια´ 27), ἐν τούτοις περὶ τῆς ζωῆς αὐτῆς, καὶ κυρίως τῆς ἰδιωτικῆς, τίποτε δὲν μᾶς εἶναι γνωστὸν ἀπὸ τὰς Γραφάς, παρὰ μόνον ἀπὸ τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν ὀλίγα τινά. Ἔτσι περὶ τῶν γονέων της καὶ τῆς παιδικῆς της ἡλικίας ἡ Καινὴ Διαθήκη οὐδὲν λέγει οὔτε ἦτο δυνατὸν νὰ λέγη, ἐφόσον ἄλλα σπουδαιότερα καὶ μέγιστα γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου μας, λόγῳ συντομίας, ἀπεσιώπησεν (Ἰωάν. κ´ 30, κα´ 25).
Τὰ κατὰ τὴν παιδικὴν ἡλικίαν τῆς Μαρίας γνωρίζομεν ἀπὸ τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν, ἡ ὁποία διεσώθη εἰς τὸ λεγόμενον Ἀπόκρυφον Εὐαγγέλιον ἢ Πρωτευαγγέλιον τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου καὶ πρώτου Ἐπισκόπου Ἱεροσολύμων (Πράξ. ιε´ 13 καὶ Γαλ. α´ 19), ὅπως τοῦ τὸ ἀπέδωσαν χριστιανοί τινες. Ἡ χριστιανικὴ ὅμως Γραμματολογία παραδέχεται ὅτι τὸ ὡς ἄνω Πρωτευαγγέλιον εἶναι ἔργον τοῦ 2ου αἰῶνος μ.Χ., ἐνῶ ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος ἔζησε τὸν 1ον αἰῶνα μ.Χ., καὶ ὅτι τὸ ἔγραψε κάποιος εὐσεβὴς χριστιανός, διὰ νὰ ἐπισημοποίηση τὴν περὶ τῆς Θεοτόκου παράδοσιν. Διὰ νὰ γίνῃ ὁ σκοπός του πιστευτός, ἔβαλε τὸ ὄνομα τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου (Δέρβου Γ., Χριστ. Γραμματολογία, τόμ. Γ´, σελ. 421).
Πάρα ταῦτα τὸ Πρωτευαγγέλιον θεωρεῖται γνησία διάσωσις τῆς παραδόσεως, διότι ἐκ τούτου ἤντλησαν οἱ Πατέρες τὰ περὶ τῆς παιδικῆς ἡλικίας τῆς Θεοτόκου, ἐνῶ τὸ ἐχρησιμοποίησαν καὶ οἱ ὑμνογράφοι ὡς πηγὴν ἐμπνεύσεως τῶν ὕμνων, οἱ ὁποῖοι ψάλλονται εἰς τὰς καθιερωθείσας ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ἑορτὰς τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν γονέων αὐτῆς, ὅπως θὰ εἴδωμεν κατωτέρω.
Οἱ τῆς Θεομήτορος καὶ Παρθένου Μαρίας γεννήτορες ἦσαν ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα, καταγόμενοι κατὰ τὴν παράδοσιν ὁ μὲν Ἰωακεὶμ ἀπὸ τὴν φυλὴν τοῦ Ἰούδα καὶ τὴν βασιλικὴν οἰκογένειαν τοῦ Δαβίδ, ἡ δὲ Ἄννα κατήγετο ἀπὸ τὴν ἱερατικὴν φυλὴν τοῦ Λευΐ, κόρη τοῦ ἱερέως Ματθὰν καὶ τῆς γυναικός του Μαρίας (Μ. Ὡρολόγιον, 8 Σεπτεμβρίου). Ἐκ τῆς μακάριας ταύτης δυάδος, ἤτοι τοῦ Ἰωακεὶμ καὶ τῆς Ἄννης, ἐγεννήθη ἐξ ἐπαγγελίας ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος.
Τὸ ὄνομα Ἰωακεὶμ σημαίνει, ὡς Ἑβραϊκόν, «ὁ Θεὸς φέρει ἠρεμίαν», τὸ δὲ Ἄννα φέρει τὴν χάριν. Τὸ ἐπάγγελμα τοῦ Ἰωακεὶμ ἦτο ποιμὴν «πλούσιος σφόδρα». Ἡ Ἐκκλησία μας ὀνομάζει ἀμφοτέρους θεοπάτορας καὶ τοὺς ἑορτάζει εἰς τὰς 9 Σεπτεμβρίου, τοὺς μνημονεύει δὲ εἰς ἑκάστην μεγάλην ἀπόλυσιν τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν.
Κατὰ τὸ Πρωτευαγγέλιον, ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἦσαν προβεβηκότες, δηλ. μεγάλης ἡλικίας, θεοσεβέστατοι, ἐζοῦσαν μὲ δικαιοσύνην καὶ ἦσαν ἄμεμπτοι ἐνώπιον τοῦ Κυρίου. Δὲν εἶχον ὅμως τέκνα καὶ πολὺ ἐλυποῦντο δι᾿ αὐτό, διότι ἡ ἀτεκνία διὰ τοὺς Ἰουδαίους ἐθεωρεῖτο ὄνειδος καὶ θεϊκὴ τιμωρία. Ὅσοι ἦσαν ἄτεκνοι ἐθεωροῦντο ὡς κατώτεροι ἄνθρωποι καὶ ἔπαιρναν τὴν τελευταίαν θέσιν εἰς τὴν συναγωγὴν καὶ εἰς ἄλλας δημοσίας καὶ ἰδιωτικὰς συναναστροφὰς καὶ συναθροίσεις. Εἰς μίαν ἑορτὴν μάλιστα, ὁ Ἰωακεὶμ μετὰ τῆς συζύγου του Ἄννης ἕνεκα τῆς μεγάλης θεοσεβείας τους ἐπῆγαν πρῶτοι εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Θεοῦ καὶ πρῶτοι προσέφερον τὰ πρὸς θυσίαν δῶρα τους, ἀλλὰ ὁ ἱερεὺς ὄχι μόνον δὲν ἐδέχθη αὐτὰ ἀλλὰ καὶ μετὰ περιφρονήσεως ἀπέπεμψεν αὐτούς.
Ἐκ τοῦ γεγονότος τούτου ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἔφυγον διὰ τὸ σπίτι τους καταλυπημένοι. Ἐκεῖ ὁ Ἰωακεὶμ λέγει εἰς τὴν προσφιλῆ σύζυγόν του: Ἀγαπητὴ Ἄννα, δὲν δύναμαι πλέον νὰ ὑποφέρω τὸ ὄνειδος τῆς ἀτεκνίας, διὰ τοῦτο σκέφθηκα ὅπως σὺ μὲν διαμείνης εἰς τὸ σπίτι μας καὶ μὲ τὴν ψυχήν σου καὶ τὴν καρδίαν σου νὰ κάμνης ὅ,τι εἶναι θεάρεστον ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, νὰ νηστεύσης καὶ γονατιστὴ νὰ προσεύχεσαι καὶ νὰ παρακαλῆς τὸν Θεόν, ὅπως λύση τὴν εἰς σὲ στείρωσιν καὶ σοῦ χαρίση καρπὸν κοιλίας· ἐγὼ δὲ θὰ ὑπάγω εἰς τὸ ἀπέναντι ὄρος καὶ μὲ νηστείας καὶ προσευχὰς θὰ παρακαλῶ τὸν Θεόν, ὅπως μᾶς δώσῃ τέκνον, τὸ ὁποῖον θὰ ἀφιερώσωμεν εἰς αὐτόν.
Ἀφοῦ ἔμειναν καὶ οἱ δυὸ σύμφωνοι, ἐχωρίσθησαν καὶ ἄρχισαν τὰς νηστείας καὶ τὰς προσευχάς, διὰ νὰ τοὺς δώσῃ ὁ Θεὸς τέκνον.
Ὁ παντοδύναμος Θεὸς ἐκάμφθη ἀπὸ τὰς νηστείας καὶ τὰς μετὰ δακρύων προσευχάς τους καὶ ἔπειτα ἀπὸ πολλὰς ἡμέρας ἔστειλε τὸν Ἀρχάγγελον Γαβριὴλ πρῶτα εἰς τὸν Ἰωακεὶμ ποὺ ἔμενε εἰς τὸ ὄρος, εἰπὼν εἰς αὐτὸν ὅτι ἐστάλη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ διὰ νὰ τοῦ ἀναγγείλη ὅτι ἡ δέησίς του εἰσηκούσθη ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ ὅτι ἡ γυναίκα του θὰ γέννηση θυγατέρα, ἡ ὁποία ὡς παρθένος θὰ γέννηση τὸν Σωτῆρα τοῦ κόσμου, καὶ νὰ ἐγκατάλειψη ἀμέσως τὸ ὄρος καὶ νὰ ὑπάγη εἰς τὸν οἶκον του. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχάγγελος ἐφάνη καὶ εἰς τὴν σύζυγόν του καὶ εἶπεν εἰς αὐτὴν τὰ ἴδια λόγια.
Ὁ Ἰωακεὶμ ὅταν ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον του, εὗρε τὴν σύζυγόν του χαρούμενη καὶ μετὰ χαρᾶς μεγάλης τοῦ ἀναγγέλλει τὴν ἐμφάνισιν τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ· καὶ οἱ δυὸ συγκινημένοι καὶ γεμάτοι ἀπὸ ἀνεκλάλητον χαράν, διηγεῖται ὁ ἕνας εἰς τὸν ἄλλον τὰ ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου λεχθέντα.
Τὸ Μέγα Ὡρολόγιον τῆς Ἐκκλησίας μας σημειώνει: «Καὶ οὕτω συλλαβοῦσα ἡ Ἄννα ἐκ θείας ἐπαγγελίας, κατὰ τοὺς νόμους τῆς φύσεως, ἠξιώθη γενέσθαι μήτηρ τῆς Μητρὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν». Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τῆς συλλήψεως τῆς ἁγίας καὶ θεοπρομήτορος Ἄννης ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας, ἀπὸ τοῦ 6ου αἰῶνος ποὺ καθιερώθη ἡ ἑορτή, τὴν 9ην Δεκεμβρίου. Τότε ψάλλεται τὸ παρόν.
«Σήμερον τῆς ἀτεκνίας δεσμὰ διαλύονται, τοῦ Ἰωακεὶμ γὰρ καὶ τῆς Ἄννης εἰσακούων Θεός, παρ᾿ ἐλπίδα τεκεῖν αὐτούς, σαφῶς ὑπισχνεῖται (=ὑπόσχεται) θεόπαιδα, ἐξ ἧς αὐτὸς ἐτέχθη ὁ ἀπερίγραπτος, βροτὸς (=ἄνθρωπος) γεγονώς, δι᾿ ἀγγέλου κελεύσας βοῆσαι αὐτῇ· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ».
Τῶν δικαίων θεοπατόρων σου, Κύριε, τὴν μνήμην ἑορτάζοντες, δι᾿ αὐτῶν σε δυσωποῦμεν, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἦσαν κάτοικοι τῆς Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας. Ἐκεῖ ἡ Ἄννα μετὰ ἐννέα μήνας ἀπὸ τῆς συλλήψεως, ὅπως τῆς προεῖπεν ὁ Ἄγγελος, ἐγέννησε τὴν ἐξ ἐπαγγελίας θυγατέρα της, κατὰ τὸ δέκατον ἕκτον πρὸς τὸ δέκατον ἕβδομον ἔτος πρὸ τῆς γεννήσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Εἰς τοὺς Ἑβραίους ὑπῆρχε νομικὴ διάταξις, ἡ ὁποία ὥριζε νὰ δίδεται τὸ ὄνομα εἰς ὅλα τὰ γεννώμενα τέκνα τὴν ὀγδόην ἡμέραν ἀπὸ τῆς γεννήσεώς τους. Διὰ τοῦτο ὁ δίκαιος Ἰωακεὶμ ἐκάλεσε τὴν ὀγδόην ἡμέραν τοὺς ἱερεῖς τῆς συναγωγῆς, εἰς τὴν ὁποίαν ἀνῆκε, καὶ ὅλους τοὺς συγγενεῖς καὶ φίλους τους καὶ ἔδωκεν εἰς τὴν νεογέννητον θυγατέρα του τὸ ὄνομα Μαριάμ!
Τὸ ἑξαγράμματον ὄνομα Μαριὰμ ἔχει πολλὰς σημασίας, διότι ἡ Μαριὰμ ἦτο προωρισμένη νὰ γίνῃ νύμφη τοῦ Θεοῦ καὶ μητέρα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Διὰ τοῦτο καὶ ἐδόθη εἰς αὐτὴν ἐκ τοῦ Θεοῦ τὸ ἁρμόζον ὄνομα Μαριάμ!
Ἡ ἀκροστιχὶς τοῦ ὀνόματος Μαριὰμ εἶναι: «Αὕτη, ρύσεται, ἰοῦ, ἅπαντας, μισοκάλου». Δηλαδή, μόνη αὐτὴ ἡ Μαριάμ, εἶχε προωρισθῆ ὅπως ἐλευθερῶσῃ ἡμᾶς ἐκ τοῦ ἰοῦ, δηλαδὴ τοῦ δηλητηρίου, τοῦ μισοκάλου ὄφεως τοῦ διαβόλου.
Τὸ ὄνομα Μαριὰμ* ἔχει καὶ ἄλλην ἔννοιαν· σημαίνει κυρία καὶ βασίλισσα. Καὶ πράγματι εἶναι Κυρία καὶ Βασίλισσα καὶ Σώτειρα τοῦ σύμπαντος κόσμου, διότι γεννήσασα τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρα τοῦ κόσμου, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἔσωσε καὶ σώζει δι᾿ Αὐτοῦ ὅλους τοὺς πιστεύοντας εἰς τὸν υἱόν της, καὶ τιμώντας αὐτήν. Διὰ τοῦτο ἀπὸ τότε καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας μακαρίζουν τὴν Μαριὰμ πᾶσαι αἱ γενεαί, διότι ἡ γέννησις αὐτῆς ἔφερε τὴν χαρὰν εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην, ὅπως τοῦτο δηλώνει καὶ τὸ ἀπολυτίκιον, τὸ ὁποῖον ψαλλομεν εἰς τὴν ἑορτὴν τῆς γεννήσεώς της, τὴν 8ην Σεπτεμβρίου.
Ἡ γέννησίς σου Θεοτόκε χαρὰν ἐμήνυσε πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ· ἐκ σοῦ γὰρ ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν καὶ λύσας τὴν κατάραν ἔδωκεν τὴν εὐλογίαν, καὶ καταργήσας τὸν θάνατον, ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον.
* Τὸ ὄνομα «Μαριάμ» ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τοῦ Μωϋσέως ἦτο ἔνδοξον μεταξὺ τῶν Ἰσραηλιτῶν καὶ ἐδίδετο κατὰ προτίμησιν εἰς τὰς θυγατέρας τους, πρὸς τιμὴν τῆς ἀδελφῆς τοῦ μεγάλου προφήτου καὶ ἀρχηγοῦ. Εἰς τὴν Πάλαιαν Διαθήκην πολλαὶ γυναῖκες φέρουν τὸ ὄνομα αὐτό. Εἰς δὲ τὴν Καινὴν Διαθήκην μόνον ἕξι ἅγιαι γυναῖκες. Μία ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου, δευτέρα ἡ μήτηρ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, τρίτη ἡ σύζυγος τοῦ Κλεόπα ἢ Κλωπᾶ καὶ ἡ μήτηρ τῶν Ἀποστόλων Ἰωσῆ καὶ Ἰακώβου τοῦ Μικροῦ, τετάρτη ἡ ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, πέμπτη ἡ Μαγδαληνὴ καὶ ἕκτη κάποια εὐσεβὴς γυναίκα καὶ καλὴ χριστιανὴ ποὺ κατοικοῦσε εἰς τὴν Ρώμην (Ρωμ. ιστ´ 6).
Ἡ θυγατέρα τῶν δικαίων θεοπατόρων Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης, ἡ Μαριάμ, ἀφοῦ συμπλήρωσε τὸ τρίτον ἔτος τῆς ἡλικίας της, τὴν παρέλαβον οἱ γονεῖς της καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ὑπόσχεσίν τους εἰς τὸν Θεὸν τὴν ὡδήγησαν εἰς τὸν Ναόν, ὅπου ἐκεῖ τὴν παρέλαβεν ὁ Ἀρχιερεὺς καὶ τὴν εἰσήγαγεν εἰς τὸ ἐνδότερον τοῦ Ναοῦ, ἤτοι εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων. Τὴν εἴσοδον τῆς Μαριὰμ εἰς τὸν Ναὸν ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὴν 21ην Νοεμβρίου. Τότε ψάλλει τὸ ἑξῆς ὡραῖον Κοντάκιον.
«Ὁ καθαρώτατος ναὸς τοῦ Σωτῆρος, ἡ πολυτίμητος παστὰς καὶ παρθένος, τὸ ἱερὸν θησαύρισμα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, σήμερον εἰσάγεται ἐν τῷ οἴκῳ Κυρίου, τὴν χάριν συνεισάγουσα, τὴν ἐν Πνεύματι Θείῳ· ἣν ἀνυμνοῦσιν ἄγγελοι Θεοῦ· αὐτὴ ὑπάρχει, σκηνὴ ἐπουράνιος».
Ἡ εἴσοδος εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἦτο ἀπηγορευμένη εἰς ὅλους, λαϊκοὺς καὶ κληρικούς, καὶ μόνον εἰς τὸν Ἀρχιερέα ἐπετρέπετο μίαν φορὰν τὸ ἔτος καὶ μετὰ ἀπὸ προηγουμένην πρὸς τὸν Θεὸν ἐξιλαστήριον θυσίαν. Ἀφοῦ ἡ εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων εἴσοδος ἀπηγορεύετο εἰς πάντας, ἄρα οὔτε καὶ εἰς τὴν Μαριὰμ ἐπετρέπετο· ἀλλὰ ἡ Μαριὰμ ἦτο ἡ πρὸ τῶν αἰώνων προωρισμένη καὶ ὑπὸ τῶν προφητῶν προαγγελθεῖσα νὰ γίνῃ μήτηρ τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τοῦτο ὁ Θεὸς κατὰ θαυμαστὸν τρόπον ἐπέτρεψεν εἰς αὐτὴν νὰ εἰσέλθη εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων.
Τὴν εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων εἴσοδον τῆς Μαριὰμ ἀπεκάλυψεν ὁ Θεὸς εἰς τὸν Ἀρχιερέα Ζαχαρίαν, τὸν πατέρα τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, διὰ τοῦ ἐπὶ τοῦ στήθους αὐτοῦ κρεμασμένου Λογείου* ἢ Ἐφοὺδ καὶ ἔτσι ἐπείσθησαν οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ λαός, ὅτι ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει τὴν εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων εἴσοδον τῆς Μαριάμ, τῆς θυγατέρας τῶν δικαίων θεοπατόρων Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης.
Ὁ Ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας, ὅταν εἶδε νὰ εἰσέρχεται εἰς τὸν Ναὸν ἡ παρθένος Μαριάμ, ὁδηγηθεῖσα ὑπὸ τῶν γονέων της, εἶπε πρὸς αὐτήν: «Χαῖρε Βασίλισσα τοῦ κόσμου καὶ ἀνθρώπων· Χαῖρε Παναγία Θεοτόκε, ἡ μήτηρ τοῦ μεγάλου βασιλέως Χριστοῦ· χαῖρε τῶν προφητῶν τὸ κήρυγμα καὶ ἡ ἐκπλήρωσις τῶν λόγων αὐτῶν. Αἱ ψυχαὶ τῶν προφητῶν βλέπουσαι νὰ εἰσέρχεσαι σήμερον εἰς τὸν Ναὸν χαίρονται καυχόμεναι δι᾿ ἐσέ. Ὁ Ἡσαΐας Παρθένον σὲ ὠνόμασε λέγων: «Ἰδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱὸν καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ». Ὁ Ἰεζεκιὴλ πύλην σὲ προεῖπεν: «Ἡ πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται οὐδ᾿ οὐ μὴ διέλθῃ τις δι᾿ αὐτῆς». Ὁ Δανιὴλ ὄρος σὲ ἐκάλεσεν. Ὁ Ἰακὼβ κλίμακα σὲ προεῖδε λέγων: «Καὶ ἰδοὺ κλίμαξ ἐπεστήρικτο ἐπὶ τῆς γῆς, ἧς ἡ κεφαλὴ ἀφικνεῖτο εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον ἐπ᾿ αὐτήν». Ὁ προφητάναξ Δαβὶδ βασίλισσα σὲ ἀποκαλεῖ λέγων: «Παρέστη ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου ἐν ἰματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη πεποικιλμένη». Ὁ Σολομῶν σὲ προβλέπει ἀνωτέραν πασῶν τῶν γυναικῶν λέγων: «Πολλαὶ γυναῖκες ἐποίησαν δύναμιν, σὺ δὲ ὑπέρκεισαι καὶ ὑπερῆρας (=ὑπερεῖχες) πάσας».
Καὶ ἄλλας πολλὰς προεικονίσεις καὶ προφητεύσεις ἀπηύθυνεν ὁ Ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας πρὸς τὴν παρθένον Μαριάμ. Ἀπευθυνόμενος δὲ καὶ πρὸς τοὺς γεννήτοράς της εἶπεν ὅτι «οὗτοι εἶναι οἱ ὑπὸ τοῦ ἐν ὑψίστοις Θεοῦ ευλογημένοι ὡς γεννήσαντες τὴν παγκόσμιον εὐλογίαν δι᾿ ἧς θὰ λυτρωθῶσιν ἐκ τῆς τῶν προπατόρων ἀρᾶς (=κατάρας) πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς».
Ὁ καθαρώτατος ναὸς τοῦ Σωτῆρος, τὸ ταμεῖον τῶν ἀρετῶν καὶ θησαύρισμα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἡ πνευματέμφορος Κόρη καὶ ἐπουράνια Σκηνή, ἡ Μαριάμ, μέσα εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἐτρέφετο, ὑπηρετεῖτο καὶ ἐδιδάσκετο ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελον Γαβριὴλ καθ᾿ ὅλην τὴν δωδεκαετῆ παραμονήν της εἰς τὸν Ναόν.
Δι᾿ ἀΰλου, λοιπόν, καὶ θείας τροφῆς ἐτρέφετο ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ ἡ Παρθένος Μαριάμ, ὅπως εἶναι γεγραμμένον:
| Ἔνδον τρέφει σε Γαβριὴλ ναοῦ, Κόρη, Ἥξει δὲ μικρὸν καὶ τὸ Χαῖρέ σοι λέξων. Βῆ ἱερὸν Μαρίη τέμενος παρὰ εἰκάδι πρώτῃ. |
Εἰς τὸ ἄδυτον τοῦ Ναοῦ ὁ Γαβριὴλ σὲ τρέφει, Κόρη, καὶ θὰ ἔλθῃ σύντομα νὰ σοῦ εἰπῆ καὶ τὸ χαῖρε. Ἐμπῆκε εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν ἡ Μαρία τὴν 21ην τοῦ μηνός. |
Ζοῦσε εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ὡς ἔνσαρκος ἄγγελος καὶ δὲν ἐξῆλθεν ἀπὸ τὸν Ναὸν καθ᾿ ὅλον τὸ διάστημα τῆς δωδεκαετοῦς παραμονῆς της.
Ἀφοῦ συμπλήρωσε δωδεκαετῆ παραμονὴν εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἡ Παρθένος Μαριάμ, θείᾳ ἐντολῇ ἐξῆλθε τοῦ Ναοῦ εἰς ἡλικίαν δέκα πέντε ἐτῶν. Ἔπειτα ἀπὸ ὀλίγον χρόνον ἐγένετο ἡ μνηστεία της μετὰ τοῦ τέκτονος (=ξυλουργοῦ) Ἰωσήφ.
* Τὸ Λογεῖον ἢ Ἐφοὺδ εἶναι ὄνομα ἑβραϊκὸν ποὺ σημαίνει λύτρωσιν ἢ δηλώνει τὰ μέλλοντα νὰ γίνουν. Ἀπετελεῖτο ἀπὸ χρυσὸ ὕφασμα μιᾶς σπιθαμῆς μὲ μεγάλη τέχνη κατασκευασμένο· εἰς τὸ μέσον εἶχε ἀστέρα ὁλόχρυσο καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ σμαράγδια. Μεταξὺ δὲ τῶν σμαραγδιῶν ὑπῆρχε ἀδάμας, ὁ ὁποῖος ἤστραπτε καὶ ἐξέπεμπεν ἀκτῖνας φωτός, ὅταν ὁ Θεὸς συγκατετίθετο εἰς τὸ αἴτημα τοῦ ἱερέως, ὁ ὁποῖος τὸ ἔφερεν εἰς τὸ στῆθος του.
Ὅταν ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ Ναοῦ ἡ Παρθένος Μαριάμ, μετὰ δωδεκαετῆ παραμονήν της εἰς αὐτόν, οἱ γονεῖς της Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα εἶχαν ἀποθάνει καὶ διὰ νὰ μὴ μείνη χωρὶς προστασία, ὁ Θεὸς ἐγνώρισε εἰς τοὺς ἱερεῖς τοῦ Ναοῦ διὰ θείων σημείων ὅτι ὀφείλουν αὐτοὶ νὰ παραλάβουν τὴν Μαριὰμ ὑπὸ τὴν κηδεμονίαν καὶ προστασίαν τους. Ἕνεκα, λοιπόν, τῆς θείας αὐτῆς ἐντολῆς ἐμνήστευσαν τὴν Μαριὰμ μὲ ἄνδρα δίκαιον ὀνόματι Ἰωσήφ, ὅπως ὑπηρέτηση οὗτος εἰς τὸ ὑπερφυὲς τῆς Θείας Οἰκονομίας μυστήριον.
Εἰς τὴν πρότασιν τῶν Ἱερέων νὰ μνηστευθῆ τὴν Μαριὰμ ὁ Ἰωσήφ, εἶπεν: «Υἱοὺς ἔχω καὶ πρεσβύτης εἰμί, αὕτη δὲ νεάνις, μήπως περίγελως γένωμαι τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ;». Παιδιά, τοὺς λέγει, ἔχω γιοὺς καὶ εἶμαι περασμένης ἠλικίας, αὐτὴ εἶναι μικρὴ κοπέλα, μήπως γίνω περίγελως εἰς τὸν λαὸν τοῦ Ἰσραήλ; Ἀλλὰ ἐπείσθη καὶ παρέλαβε τὴν Μαριὰμ ὁ Ἰωσὴφ «εἰς τήρησιν», δηλαδὴ εἰς προστασίαν. Τὴν ἄφησε δὲ εἰς τὴν οἰκίαν του τῆς πόλεως Ναζαρὲτ καὶ ἀπῆλθεν «εἰς τὰς οἰκοδομὰς αὐτοῦ».
Ὁ Ἰωσήφ, ὁ τῆς Παρθένου Μαριὰμ μνηστήρ, κατήγετο ἀπὸ τὸ γένος Δαβίδ, τοῦ ὁποίου τὴν γενεαλογίαν περιγράφει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος εἰς τὸ πρῶτον κεφάλαιον τοῦ Εὐαγγελίου του. Ἦτο χῆρος, ἄνδρας εὐσεβὴς καὶ δίκαιος, ὅπως γράφει ἡ Γραφή, κατοικοῦσε εἰς τὴν Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐπηγγέλετο τὸν ξυλουργὸν διὰ τοῦτο ἐκαλεῖτο καὶ τέκτων.
Τὸ ὄνομα Ἰωσὴφ ἑρμηνεύεται «προσθήκη» καὶ «αὔξησις», καθ᾿ ὅτι ὁ Ἰωσὴφ προώδευεν εἰς τὸ ἀγαθὸν καὶ εἰς τὴν ἐκτέλεσιν καλῶν ἔργων. Ὁ Ἰωσὴφ καὶ ἡ Παρθένος Μαριὰμ κατήγοντο ἀπὸ τὴν Ναζαρέτ, διὰ τοῦτο καὶ ἐπετράπη εἰς τὸν Ἰωσὴφ νὰ μνηστευθῇ τὴν Μαριάμ, ἐπειδὴ δὲν ἐπετρέπετο ἀπὸ ἄλλην χώραν νὰ λαμβάνουν σύζυγον εἰμὴ ἀπὸ τὸν τόπον τῆς ἰδίας καταγωγῆς.
Ὅταν ἐμνηστεύθη τὴν Μαριὰμ ὁ Ἰωσὴφ ἦτο ἑξήκοντα πέντε ἐτῶν καὶ τοῦτο ἔγινε διὰ νὰ ὑπηρετήσῃ αὐτὴν εἰς τὸ μέγα τῆς Ἐνσάρκου Οἰκονομίας μυστήριον, ὅπως διὰ τὴν εἰς Αἴγυπτον φυγὴν καὶ ἐπάνοδον ἐξ αὐτῆς κ.λπ. Μετὰ τέσσαρας μῆνας ἀπὸ της μνηστείας αὐτῶν ἐγένετο ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Παρθένου Μαριὰμ ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ. Ὁ Ἰωσὴφ ἔζησε μέχρι τοῦ δωδεκάτου ἔτους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διότι ἕως τότε μνημονεύουν τὸ ὄνομά του οἱ θεῖοι Εὐαγγελισταί.
Ποῖος ὁ σκοπὸς τῆς μνηστείας
Τὸν σκοπὸν τῆς μνηστείας τῆς θεόπαιδος κόρης Μαριὰμ μετὰ τοῦ γέροντος Ἰωσὴφ περιγράφει εἰς τὴν ἑρμηνείαν τοῦ πρώτου κεφαλαίου τοῦ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγελίου ὁ Εὐθύμιος ὁ Ζιγαβηνός, ὁ ὁποῖος δανεισθεὶς καὶ ἀπὸ τοὺς Ἁγίους πατέρας λέγει:
«Ἡ Παρθένος Μαριὰμ ἐμνηστεύσατο τὸν Ἰωσήφ, ὅπως διαφύγει τὴν προσοχὴν τοῦ διαβόλου, διότι ὁ διάβολος γνωρίζων ἐκ τῶν προφητειῶν (αἵτινες ἔλεγον ὅτι ὁ Χριστὸς μέλλει γεννηθῆναι ἐκ κόρης παρθένου καὶ ἄνευ θελήματος ἀνδρός) ἕνεκεν τούτου ὁ διάβολος παρετήρει μετ᾿ ἀκριβείας πάσας τὰς παρθένους καὶ ὁποίαν παρθένον ἤθελεν ἵδη ἐν γαστρὶ ἔχουσαν, εἰς ταύτην καταπήξη πάσας τὰς δολερὰς αὐτοῦ παγίδας καὶ πάσας τὰς κακοτεχνίας αὐτοῦ, ὅπως μὴ πιστευθῆ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ὁ ὑπ᾿ αὐτῆς γεννηθεὶς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Διὰ τοῦτο ηὐδόκησεν ὁ Θεός, ὅπως ἡ εἰς κατοικητήριον αὐτοῦ ἐκλεχθεῖσα Παρθένος Μαριάμ, μεμνηστευμενη οὖσα μετ᾿ ἀνδρός, διαφύγη τὴν προσοχὴν τοῦ διαβόλου καὶ οὕτω ἐκτελεσθῆ ἐν δικαιοσύνῃ ἡ τοῦ Θεοῦ θεία βουλή, διότι ὁ διάβολος μεριμνῶν καὶ προσέχων εἰς τὰς ἀμνηστεύτους παρθένους, ἡ μεμνηστευμενη θείᾳ εὐδοκίᾳ Παρθένος Μαριὰμ διέφυγε τὴν προσοχὴν τοῦ διαβόλου, καὶ οὕτως ἐξετελέσθη ἡ τοῦ Θεοῦ θεία βουλή».
Εὐαγγελισμὸς σημαίνει χαρμόσυνος ἀγγελία. Μία τέτοια χαρμόσυνη ἀγγελία ἔφερε εἰς τὴν Παρθένον Μαριὰμ ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, ὁ ἀπεσταλμένος τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν πόλιν τῆς Γαλιλαίας Ναζαρὲτ τὴν πρώτην ἡμέραν τῆς ἑβδομάδος, δηλαδὴ τὴν Κυριακήν, μόλις ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος, ἀπουσιάζοντος τοῦ Ἰωσὴφ ἐκ τῆς οἰκίας. Ὁ Ἀρχάγγελος εἰσερχόμενος εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ μνηστῆρος Ἰωσὴφ καὶ βλέπων τὴν γεμάτην με ὅλας τὰς πνευματικὰς χάριτας καὶ παρθενικὴν ἁγνότητα Μαριὰμ κατεπλάγη, διὰ τοῦτο καὶ ἀπεκάλεσεν αὐτὴν μὲ τὴν ἁρμόζουσαν λέξιν Κεχαριτωμένην. «Χαῖρε Κεχαριτωμένη» (Λουκ. α´ 28).
Ὁ Εὐαγγελισμὸς πρὸς τὴν Παρθένον Μαρίαν ἔγινεν ὕστερα ἀπὸ τέσσερεις μῆνες ἀπὸ τῆς μνηστείας της μὲ τὸν Ἰωσήφ, ἕξι δὲ μῆνες ἀπὸ τῆς συλλήψεως τῆς στείρας γυναίκας τοῦ ἱερέως Ζαχαρίου Ἐλισάβετ, ὅπως ἀκριβῶς μᾶς γνωρίζει ὁ θεῖος Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς:
«Ἐν δὲ τῷ μηνὶ τῷ ἕκτῳ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας ᾗ ὄνομα Ναζαρέτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ, ἐξ οἴκου Δαυίδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ. Καὶ εἰσελθὼν ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτὴν εἶπε· Χαῖρε Κεχαριτωμένη· Ὁ Κύριος μετὰ σοῦ. Εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί. Ἡ δὲ ἰδοῦσα διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διελογίζετο ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ· μὴ φοβοῦ Μαριάμ· εὖρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ. Καὶ ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρί, καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσης τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος. Εἶπε δὲ Μαριὰμ πρὸς τὸν ἄγγελον· πῶς ἔσται τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ· Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ. Καὶ ἰδοὺ Ἐλισάβετ ἡ συγγενής σου καὶ αὐτὴ συνειληφυῖα υἱὸν ἐν γήρει αὐτῆς, καὶ οὗτος μὴν ἕκτος ἐστὶν αὐτῇ τῇ καλουμένῃ στείρα· Ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ρῆμα. Εἶπε δὲ Μαριάμ· ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου. Καὶ ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος» (Λουκ. α´ 26-38).
Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου εἶναι καὶ εὐαγγελισμὸς τῆς ἰδικῆς μας σωτηρίας, διότι ἀπὸ τὴν ἡμέραν αὐτὴν ἀρχίζει ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου τὴν 25ην Μαρτίου. Τότε ψάλλεται καὶ τὸ ἑξῆς ἀπολυτίκιον:
«Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον, καὶ τοῦ ἀπ᾿ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται· διὸ σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· χαῖρε κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ».
Μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Ἀρχαγγέλου, ἡ Κεχαριτωμένη κόρη τῆς Ναζαρὲτ Μαριὰμ μένει μόνη. Ἡ ψυχή της μετὰ ἀπὸ τὴν ζωηροτάτην ἐντύπωσιν τοῦ οὐρανίου γεγονότος τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, δονεῖται κυριολεκτικά. Τὸ πρωτάκουστον καὶ ἐξαίρετον ἀγγελικὸν μήνυμα ἔχει αἰχμαλωτίσει τὴν καρδίαν της, ἀπασχολεῖ ἡμέραν καὶ νύκτα τὴν σκέψιν της.
Εἰς τὸν Ἰωσὴφ δὲν λέει τίποτε, δι᾿ ὅσα τῆς εἶπε ὁ Ἀρχάγγελος, διότι ἡ παρθενικὴ συστολὴ τῆς ἔκλειε τὸ στόμα καὶ τὰ ἄφησε ὅλα εἰς τὴν πρόνοιαν καὶ μέριμναν τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ὅπως συμβαίνει εἰς κάθε ἄνθρωπον εἰς παρομοίας περιστάσεις, ἡ Πάναγνος αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκην μὲ κάποιον νὰ ὁμιλήση ἐλεύθερα καὶ χωρὶς κανέναν δισταγμόν, νὰ ἐμπιστευθῆ τὰ ἅγια συναισθήματα καὶ τὰ ὑψηλὰ καὶ θεῖα νοήματα ποὺ τὴν διακατέχουν. Ἀλλὰ εἰς ποῖον ὅμως νὰ ἀποκάλυψη τὸ ἱερὸν μυστικόν, τὸ μέγα μυστήριον ποὺ τῆς ἐνεπιστεύθη ὁ οὐρανός;
Ἡ σκέψις της ἐστράφη πρὸς τὴν συγγενῆ της Ἐλισάβετ. Αὐτὴ μόνο θὰ τὴν ἐννοοῦσε καὶ κανεὶς ἄλλος ἀπὸ τὸ περιβάλλον της εἰς τὴν Ναζαρέτ. Ἄλλως τε, ἡ Ἐλισάβετ εὑρίσκετο εἰς τὴν ἰδίαν κατάστασιν, ὅπως τῆς εἶχε ἀποκαλύψει ὁ Ἄγγελος.
α. Ἡ Θεομήτωρ ἐπισκέπτεται τὴν Ἐλισάβετ
Ἔτσι, λοιπόν, ἡ ἁγία Κόρη τῆς Ναζαρὲτ παίρνοντας τὴν ἄδεια τοῦ Ἰωσὴφ ἀφήνει τὴν Ναζαρὲτ καὶ πορεύεται εἰς τὴν ὀρεινὴν χώραν τῆς Ἰουδαίας. «Ἐπορεύθη εἰς τὴν ὀρεινὴν μετὰ σπουδῆς (=γρήγορα)» (Λουκ. α´ 39). Ἐκεῖ, μέσα εἰς τὴν οἰκογενειακὴν θαλπωρὴν τοῦ Ζαχαρίου καὶ τῆς Ἐλισάβετ, τῶν συγγενῶν της, μέσα εἰς τὴν μικρὴν προφητικὴν Ἐκκλησίαν τῆς πίστεως, ἐλπίδος καὶ ἀγάπης, ποὺ ἦτο τὸ σπίτι τους, θὰ εὕρῃ τὴν εὐκαιρίαν ἡ πάναγνος Κόρη νὰ ἀνοίξῃ τὴν καρδιάν της καὶ νὰ συγχαρῇ τὴν συγγενῆ της διὰ τὴν σύλληψιν υἱοῦ στὰ βαθιὰ γηρατειά της.
Τὸ ταξίδι της ἦτο κοπιαστικὸν καὶ διήρκεσε τρεῖς ἡμέρας περίπου· ἡ Πανάμωμος, ὅμως, ἐβάδισε τὸν δρόμον αὐτὸν μὲ χαρὰν καὶ ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν Θεόν. Καὶ νά τώρα εὑρίσκεται κοντὰ εἰς τὴν συγγενῆ της Ἐλισάβετ. Ἀσπάζεται τὴν συγγενῆ της καὶ τὴν στιγμὴν αὐτὴν ἡ Ἐλισάβετ αἰσθάνεται νὰ σκιρτᾷ τὸ βρέφος εἰς τὴν κοιλίαν της καὶ φωτισμένη ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον μὲ δυνατὴν φωνὴν λέγει πρὸς τὴν Μαριάμ:
«Εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου. Καὶ πόθεν μοι τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός με;». Διὰ νὰ δικαιολογήσῃ δὲ τοῦτο, δηλαδὴ διατὶ ἀπεκάλεσε τὴν Μαριὰμ μητέρα τοῦ Κυρίου λέγει εἰς αὐτήν: «ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ σου εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ μου» (Λουκ. α´ 44). Καὶ συνεχίζει νὰ μακαρίζῃ τὴν Μαριὰμ λέγουσα: «μακαρία ἡ πιστεύσασα ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαλημένοις αὐτῇ παρὰ Κυρίου». Συνεχίζοντας ἡ Ἐλισάβετ λέγει ὅτι ὅλαι αἱ γενεαὶ ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ καὶ εἰς τὸ ἑξῆς θὰ μακαρίζουν τὴν Μαριάμ, ποὺ ἔγινε πρόξενος τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, διότι διὰ τοῦ ἐξ αὐτῆς γεννηθέντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ θὰ σωθῆ τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀπὸ τὴν αἰώνιον φθορὰν τοῦ θανάτου.
Γεμάτη θαυμασμὸν ἡ Παρθενομήτωρ βλέπει ὅτι ἡ Ελισάβετ γνωρίζει τὸ οὐράνιον μυστικόν της. Τὴν βλέπει νὰ ὑποκλίνεται μὲ μεγάλην ταπείνωσιν ἐνώπιόν της, νὰ τὴν ἀναγνωρίζη ὡς μέλλουσα θεομήτορα, νὰ τὴν ἀποκαλῆ «εὐλογημένη ἐν γυναιξὶ» καὶ νὰ ὀνομάζη «εὐλογημένον τὸν καρπὸν τῆς κοιλίας της». Ἀκόμη, νὰ τὴν προσφωνῆ «μητέρα τοῦ Κυρίου της» καὶ μὲ ἀγαλλίασιν ψυχῆς νὰ τὴν χαρακτηρίζῃ «μακαρία», διότι πρόκειται νὰ γεννήσῃ τὸν Σωτῆρα Χριστόν.
Εἶχε πάρει καὶ ἡ Ἐλισάβετ εὐλογίαν μεγάλην ἀπὸ τὸν πανάγαθον Θεὸν τὴν εὐλογίαν νὰ φέρῃ εἰς τὸν κόσμον τὸν μέγιστον τῶν προφητῶν. Ἡ εὐλογία ὅμως ποὺ πῆρε ἡ Θεοτόκος νὰ γεννήσῃ τὸν Θεὸν καὶ Σωτῆρα, ὑπῆρξε μοναδική, ἀνεπανάληπτος, ἀληθινὰ οὐράνιος.
Μία ἦτο εἰς τὸν κόσμον «ἡ θεία κύησις» καὶ μία εἶναι εἰς τὴν ἱστορίαν ἡ Θεοτόκος. Πῶς λοιπὸν ἡ Ἐλισάβετ νὰ μὴν φωνάξη μὲ φωνὴν μεγάλην καὶ νὰ μὴ χαιρετίση μὲ χαρὰν καὶ ἔκπληξιν, μὲ θαυμασμὸν καὶ σεβασμόν, τὴν Θεομήτορα;
Αὐτὴν τὴν τιμὴν ἀπολαμβάνει κοντὰ εἰς τὴν Ἐλισάβετ ἡ ἁγία Παρθένος καὶ αὐτὰ τὰ μεγάλα καὶ θαυμαστὰ ἀκούει μὲ ἔκπληξιν μεγάλην, προτοῦ προλάβει αὐτὴ νὰ ἀνακοίνωση τίποτε εἰς τὴν συγγενῆ της. Καὶ σκιρτᾶ ἡ ψυχή της καὶ γεμίζει ἡ καρδιά της ἀπὸ θαυμασμὸν καὶ ἀγάπην πρὸς τὸν Σωτῆρα καὶ Θεόν της, ὁ ὁποῖος τόσα μεγαλεῖα ἔκανε εἰς αὐτήν.
Πλημμυρισμένη ἀπὸ θαυμασμὸν καὶ εὐγνωμοσύνην ἡ Παρθένος Μαριὰμ ἀνταπαντᾶ μὲ ἕναν ὕμνον ὑπέροχον πρὸς τὸν Ὕψιστον, τὸν ὁποῖον μᾶς διέσωσε τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ θείου Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ. Ὁ ὕμνος αὐτὸς εἶναι ἡ ἐνάτη ᾠδὴ τῆς χριστιανικῆς Ὑμνολογίας:
«Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον, καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου, ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ. Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενεαί· ὅτι ἐποίησέ μοι μεγαλεῖα ὁ δυνατὸς καὶ ἅγιον τὸ ὄνομα αὐτοῦ, καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ εἰς γενεὰς γενεῶν τοῖς φοβούμενους αὐτόν.
Ἐποίησε κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ· διεσκόρπισεν ὑπερήφανους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν· καθεῖλε δυνάστας ἀπὸ θρόνων καὶ ὕψωσε ταπεινούς, πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλε κενούς, ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ μνησθῆναι ἐλέους, καθὼς ἐλάλησε πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν, τῷ Ἀβραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα».
Ὁ ὕμνος αὐτὸς τὸν ὁποῖον ἡ Θεομήτωρ ἀνέπεμψεν, ἀποτελεῖται μὲν ἀπὸ ὀλίγας λέξεις, περιλαμβάνει ὅμως ὅλον τὸ τῆς Οἰκονομίας μυστήριον. Ἀποτελεῖ τὴν ἐπισφράγισιν τῶν παλμῶν καὶ τῶν ἐλπίδων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Παρουσιάζει μὲ ὀλίγας γραμμὰς τὸ ἔργον Ἐκείνου, ὁ ὁποῖος ἔκλινεν οὐρανοὺς καὶ κατέβη διὰ νὰ σώση τὸ ἀνθρώπινον γένος. Κάθε λέξις τοῦ ὕμνου κι ὅλες μαζὶ ἔχουν ἔξοχα νοήματα, ὑψηλά, θεῖα καὶ οὐράνια.Εἰς τὴν ᾠδὴν αὐτὴν τῆς Θεομήτορος δὲν ὑπάρχει τίποτε τὸ ἐπιτηδευμένον, τὸ προσποιητόν, τὸ τεχνητόν. Ἡ ἁγνή, ἁγία καὶ ταπεινὴ κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἡ Παναγία Παρθένος συνθέτει ἐδῶ θεῖον ποίημα. Τεχνική της εἶναι ἡ θερμὴ εὐσέβειά της, ἡ φωτισμένη πίστις, ἡ βαθύτατη ταπείνωσις, ὁ ὅλος ψυχικός της κόσμος, ὁ τόσον πλούσιος καὶ οὐράνιος· ἐμπνευστής της εἶναι ἡ θεία Σοφία, ἡ πηγὴ καὶ αἰτία κάθε ὑψηλῆς ὑπεργείου ἐμπνεύσεως. Οἱ λέξεις καὶ τὰ νοήματα τῆς ᾨδῆς τῆς Θεοτόκου εἶναι ξεχείλισμα τῶν ἁγνῶν συναισθημάτων, τὰ ὁποῖα διακατέχουν τὴν ψυχήν της καὶ βγαίνουν φυσικά, αὐθόρμητα ἀπὸ μίαν καρδίαν, ἡ ὁποία ἐζυμώθη μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Γραφῆς, μὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.
Ἂς μελετοῦμε καὶ ἂς ψάλλωμεν κι ἐμεῖς τὸν θεῖον αὐτὸν ὕμνον μὲ εὐλάβειαν, διὰ νὰ νοιώθουμε τὴν ὀμορφιάν του, τὴν ἤρεμον μεγαλοπρέπειάν του, μὲ τὰς θαυμαστὰς ἀντιθέσεις του, μὲ τὰς ὡραίας εἰκόνας του, μὲ τὸν ἔξοχον λυρισμόν του.
β. Ἐπιστροφὴ τῆς Θεομήτορος εἰς Ναζαρέτ. Ἐπίσκεψις Ἀγγέλου εἰς Ἰωσήφ.
Ἡ Μαριὰμ ἔμεινε εἰς τὸ σπίτι τῆς ἐξαδέλφης της Ἐλισάβετ τρεῖς μῆνες περίπου καὶ ἐπέστρεψε εἰς τὸ ἰδικόν της εἰς τὴν Ναζαρέτ. Ἡ παράδοσις λέγει ὅτι «ἡμέρᾳ δὲ καὶ ἡμέρᾳ ἡ γαστὴρ αὐτῆς ὠγκοῦτο. Καὶ φοβηθεῖσα ἡ Μαρία ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς, καὶ ἔκρυβεν ἑαυτὴν ἀπὸ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. Ἦν δὲ ἐτῶν δέκα ἕξ, ὅτε ταῦτα ἐγένετο τὰ μυστήρια». (Πρωτευαγ. ιβ´ 3).
Ὁ μνηστὴρ Ἰωσήφ, ὅταν εἶδε τὴν Μαριὰμ μὲ «τὴν κοιλίαν της ἐξογκωμένην», ἐταράχθη «καὶ μὴ θέλων αὐτὴν παραδειγματίσαι*, ἐβουλήθη λάθρᾳ ἀπολύσαι αὐτήν» (Ματθ. α´ 19). Δὲν θέλησε λοιπὸν ὁ Ἰωσήφ, ὡς δίκαιος ποὺ ἦτο, νὰ στιγματίση κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπον τὴν Μαριὰμ -διότι ὁ νόμος ἦτο αὐστηρός- καὶ ἐσκέφθη νὰ τὴν ἀπολύση κρυφά. Τὴν σκέψιν του αὐτὴν τὴν ματαίωσε ἡ ἐπίσκεψις τοῦ Ἀγγέλου εἰς τὸν ὕπνον του.
«Ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου κατ᾿ ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ λέγων· Ἰωσήφ, υἱὸς Δαυίδ, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ τὴ γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ Πνεύματός ἐστιν Ἁγίου. Τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν(...). Διεγερθεὶς δὲ ὁ Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἐποίησεν ὡς προσέταξεν αὐτῷ ὁ ἄγγελος Κυρίου καὶ παρέλαβε τὴν γυναῖκα αὐτοῦ· καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν ἕως οὗ ἔτεκεν τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτοτόκον, καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν» (Ματθ. α´ 20-25).
Ἔτσι, συνεχίζεται τὸ σχέδιον τοῦ Θεοῦ καὶ φθάνουμε εἰς τὴν μεγάλην στιγμὴν τῆς γεννήσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ.
* Παραδειγματισμὸς = θάνατος διὰ λιθοβολισμοῦ εἰς τοὺς μοιχοὺς καὶ μοιχαλίδας (Δευτερ. κβ´ 20).
Ἡ Παρθένος Μαριὰμ εὑρίσκετο εἰς τὸν ἔνατον μῆνα τῆς ἐγκυμοσύνης της, ὅταν ὁ Ρωμαῖος Αὐτοκράτωρ Καίσαρ Αὔγουστος ἐξέδωσε διάταγμα ἀπογραφῆς τῶν κατοίκων τῆς αὐτοκρατορίας του. Ἔτσι, ἡ Παρθένος Μαριὰμ ἦτο ὑποχρεωμένη, ὅπως ὅλοι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, νὰ ὑπάγη κι αὐτὴ εἰς τὸν τόπον καταγωγῆς της, τὴν Ἰουδαίαν, διὰ νὰ ἀπογραφῆ.
Παραλαμβάνει δὲ αὐτὴν ὁ προστάτης της Ἰωσὴφ καὶ μὲ ὑποζύγιον ποὺ ἦτο τότε τὸ μόνον μέσον μετακινήσεως, τὴν μεταφέρει εἰς τὴν Ἰουδαίαν. Φθάσαντες εἰς τὴν Βηθλεὲμ ἐνύκτωσε καὶ ὁ Ἰωσὴφ ἀνεζήτησε τόπον, διὰ νὰ περάσουν τὴν βραδιά τους· ὅμως, τόπος δὲν εὑρέθη καὶ κατέληξαν εἰς ἐρημικὴν σπηλιάν, τὴν ὁποίαν ἐχρησιμοποιοῦσαν οἱ κάτοικοι τῆς Βηθλεὲμ ὡς σταῦλον ζώων.
Ἂς παρακολουθήσουμε πῶς ἀκριβῶς ἐξιστορεῖ τὰ γεγονότα ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς: «Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, λέει, ἐξῆλθε δόγμα παρὰ Καίσαρος Αὐγούστου ἀπογράφεσθαι πάσαν τὴν οἰκουμένην. Αὕτη ἡ ἀπογραφὴ πρώτη ἐγένετο ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου. Καὶ ἐπορεύοντο πάντες ἀπογράφεσθαι, ἕκαστος εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν. Ἀνέβη δὲ καὶ Ἰωσὴφ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐκ πόλεως Ναζαρὲτ εἰς τὴν Ἰουδαίαν εἰς πόλιν Δαυὶδ(...) ἀπογράψασθαι σὺν Μαριὰμ τῇ μεμνηστευμένῃ αὐτῷ γυναικί, οὔσῃ ἐγκύῳ. Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐκεῖ ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ τεκεῖν αὐτήν, καὶ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον(...) καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύματι...» (Λουκ. β´ 1-7).
Ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ὀνομάζει τὸν τόπον τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἁπλῶς ὡς «κατάλυμα», δηλαδὴ πανδοχεῖον ποὺ εἶχε καὶ φάτνη ἀλόγων ζώων (Λουκ. β´ 7). Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ὀνομάζει τὸν τόπον αὐτὸν «οἰκίαν» (Ματθ. β´ 11). Τὸ Πρωτευαγγέλιον προσθέτει τὴν πληροφορίαν ὅτι ἡ Γέννησις τοῦ Χριστοῦ συνέβη εἰς ἐρημικὸν μέρος μέσα εἰς ἕνα σπήλαιον κοντὰ εἰς τὴν Βηθλεέμ. Τὴν πληροφορίαν αὐτὴν τοῦ Πρωτευαγγελίου ἐπαναλαμβάνει ὡς παράδοσιν ὁ φιλόσοφος ἀπολογητὴς καὶ μάρτυς Ἰουστῖνος, ὁ ὁποῖος ἐμαρτύρησε τὸ ἔτος 165 μ.Χ.
Ἐκεῖ, λοιπόν, εἰς τὴν Βηθλεέμ, εἰς τὸν σταῦλον τῶν ζώων, λαμβάνει χώραν τὸ μεγαλύτερον ἱστορικὸν γεγονὸς ποὺ κατέπληξε τὴν οἰκουμένην καὶ ποὺ ἀποτελεῖ ἀφετηρίαν λυτρώσεως τῶν ἀνθρώπων. Ἕνας Θεὸς γεννιέται ἀθόρυβα μέσα εἰς μίαν φάτνην ἀλόγων. Ἐκεῖνος ποὺ ἔχει θρόνον τὸν οὐρανὸν καὶ ὑποπόδιον τὴν γῆν. Μέσα εἰς τὸ σκοτάδι ἐκείνης τῆς νύκτας γεννιέται ὁ ὁλόλαμπρος ἥλιος, γιὰ νὰ φωτίση τοὺς ἐσκοτισμένους. Μέσα εἰς τὴν παγερὰν ἐκείνην νύκτα γεννιέται Ἐκεῖνος ποὺ θὰ ζεστάνη τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων καὶ θὰ χάραξη τὸν δρόμον διὰ τὴν σωτηρίαν. Κι ὅμως, διὰ τὸν βασιλέα τῶν βασιλέων δὲν ἐβρεθηκε μιὰ ζεστὴ γωνιά. Καὶ κανείς, δὲν ἐγνώριζε ποῖον θεῖον καὶ οὐράνιον γεγονὸς ἐλάμβανε χώραν εἰς τὴν παγερὰν ἐκείνην νύκτα τοῦ χειμῶνος εἰς τὴν Βηθλεέμ.
Μόνον ὁ οὐρανὸς γνωρίζει. Οἱ Ἄγγελοι καὶ Ἀρχάγγελοι οἱ ὁποῖοι ἀνεβοκατεβαίνουν ἀπὸ τὸν οὐρανὸν εἰς τὴν γῆν ψάλλοντες καὶ μεταφέροντες μηνύματα χαρᾶς. Ποτὲ ἄλλοτε δὲν εἶχαν νὰ ἐκπληρώσουν περισσότερον χαρμόσυνον ἔργον ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ κάμνουν τώρα. Καὶ ποτὲ ἄλλοτε δὲν εἶχε ἀκουσθῆ τὸ «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. β´ 14).
Τὸ χαρμόσυνον αὐτὸ γεγονὸς μεταφέρει ἄγγελος Κυρίου εἰς τους εὐσεβεῖς ποιμένας τῆς Βηθλεέμ: «Ἰδοὺ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην... ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ». Ἰδοὺ ἔρχομαι νὰ σᾶς μεταδώσω εὐαγγέλιον μοναδικῆς χαρᾶς... Σήμερον ἐγεννήθηκε γιὰ σᾶς σωτήρ.
Οἱ μόνοι μάρτυρες τοῦ μεγαλυτέρου αὐτοῦ γεγονότος εἰς τὴν ἀνθρωπίνην Ἱστορίαν ἦσαν, εἰς μὲν τὸν οὐρανὸν οἱ ἄγγελοι, εἰς δὲ τὴν γῆν οἱ εὐσεβεῖς ποιμένες τῆς Βηθλεέμ, ἡ Θεοτόκος καὶ ὁ Ἰωσήφ.
«Τὸ ἀπ᾿ αἰῶνος ἀπόκρυφον καὶ ἀγγέλοις ἄγνωστον μυστήριον...», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας. Τὴν Γέννησιν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὴν 25 Δεκεμβρίου. Τότε ψάλλομεν τὸ ἀπολυτίκιον:
«Ἡ γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ, τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως· ἐν αὐτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες, ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο, σὲ προσκυνεῖν, τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης, καὶ σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν. Κύριε δόξα σοι».
«Ἡ παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει. Ἄγγελοι μετὰ ποιμένων δοξολογοῦσι, μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι· δι᾿ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός».
Κατὰ τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Παρθένου Μαριὰμ ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ εἶπεν εἰς αὐτὴν ὅτι θὰ συλλάβη εἰς τὴν κοιλίαν της καὶ θὰ γέννηση Υἱόν. Ἡ ἀπάντησις τῆς Μαριὰμ ἦτο: «Πῶς ἔσται τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;» (Λουκ. α´ 34). Πῶς εἶναι δυνατόν, λέγει, νὰ γίνῃ τέτοιο πράγμα, ἀφοῦ ἄνδρα δὲν γνωρίζω; Καὶ ἡ ἀπάντησις τοῦ Ἀγγέλου: «Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ» (Λουκ. α´ 35).
Δηλαδή: Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ποὺ θὰ σὲ καθαρίση ἀπὸ τὸ προπατορικὸν ἁμάρτημα καὶ θὰ σὲ ἐξαγιαση, θὰ ἔλθη εἰς σέ, καὶ δύναμις τοῦ Ὑψίστου θὰ ρίψη τὴν δημιουργικὴν καὶ προστατευτικὴν σκέπην καὶ σκιάν της ἐπὶ σοῦ. Δι᾿ αὐτὸ δὲ καὶ τὸ ἀπολύτως ἀναμάρτητον καὶ ἅγιον βρέφος ποὺ κατὰ τὸν ὑπερφυσικὸν αὐτὸν τρόπον θὰ γεννηθῆ, θὰ ἀναγνωρισθῆ ὅτι εἶναι αὐτὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος λέγει: «Καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν (δηλαδὴ ὁ Ἰωσήφ) ἕως οὗ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον» (Ματθ. α´ 25). Τὸ «ἕως οὗ» δὲν εἶναι προσδιορισμὸς χρόνου. Τὸ ἀεὶ σημαίνει ὅτι ὁ Ἰωσὴφ οὔτε πρὸ τοῦ τόκου, οὔτε μετὰ τὸν τόκον ἐγνώριζε τὴν Μαριάμ, ἀλλὰ αὐτὴ ἦτο πάντοτε παρθένος, ἀμίαντος καὶ ἄμωμος.
Ἡ Παρθένος Μαριὰμ ἀφοῦ συνέλαβε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἐγέννησε αὐτὸν μετὰ ἐννέα μῆνας χωρὶς παρθενικὴν φθοράν, διότι ὅπως ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ συνελήφθη ἀσπόρως καὶ χωρὶς νὰ γίνῃ καταληπτόν, ἔτσι καὶ χωρὶς φθορὰν ἐγεννήθη. Καὶ ὅπως ἡ Μαριὰμ ἦτο πρὸ τοῦ τόκου παρθένος, ἔτσι καὶ κατὰ τὸν τόκον καὶ μετὰ τὸν τόκον παρέμεινε παρθένος.
Τὸ ὅτι ἡ Θεοτόκος Μαριὰμ ὡς Παρθένος θὰ ἐγεννοῦσε τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τοῦτο ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς τὸ ἐδήλωσε διὰ τοῦ ἀγγέλου εἰς τὸν πατέρα τῆς Μαριὰμ Ἰωακείμ, ὅταν διέμενεν εἰς τὸ ὄρος προσευχόμενος, διὰ νὰ ἀπόκτηση τέκνον, εἰπὼν εἰς αὐτὸν «ὅτι εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου, καὶ ὅτι ἡ γυνή σου θὰ γέννηση θυγατέρα, ἡ ὁποία ἐνῶ θὰ εἶναι παρθένος, θὰ γέννηση τὸν Σωτῆρα τοῦ κόσμου».
Τὸ ὅτι ἡ Μαριὰμ ἦτο καὶ μετὰ τόκον, δηλαδὴ μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ, παρθένος τὸ ἐδήλωσεν εἰς τους Ἰουδαίους καὶ εἰς ὅλους ποὺ ἤθελαν νὰ μάθουν, ὁ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Χριστοῦ ἱερέας καὶ προφήτης Ζαχαρίας, φωτιζόμενος ἀπὸ τὸ θεῖον Πνεῦμα. Καὶ μάλιστα ὁ Προφήτης Ζαχαρίας, μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ, ἔδωκε θέσιν ἐντὸς τοῦ Ναοῦ εἰς τὴν Μαριὰμ εἰς τὰς θέσεις τῶν παρθένων, ὅπως γράφει ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τὸν λόγον του διὰ τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ (Migne τόμ. 31).
Ὁ Ἰωσὴφ ὁ Βρυέννιος εἰς τὸν τρίτον λόγον του διὰ τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου γράφει σχετικὰ μὲ τὸ ἀειπάρθενον τῆς Μαριάμ, μεταξὺ ἄλλων, ὅτι ἡ Μαριὰμ συνέλαβε Υἱόν, ἐκυοφόρησε καὶ ἐγέννησε χωρὶς νὰ ἀποβάλλη τὴν παρθενίαν της. Ὑπῆρξε παρθένος πρὸ τῆς συλλήψεως, παρθένος ἐν τῇ συλλήψει καὶ παρθένος ἐν τῇ γεννήσει. Καὶ ὅπως ἡ Εὔα ἐγεννήθη ἐκ τῆς πλευρᾶς τοῦ Ἀδὰμ καὶ πάλιν ὁ Ἀδὰμ σῶος ἐφυλάχθη, ἔτσι καὶ ὁ Χριστὸς ἐγεννήθη ἐκ τῆς Παρθένου Μαριάμ, ἡ ὁποία καὶ μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Υἱοῦ αὐτῆς παρθένος παρέμεινε.
Τὸ ὅτι ἡ Θεοτόκος ἦτο καὶ μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ παρθένος, τὸ πληροφορούμεθα ἀπ᾿ αὐτὴν τὴν ἰδίαν. Εἰς τὴν πρὸ τῆς Κοιμήσεώς της προσευχὴν πρὸς τὸν Υἱὸν καὶ Θεόν της, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, λέγει καὶ τὰ ἑξῆς: «Καὶ γεννηθεὶς παρθένον ἐτήρησας». Τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Μαριὰμ μαρτυρεῖ καὶ ἡ ἐνάτη ᾠδή, ἡ ὁποία ψάλλεται σὲ κάθε ἱερουργία, «Τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν». Ἡ ᾠδὴ αὐτὴ ψαλλομένη, ὡς γνωρίζομεν, εὐχαριστεῖ περισσότερον τῶν ἄλλων ὡδῶν τὴν πανάμωμον Δέσποιναν καὶ Ἀειπάρθενον Μαριάμ. Ἐφ᾿ ὅσον, λοιπόν, ἡ Παρθενομήτωρ ὁμολογεῖ περὶ τῆς ἀειπαρθενίας αὐτῆς, πᾶσα ἄλλη μαρτυρία περιττεύει.
Τὸ ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου θαυμάσια ἐξεικονίζουν καὶ τὰ διάφορα τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ἡ συσχέτισις αὐτῆς μὲ τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν καὶ μὲ τὴν Βάτον τὴν φλεγομένην, ἀλλὰ μὴ καιομένην, ὡς καὶ μὲ τὴν κάμινον τῶν Τριῶν Παίδων τῆς Βαβυλῶνος. Ἕνα τροπάριον λέγει:
«Ἡ θάλασσα μετὰ τὴν πάροδον τοῦ Ἰσραὴλ ἔμεινεν ἄβατος· ἡ ἄμεμπτος μετὰ τὴν κύησιν τοῦ Ἐμμανουὴλ ἔμεινεν ἄφθορος». Καὶ τὸ ἄλλο λέγει:
«Μωσῆς κατενόησεν ἐν βάτῳ τὸ μέγα μυστήριον τοῦ τόκου σου, παῖδες προεικόνισαν τοῦτο ἐμφανέστατα, μέσον πυρὸς ἱστάμενοι καὶ μὴ φλεγόμενοι, ἀκήρατε, ἁγία Παρθένε. Ὅθεν σὲ ὑμνοῦμεν εἰς πάντας τους αἰῶνας». (Ἀκάθιστος Ὕμνος)
Ἐδῶ, λοιπόν, οἱ φυσικοὶ νόμοι ἀλλάσσουν. Ἐδῶ, ὁ δρόμος τῆς παιδοποιΐας εἶναι ἐξ ὁλοκλήρου διάφορος. Τὰ παμπάλαια ἤθη τῆς γεννήσεως καταβάλλονται διὰ μίαν μόνην φοράν. Τὰ ἀδύνατα ἐδῶ γίνονται δυνατά. Τὰ ἄλυτα εὑρίσκουν λύσιν. Ἡ χάρις νικᾶ τὴν φύσιν. Καὶ ἡ φύσις δουλεύει εἰς τὴν χάριν. Ὁ ἄσαρκος Υἱὸς σαρκοῦται καὶ ἡ Παρθένος γίνεται μήτηρ καὶ παραμένει παρθένος.
Συνηθίζομε νὰ λέμε ὅτι ὁ χαρακτήρας τοῦ ἀνθρώπου γνωρίζεται ἀπὸ τὰ λόγια του, ἀπὸ τὸ βλέμμα του, ἀπὸ τὸ γέλιο, ἀπὸ τὸ βάδισμά του, ἀπὸ τὴν ἐνδυμασίαν του καὶ γενικῶς τὸ ἐξωτερικὸν τοῦ ἀνθρώπου φανερώνει καὶ τὸ ἐσωτερικὸν αὐτοῦ.
Ὁ ἅγιος καὶ πανάμωμος καὶ πανακήρατος χαρακτήρας τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας ἐκδηλώνεται δι᾿ ὅλου τοῦ σώματός της· διότι ἔβλεπε κανεὶς εἰς αὐτὴν τὸ σεμνόν, τὸ τερπνόν, τὸ εὐχάριστον καὶ γενικῶς ὅ,τι προξενεῖ τὸν θαυμασμὸν καὶ τὸν σεβασμὸν διότι καὶ τὰ λόγια ποὺ ἔβγαιναν ἀπὸ τὸ ἅγιον στόμα της ἦσαν οἰκοδομητικὰ καὶ γεμάτα σύνεσιν. Τὸ γέλιο εἰς τὴν θεόπαιδα κόρην καὶ μητέρα ἦτο σπάνιο. Ἐπὶ τοῦ σιτοχρώμου προσώπου τῆς Παναμώμου Μαριὰμ ὑπῆρχε ἡ ἀφέλεια, ἡ εὐθύτης καὶ γενικὰ ὅ,τι χαρακτηρίζει τὸν σεμνὸν καὶ σεβάσμιον αὐτῆς χαρακτήρα. Οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς της ἦσαν ξανθές, ἡ κεφαλὴ καλλωπισμένη σεμνοπρεπῶς. Τὰ μάτια της εἶχαν θαυμάσιον καὶ σεμνὸν χρωματισμὸν οἱ κόρες τῶν ματιῶν της ἦσαν μελανές· οἱ βλεφαρίδες σεμνές· τὰ φρύδια μελανὰ καὶ τοξοειδῆ· ἡ μύτη εὐθεία καὶ ὁμαλή, τὰ ἄμωμα χείλη της ἐρυθρὰ καὶ ἀνθηρά, καὶ μάλιστα σὲ τέτοιο σημεῖο, ὥστε ἐφαίνοντο πάνω σ᾿ αὐτὰ ἡ κοσμιότης καὶ ἡ σεμνότης. (Βλέπε τὸ βιβλίο τοῦ Γ. Φαμελιάρη: «Τῆς Παναγίας τοῦ Κυρίου Μητρός», 1927).
Ὅταν μάλιστα ἡ περικαλὴς καὶ σεμνὴ καὶ πάγκαλος αὐτὴ μητέρα καὶ παρθένος ὠμιλοῦσε, ἡ γλυκύτης ποὺ ἔβγαινε ἀπὸ τὰ χείλη της, εὐχαριστοῦσε ἐκείνους ποὺ τὴν ἄκουγαν καὶ ἐκινοῦσε τὸν θαυμασμόν τους. Τὸ στρογγυλὸν καὶ ὠοειδὲς αὐτῆς πρόσωπον ἔδειχνε τὴν πράγματι ἱεροπρεπῆ καὶ θείαν της ἀποστολήν. Τὰ θεοδόχα χέρια τῆς Παρθένου Μαριὰμ καὶ τὰ δάκτυλά της ἦσαν μακρυὰ καὶ ἄφθαστου καλλονῆς, τὰ ὁποῖα οὔτε καὶ αὐτοὶ οἱ φημισμένοι καλλιτέχνες εἶχαν τὴν δυνατότητα νὰ ζωγραφίσουν. Ἡ θεία μητέρα καὶ παρθένος Μαριὰμ ὑπερεῖχεν εἰς τὰ σωματικὰ χαρίσματα ὅλων τῶν πρὸ αὐτῆς παρθένων καὶ μητέρων γυναικῶν.
Διὰ τοῦτο καὶ δὲν εὑρίσκομεν εἰκόνες σεμνότητος ἀφ᾿ ἑνὸς καὶ καλλονῆς ἀφ᾿ ἑτέρου, θυγατέρων ἢ μητέρων, διὰ νὰ συγκρίνωμεν αὐτὰς πρὸς τὴν Θεομήτορα.
Ὅποιος ἔβλεπε τὸ ἄμεμπτον τῆς καλλονῆς καὶ τό σεμνὸν τῆς ἐνδυμασίας τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, κατελαμβάνετο ἀπὸ σεβασμὸν καὶ φόβον καὶ μὲ πεποίθησιν μεγάλην ὡμολογοῦσεν ὅτι πράγματι εἶναι ἡ μητέρα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ.
Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Διονύσιος ὁ Αρεοπαγίτης, ὁ ὁποῖος κατέβη εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ εἶδε τὴν Θεομήτορα, ἐθαύμασε καὶ εἶπεν ὅτι χωρὶς νὰ γνωρίζη κανεὶς τὴν Θεοτόκον, μόνο ἀπὸ τὴν σωματικήν της θεωρίαν φανερώνεται ὅτι πραγματικὰ αὐτὴ εἶναι ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ.
Πολλὰ καὶ θαυμαστὰ μεγαλεῖα ἔκαμεν ὁ δυνατὸς Κύριος εἰς τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, τὰ ὁποῖα οὔτε ὑπῆρξαν οὔτε ὑπάρχουν εἰς καμίαν ἄλλην γυναίκα. Καὶ τὰ μεγαλεῖα αὐτὰ καὶ χαρίσματα, τὰ ὁποῖα ἔκαμεν ὁ παντοδύναμος Θεὸς εἰς τὴν Θεοτόκον, εἶναι ἡ πρὸ τοῦ τόκου, ἐν τῷ τόκῳ καὶ μετὰ τὸν τόκον παρθενία τῆς Θεομήτορος.
Τὰ τρία αὐτὰ χαρίσματα εἰκονίζονται σὲ πολλὲς εἰκόνες τῆς Θεομήτορος μὲ τρεῖς ἀστέρες. Ἕναν ἐπὶ τοῦ μετώπου, ἕναν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ ὤμου καὶ ἕναν ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ ὤμου.
Τὰ τρία αὐτὰ ἀστέρια δηλώνουν ὅτι ἡ Θεοτόκος ἦτο^ παρθένος πρὸ τοῦ τόκου, κατὰ τὸν τόκον καὶ μετὰ τὸν τόκον.
«Ἀνήγαγον αὐτὸν (τὸν Ἰησοῦν) εἰς Ἱεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ», σημειώνει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς (β´ 22). Τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀπὸ της γεννήσεως τοῦ Ἰησοῦ ἡ Πανάμωμος πηγαίνει εἰς τὸν Ναὸν τῶν Ἱεροσολύμων, διὰ νὰ ἐκπλήρωση τὸν νόμον περὶ καθαρισμοῦ - παρ᾿ ὅτι δὲν εἶχε ἀνάγκη καθαρισμοῦ, ἐφ᾿ ὅσον ἐγέννησεν ἐκ Πνεύματος Ἁγίου - καὶ συγχρόνως νὰ παρουσίαση καὶ νὰ ἀφιέρωση τὸν Ἰησοῦν εἰς τὸν Θεόν. Κατὰ τὸν νόμον τοῦ Κυρίου, ἡ Θεοτόκος προσέφερε θυσίαν «ἕνα ζεῦγος τρυγόνων ἢ δυὸ νεοσσοὺς περιστερῶν».
Ὅταν εἰσῆλθεν εἰς τὸν Ναὸν ἡ Θεοτόκος μὲ τὸν Ἰησοῦν εἰς τὴν ἀγκάλην της, τοὺς ὑπεδέχθη ὁ δίκαιος καὶ εὐλαβὴς Συμεών, ὁ ὁποῖος ἐπῆρεν εἰς τὴν ἀγκαλιάν του τὸν Ἰησοῦν, εὐχαρίστησε τὸν Θεὸν καὶ εἶπε: «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ρῆμα σου ἐν εἰρήνῃ· ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ» (Λουκ. β´ 29-31).
Ἐν συνεχείᾳ, ὁ δίκαιος Συμεὼν προφήτευσε ὅτι «τὴν καρδίαν τῆς Θεοτόκου θὰ τὴν τρυπήση ρομφαία», δηλαδὴ μία μεγάλη λύπη. Ἡ συνάντησις αὐτὴ τοῦ Ἰησοῦ μετὰ τοῦ δικαίου Συμεὼν εἰς τὸν Ναὸν ὀνομάζεται Ὑπαπαντὴ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὴν 2αν Φεβρουαρίου. Τότε ψάλλεται τὸ Ἀπολυτίκιον:
«Χαῖρε κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε, ἐκ σοῦ γὰρ ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, φωτίζων τοὺς ἐν σκότει· εὐφραίνου καὶ σὺ πρεσβῦτα δίκαιε, δεξάμενος ἐν ἀγκάλαις τὸν ἐλευθερωτὴν τῶν ψυχῶν ἡμῶν, χαριζόμενον ἡμῖν καὶ τὴν Ἀνάστασιν».
Μάγοι ὀνομάζοντο τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἄνδρες ποὺ ἠσχολοῦντο μὲ τὰς φυσικὰς καὶ ἀστρονομικὰς ἐπιστήμας. Τρεῖς ἀπ᾿ αὐτούς, κατὰ τὴν παράδοσιν, ἦσαν οἱ Γάσπαρ, Μελχιὼρ καὶ Βαλτάσαρ, οἱ ὁποῖοι ἐξεκίνησαν ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Ἀσίας ἔχοντες ὑπ᾿ ὄψιν τους τὴν προφητείαν τοῦ Πέρσου μάντη Βαλαάμ, ὁ ὁποῖος ἔζησε τὸν δέκατον πέμπτον αἰῶνα π.Χ. Ἡ προφητεία αὐτὴ ἔλεγε: «Ἀνατελεῖ ἄστρον ἐξ Ἰακώβ, καὶ ἀναστήσεται ἄνθρωπος ἐξ Ἰσραὴλ καὶ θραύσει τοὺς ἀρχηγοὺς Μωὰβ καὶ προνομεύσει πάντας τοὺς υἱοὺς Σήθ». (Ἀριθμοὶ κδ´ 17)*.
Βλέποντες οἱ Μάγοι εἰς τὸν οὐρανὸν τὸν προαναγγελθέντα ἀστέρα ἐβεβαιώθησαν διὰ τὴν γέννησιν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ὁ ἀστέρας αὐτὸς ἦτο πολὺ διαφορετικὸς ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀστέρας. Δὲν ἀκολουθοῦσε τὴν τάξιν τῶν ἄλλων ἀστέρων, καθ᾿ ὅτι ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν ἦτο πολὺ χαμηλὰ ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀστέρας, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲν ἐκινεῖτο ἀπὸ ἀνατολὰς πρὸς δυσμάς, ὅπως ὅλοι οἱ ἀστέρες, ἀλλὰ ἀπὸ βορρᾶ πρὸς νότον καὶ ἀπ᾿ αὐτὸ ἐβεβαιώθησαν διὰ τὴν γέννησιν τοῦ προφητευθέντος μεγάλου Βασιλέως.
Ἀκολούθησαν, λοιπόν, οἱ Μάγοι τὸν ἀστέρα αὐτὸν καὶ ἦλθαν εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα. Τὸν ἐρχομὸν τῶν Μάγων εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ τὸν σκοπὸν τῆς ἐπισκέψεώς τους ἔμαθε ὁ Ἡρώδης. Ἠθέλησε, τότε, νὰ μάθῃ ἀπὸ τοὺς Μάγους ποῦ ἐγεννήθη ὁ νέος Βασιλέας. Οἱ Μάγοι τὸν πληροφοροῦν ὅτι ἐγεννήθη εἰς Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας. Ἀναστατωμένος ὁ Ἡρώδης ἐζήτησε ἀπὸ τοὺς Μάγους νὰ τὸν ἐνημερώσουν κατὰ τὴν ἐπιστροφήν τους, διὰ νὰ ὑπάγη κι᾿ αὐτὸς νὰ προσκύνηση τὸν νέον βασιλέα.
Οἱ Μάγοι ἀνεχώρησαν ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ μὲ ὁδηγὸν τὸ φωτεινὸ ἀστέρι ἔφθασαν εἰς τὴν Βηθλεέμ, ὅπου ἀνεκάλυψαν τὴν οἰκίαν, εἰς τὴν ὁποίαν ἔμενεν ἡ Παρθένος Μαριὰμ μετὰ τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ. «Καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν καὶ χρηματισθέντες κατ᾿ ὄναρ (=καὶ ἀφοῦ καθωδηγήθησαν μὲ ὄνειρο ἀπὸ τὸν Θεόν) μὴ ἀνακάμψαι πρὸς Ἡρώδην, δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν» (Ματθ. β´ 11-12).
Τὰ πολύτιμα καὶ βασιλικὰ αὐτὰ δῶρα ποὺ προσέφεραν οἱ Μάγοι εἰς τὸν νεογέννητον Ἰησοῦν εἶχαν καὶ συμβολικὸν νόημα. Ὁ χρυσὸς ὡς σύμβολον τῆς βασιλείας τοῦ Κυρίου, ὁ λίβανος σύμβολον τῆς θεότητος τοῦ Κυρίου καὶ ἡ σμύρνα ἐδήλωνε ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὡς ἄνθρωπος ἔμελλε νὰ ἀποθάνη διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ κόσμου.
Τὸ ἐκπληκτικὸν αὐτὸ γεγονὸς τοῦ ἐρχομοῦ τῶν Μάγων ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Ἀσίας, διὰ νὰ προσκυνήσουν τὸν προφητευθέντα Βασιλέα τοῦ κόσμου, τὸν Χριστόν, καθὼς καὶ τὰ ἄλλα θαυμαστὰ γεγονότα ποὺ προηγήθησαν, δηλαδὴ ὁ Εὐαγγελισμός, ἡ γέννησις τοῦ Ἰησοῦ, ἡ συνάντησις μετὰ τοῦ δικαίου Συμεὼν εἰς τὸν Ναόν, ὅλα αὐτὰ δημιουργοῦσαν εἰς τὴν καρδιὰν τῆς Θεομήτορος καὶ Παρθένου Μαριὰμ θαυμασμὸν καὶ ἀγαλλίασιν. «Ἡ δὲ Μαριὰμ (σημειώνει ὁ Εὐαγγελιστής) πάντα συνετήρει τὰ ρήματα ταῦτα (= τὰ ἐκρατοῦσε ὅλα εἰς τὸν νοῦν της) συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς» (=καὶ τὰ ἐσκέπτετο) (Λουκ. β´ 19).
* Δηλαδή: «Ἀργότερα θὰ ἀνατείλη ἄστρον ἀπὸ τοὺς ἀπογόνους τοῦ Ἰακώβ, θὰ ἀναδειχθῆ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸν Ἰσραηλιτικὸν λαὸν καὶ θὰ συντρίψει τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν Μωαβιτῶν καὶ θὰ λαφυραγωγήση ὅλους τοὺς ἀπογόνους τοῦ Σήθ» (Ἑρμηνεία Ι.Θ. Κολιτσάρα).
Οἱ Μάγοι ἀφοῦ προσκύνησαν τὸν νεογεννηθέντα Βασιλέα τοῦ κόσμου Χριστὸν καὶ προσέφεραν τὰ βασιλικὰ δῶρα, ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Βηθλεὲμ διὰ μέσου ἄλλης ὁδοῦ ποὺ δὲν ἐπερνοῦσε ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα, ἐπιστρέφοντες εἰς τὴν πατρίδα τους.
Ὁ Ἡρώδης ὅταν εἶδε ὅτι οἱ Μάγοι τὸν ἐνεπαίξαν ἐθύμωσε πολὺ καὶ ἐσκέφθη νὰ θανάτωση ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς Βηθλεὲμ καὶ τῆς γύρω περιοχῆς ἀπὸ δυὸ ἐτῶν καὶ κάτω. Πράγμα ποὺ ἔπραξε. Ὅπως μᾶς λέγει ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστής, ἐθανάτωσεν ὅλα τὰ παιδιὰ «ἐν Βηθλεὲμ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῆς ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω, κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσε παρὰ τῶν Μάγων» (Ματθ. β´ 16).
Τὰ ἀποκεφαλισθέντα νήπια, κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴν παράδοσιν, ἔφθανον τὰς δέκα τέσσερις χιλιάδας. Ἡ μνήμη τους ἑορτάζεται ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μας τὴν 29ην Δεκεμβρίου. Ἕνας μεγάλος ἀριθμὸς τῶν κρανίων τῶν νηπίων εὑρίσκεται εἰς ὀστεοφυλάκιον τῆς Ἰερουσαλήμ.
Ἀλλὰ πρὶν ὁ Ἡρώδης ἀποφασίση νὰ φονεύσῃ τὰ νήπια, ὁ παντογνώστης Θεὸς στέλνει ἄγγελον εἰς τὸν Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος τοῦ εἶπε «ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον» (Ματθ. β´ 13). Σήκω, τοῦ λέγει, πάρε τὸ παιδὶ καὶ τὴν Μητέρα του καὶ φύγε διὰ τὴν Αἴγυπτον καὶ θὰ παραμείνῃς ἐκεῖ ἕως ὅτου σοῦ εἰπῶ, διότι ὁ Ἡρώδης σκοπεύει νὰ φονεύσῃ τὸ παιδί.
Ὁ Ἰωσὴφ μόλις ἐξύπνησε, παρέλαβε νύκτα τὸ παιδὶ καὶ τὴν μητέρα του καὶ ἀνεχώρησε εἰς τὴν Αἴγυπτον. Παρέμεινε δὲ ἐκεῖ μέχρι ποὺ ἀπέθανεν ὁ Ἡρώδης. Ἔτσι ἐπαληθεύθη «τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου» (Ματθ. β´ 15).
Τὴν εἰς Αἴγυπτον φυγὴν τοῦ Ἰησοῦ προφήτευσεν ὁ προφήτης Ἡσαΐας λέγων: «Ἰδοὺ Κύριος κάθηται ἐπὶ νεφέλης κούφης καὶ ἤξει εἰς Αἴγυπτον». Ὁ θεῖος προφήτης «νεφέλην κούφην» ἐννοεῖ τὴν Παρθένον Μαριὰμ ἐπὶ τῆς ὁποίας καθισμένος καὶ εἰς τὴν ἀγκαλιάν της βασταζόμενος ὁ Υἱὸς καὶ Κύριός της ἔφυγεν εἰς Αἴγυπτον, διὰ νὰ ἀποφύγη τὸ παιδοκτόνον ξίφος τοῦ βρεφοκτόνου Ἡρώδου.
Ὅταν ὁ Ἰησοῦς εἰσῆλθεν εἰς τὴν εἰδωλολατρικὴν πὸλιν τῶν Αἰγυπτίων, τὰ χειροποίητα ἀγάλματα τὰ εὑρισκόμενα μέσα εἰς τους ναοὺς τῶν Αἰγυπτίων κατεκριμνήσθησαν ἀπὸ ἀόρατον δύναμιν καὶ φόβος καὶ τρόμος κατέλαβε τὰ δαιμόνια ποὺ κατοικοῦσαν ἐντὸς τῶν ναῶν. Οἱ Αἰγύπτιοι μὴ δυνάμενοι νὰ ἐξηγήσουν τὸ φαινόμενον αὐτὸ τῆς πτώσεως τῶν εἰδώλων κατέφυγον εἰς τοὺς μάντεις, διὰ νὰ ἐρωτήσουν τοὺς θεούς τους καὶ τοὺς ἐγγαστρίμυθους, ἀλλ᾿ ὁ Θεὸς δὲν ἐπέτρεψεν εἰς τὰ δαιμόνια νὰ εἰποῦν εἰς τοὺς Αἰγυπτίους ποία ἡ αἰτία τῆς πτώσεως τῶν χειροποίητων ἀγαλμάτων καὶ ἔτσι τὸ παιδίον Ἰησοῦς καὶ ἡ μητέρα του Μαριὰμ διέμειναν ἀβλαβεῖς εἰς τὴν Αἴγυπτον.
Τὸν σεισμὸν καὶ τὴν πτῶσιν τῶν χειροποίητων εἰδώλων τῆς Αἰγύπτου ἀναγράφει ὁ ἐκκλησιαστικὸς ὑμνογράφος εἰς τὸν ἑνδέκατον οἶκον τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου: «Λάμψας ἐν Αἰγύπτῳ φωτισμὸν ἀληθείας ἐδίωξας τοῦ ψεύδους τὸ σκότος· τὰ γὰρ εἴδωλα ταύτης, Σωτήρ, μὴ ἐνέγκαντά σου τὴν ἰσχὺν πέπτωκε».
Δηλαδή: Ἀφοῦ ἔκανες, Χριστέ, εἰς τὴν Αἴγυπτον νὰ λάμψῃ τὸ φῶς τῆς ἀληθείας, ἔδιωξες τὸ σκοτάδι τοῦ ψεύδους (τῆς εἰδωλολατρικῆς θρησκείας)· γιατὶ τὰ εἴδωλά της, Σωτῆρα, ἐπειδὴ δὲν ὑπέφεραν τὴν δύναμι τῆς παρουσίας σου, ἔχουν πέσει.
Ἐκεῖ, εἰς τὴν Αἴγυπτον ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ μένει διαρκῶς κοντά του ὡς φύλαξ ἄγγελος καὶ μὲ πολλὴν ἀγάπην καὶ ἱερὰν φλόγα τὸν προσέχει, τὸν περιποιεῖται, τὸν μεγαλώνει.
Μετὰ ἀπὸ παραμονὴν τριῶν περίπου ἐτῶν εἰς Αἴγυπτον τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ, τῆς Μητρός του καὶ τοῦ Ἰωσήφ, ὅπως διηγεῖται ὁ Θηβαῖος Ἱππόλυτος, καὶ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ἡρώδου, Ἄγγελος Κυρίου διέταξε τὸν Ἰωσὴφ νὰ πάρη τὸ παιδίον καὶ τὴν Μητέρα αὐτοῦ καὶ νὰ ὑπάγη εἰς γῆν Ἰσραήλ, εἰπὼν εἰς αὐτὸν ὅτι «τεθνήκασι γὰρ οἱ ζητοῦντες τὴν ψυχὴν τοῦ παιδιοῦ», δηλαδὴ ἀπέθανον ὁ Ἡρώδης καὶ πάντες οἱ συνεργασθέντες μαζί του διὰ τὴν δολοφονίαν τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ. Ὁ Ἰωσὴφ ἀμέσως παρέλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴ Μητέρα του καὶ ἦλθε εἰς γῆν Ἰσραήλ.
Ὅταν ἤκουσεν ὁ Ἰωσὴφ ὅτι εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἀντὶ τοῦ Ἡρώδου βασιλεύει ὁ Ἀρχέλαος, ἐφοβήθη νὰ ὑπάγη ἐκεῖ· «χρηματισθεὶς δὲ κατ᾿ ὄναρ (= μὲ ὄνειρο καθωδηγήθηκε ἀπὸ τὸν Θεόν) ἀνεχώρησεν εἰς τὰ μέρη τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ, ὅπως πληρωθῆ τὸ ρηθὲν (= διὰ νὰ ἐπαλήθευση ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἐλέχθη) διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται» (Ματθ. β´ 23).
Κατῴκησεν, λοιπόν, ἡ Ἁγία οἰκογένεια εἰς τὴν Ναζαρέτ. «Τὸ δὲ παιδίον ηὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι πληρούμενον σοφίας, καὶ χάρις Θεοῦ ἦν ἐπ᾿ αὐτό» (Λουκ. β´ 40). Ὁ μικρὸς Ἰησοῦς ἀνεπτύσσετο καὶ ἐμεγάλωνε κάτω ἀπὸ τὸ ἀκούραστο καὶ προσεκτικὸ βλέμμα τῆς Θεοτόκου καὶ ἔχαιρε ἡ ἁγία μητέρα, ὅταν ἔβλεπε τὸν Ἰησοῦν της ν᾿ αὐξάνη καὶ νὰ κραταιοῦται πνεύματι «πληρούμενος σοφίας», κατὰ τοὺς λόγους τοῦ Εὐαγγελιστοῦ.
Πῶς νὰ μὴ ἀφιέρωση ἡ Ἀειπάρθενος τὴν μητρικήν της καρδίαν εἰς τὴν περίθαλψιν καὶ τὴν ἐπιμελῆ φύλαξιν τοῦ ἀνεκτίμητου αὐτοῦ θησαυροῦ ποὺ τῆς ἐνεπιστεύθη ὁ Θεός; Πῶς νὰ μὴ δώσῃ τὸ πᾶν εἰς τὸν Ἰησοῦν της; Ἤξευρε, ὅτι ὁ Υἱός της δὲν ἦτο ὅπως τὰ πολλὰ παιδιά, ὅσον κι ἂν ἐξωτερικῶς ἦτο ὅμοιός τους. Τὸ ἤξευρε αὐτὸ καλὰ ἡ Θεοτόκος. Ἐγνώριζεν ὅτι τὸ «παιδίον Ἰησοῦς» ἦτο ἡ ἔνσαρκος Σοφία, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὸ πλέον χαριτωμένον καὶ λατρευτὸν παιδίον ποὺ ἐγνώρισεν ὁ κόσμος. Ἠμποροῦσε νὰ λησμονήση ποτὲ τὰ λόγια τοῦ Ἀρχαγγέλου ὅτι «οὗτος (ὁ Χριστός) ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται» καὶ «βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τους αἰῶνας καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος»; (Λουκ. α´ 32-34).
Πολὺ παραστατικὰ περιγράφει τὴν στάσιν τῆς Θεομήτορος πρὸς τὸν Μονογενῆ της Υἱὸν ὁ κατὰ τὸν 5ο αἰῶνα ἐπίσκοπος Σελευκείας Βασίλειος: «Ὅταν εἶδε ἐκεῖνο τὸ βρέφος, γεμάτη ἀπὸ φόβους καὶ πόθους, ἔλεγε πρὸς τὸν υἱόν της: ποίαν ὀνομασίαν κατάλληλον ἠμπορῶ νὰ εὕρω διὰ σέ, παιδίον; Ἀνθρώπου; Ἀλλ᾿ ἔχεις θεϊκὴν τὴν σύλληψιν. Θεοῦ; Ἀλλ᾿ ἔλαβες σάρκα ἀνθρωπίνην. Τί λοιπὸν θὰ κάμω διὰ σέ; Θὰ σὲ θρέψω μὲ γάλα ἢ θὰ σὲ δοξολογήσω; Θὰ σὲ ὑπηρετήσω ὡς μητέρα ἢ θὰ σὲ προσκυνήσω ὡς δούλη; Θὰ σὲ περιπτυχθῶ ὡς υἱὸν ἢ θὰ προσευχηθῶ ὡς εἰς Θεόν; Θὰ σοῦ δώσω γάλα ἢ θὰ σοῦ προσφέρω θυμίαμα; Τί εἶναι τὸ ἄρρητον αὐτὸ θαῦμα, τὸ μέγιστον; ὁ οὐρανὸς εἶναι ἰδικός σου θρόνος καὶ συγχρόνως ὁ ἰδικός μου κόλπος σὲ βαστάζει. Ἦλθες ὁλόκληρος εἰς τὰ κάτω, χωρὶς νὰ ἀπομακρυνθῆς καθόλου ἀπὸ τὰ ἄνω... Ὑμνῶ τὴν φιλανθρωπίαν σου, δὲν ἐρευνῶ τὴν οἰκονομίαν σου».
Ὑπῆρξε, λοιπόν, ἡ Παναγία καὶ ὡς πρὸς αὐτό, παράδειγμα αἰώνιον ἀληθινῆς μητρικῆς στοργῆς, ὑπόδειγμα ἀγάπης καὶ ἀφοσιώσεως δι᾿ ὅλας τὰς μητέρας.
«Ὅτε ἐγένετο ἐτῶν δώδεκα, ἀναβάντων αὐτῶν εἰς Ἱεροσόλυμα κατὰ τὸ ἔθος τῆς ἑορτῆς» (Λουκ. β´ 42). Ὁ Ἰησοῦς διὰ πρώτην φορὰν ὁδηγεῖται ἀπὸ τὸν Ἰωσὴφ καὶ τὴν μητέρα του Μαριὰμ εἰς Ἱεροσόλυμα, διὰ νὰ ἑορτάση τὸ Πάσχα. Τὸ Πάσχα ἐτελεῖτο ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων κάθε χρόνο εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἀπελευθερώσεώς τους ἀπὸ τὸν βασιλέα Φαραὼ τῆς Αἰγύπτου.
Ή ἑορτὴ τοῦ Πάσχα ἤρχιζεν ἀπὸ τὸ ἑσπέρας τῆς ΙΔ´ ἡμέρας τοῦ πρώτου μηνός, τοῦ καλουμένου Νισάν, καὶ διαρκοῦσε ἑπτὰ ἡμέρας. Εἰς τὴν ἑορτὴν αὐτὴν τοῦ Πάσχα ποὺ ἐγένετο εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, ἐπήγαιναν κάθε χρόνο ὁ Ἰωσὴφ καὶ ἡ Μαριάμ. Ὅταν ὁ Ἰησοῦς ἔφθασε εἰς ἠλικίαν δώδεκα ἐτῶν, τὸν ἐπῆραν μαζί τους εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, διὰ νὰ ἑορτάσουν τὸ Πάσχα. Μετὰ τὸ τέλος τῆς ἑορτῆς ἀνεχώρησαν μὲ τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς γνωστοὺς διὰ τὴν Ναζαρέτ· ἀλλὰ ὁ Ἰησοῦς διέφυγε τῆς προσοχῆς τῆς μητέρας του Μαρίας, τοῦ Ἰωσὴφ καὶ τῶν γνωστῶν τους καὶ παρέμεινε εἰς Ἱεροσόλυμα. Μετὰ ἀπὸ ὁδοιπορίαν μιᾶς ἡμέρας ἀνεζήτησεν ἡ Παρθένος Μαρία τὸν Ἰησοῦν μεταξὺ τῶν συγγενῶν καὶ γνωστῶν καὶ μὴ εὑροῦσα αὐτὸν ἐπέστρεψε μὲ τὸν Ἰωσὴφ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα.
Μετὰ τρεῖς ἡμέρας εὑρίσκουν τὸν Ἰησοῦν νὰ κάθεται ἐντὸς τοῦ Ναοῦ ἀνάμεσα εἰς τοὺς διδασκάλους, ν᾿ ἀκούη καὶ νὰ ἐπερωτᾶ αὐτούς. Οἱ διδάσκαλοι τοῦ Ἰσραὴλ ἀποροῦσαν διὰ τὰς σοφὰς καὶ συνετὰς ἀποκρίσεις τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ, ὅπως λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς: «ἐξίσταντο ἐπὶ τῇ συνέσει καὶ ταῖς ἀποκρίσεσιν αὐτοῦ» (Λουκ. β´ 47).
Ὅταν εὑρῆκαν τὸν Ἰησοῦν, ἡ Ἁγία Μητέρα του τοῦ λέγει: «τέκνον, τί ἐποίησας ἡμῖν οὕτως;». Διατί μᾶς ἔβαλες σὲ τόση ἀνησυχίαν; Ὁ Ἰησοῦς ἀπεκρίθηκε καὶ εἶπε: «τί ὅτι ἐζητεῖτέ με; οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με; καὶ αὐτοὶ οὐ συνῆκαν (= δὲν κατάλαβαν) τὸ ρῆμα ὃ ἐλάλησεν αὐτοῖς» (Λουκ. β´ 49-50). Διατί μὲ ἐζητούσατε; τοὺς λέγει. Δὲν ἐγνωρίζατε ὅτι πρέπει νὰ εἶμαι εἰς τὸ σπίτι τοῦ πατέρα μου; Ἡ ἀπάντησις αὐτὴ τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ ἔκαμε βαθυτάτην ἐντύπωσιν εἰς τὴν Παναγίαν. Καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς συνεχίζων λέγει: «Καὶ κατέβη μετ᾿ αὐτῶν καὶ ἦλθεν εἰς Ναζαρέτ, καὶ ἦν ὑποτασσόμενος αὐτοῖς (...) καὶ Ἰησοῦς προέκοπτε σοφίᾳ καὶ ἡλικίᾳ καὶ χάριτι παρὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις». Ἡ δὲ Μητέρα του «διετήρει πάντα τὰ ρήματα ταῦτα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς» (Λουκ. β´ 40-52).
Ὅσα συνέβησαν πρὸ τῆς γεννήσεως τοῦ Ἰησοῦ καὶ μετὰ ἡ Θεομήτωρ τὰ ἔφερεν εἰς τὸν νοῦν της καὶ μέσα εἰς αὐτὰ εὕρισκε ψυχικὴν τέρψιν καὶ εὐχαρίστησιν ἀνέκφραστον, ἀληθινὴν ἀγαλλίασιν. Γεγονότα ποὺ ἔβλεπε, λόγια ποὺ ἄκουε, τὰ συγκεντρώνει εἰς τὴν μνήμην της, τὰ διατηρεῖ ἐκεῖ, τὰ συγκρίνει, τὰ συνδέει μεταξύ τους καὶ τὰ ἐπαναφέρει διαρκῶς εἰς τὸν νοῦν της. Τὸ μυστήριον τὴν διακατέχει ὁλόκληρην καὶ τὴν ἀπορροφᾶ κυριολεκτικά. Τίποτε δὲν τῆς διαφεύγει. Καὶ ἀπὸ τὰς ὑπέροχους αὐτὰς ἀναμνήσεις, σχηματίζει ἕναν πλούσιον καὶ ἀνεκτίμητον θησαυρόν, τὸν ὁποῖον θὰ μετέδιδε ἀργότερα εἰς τοὺς Ἀποστόλους καὶ διὰ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ θὰ τὸν ἄφηνε αἰώνια κληρονομιὰ εἰς τοὺς πιστούς.
Τί ὑπέροχον, τί ὡραῖον εἶναι νὰ γεμίζουν τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου θεῖα πράγματα, μεγάλαι καὶ εὐσεβεῖς σκέψεις καὶ ἐντυπώσεις! Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος γίνεται οὐράνιος. Ὑψώνεται ἀπὸ τὰ χαμηλὰ καὶ κατώτερα καὶ ἁμαρτωλὰ εἰς τὰ ἀνώτερα καὶ οὐράνια. Αὐτὰ τὰ ἀνώτερα καὶ οὐράνια ἀγάπησε ἡ Παναγία Μητέρα καὶ αὐτὰ ἐφύλασσεν εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς της καὶ δι᾿ αὐτὸ ἔγινε μακαρία καὶ ἔμεινε αἰωνία.
Τὰ τόσον θαυμαστὰ καὶ ἐξαίσια θεῖα μεγαλεῖα ποὺ συνέβησαν εἰς τὴν Θεομήτορα οὐδὲ στιγμὴν ἔκαμαν αὐτὴν νὰ μεγαλαυχήση καὶ νὰ ὑπερηφανευθῆ. Τοὐναντίον, ἐζοῦσε καὶ συμπεριεφέρετο μὲ ταπεινοφροσύνην· μὲ ἐπιμέλειαν πολλὴν καὶ δεξιότητα ἐκτελοῦσε τὰς ἐργασίας τοῦ σπιτιοῦ της. Ἡ Παναγία μας ἡ ὁποία ἦτο τύπος καὶ ὑπογραμμὸς εἰς ὅλα, ὑπῆρξεν ἄριστον ὑπόδειγμα καὶ εἰς τὴν νοικοκυρωσύνην.
Πόσον καθαρὸν καὶ εὐπρεπὲς θὰ ἐκρατοῦσε τὸ σπίτι της! Μὲ τὰ χέρια της ἡ ἁγία οἰκοδέσποινα θὰ ἐτακτοποιοῦσε, θὰ διόρθωνε, θὰ ἐκανόνιζε τὸ πᾶν. Ἡ ἴδια θὰ ἔκαμνε ὅλας τὰς ἐργασίας τοῦ σπιτιοῦ. Μὲ τὰ χέρια της τὰ ἁγιασμένα, μὲ τὰ ὁποῖα ἐσπαργάνωσε τὸν Χριστόν, τὸν ἐβάστασε νήπιον καὶ τὸν ἐχάιδευε, μὲ αὐτὰ εἰργάζετο καὶ ὑπηρετοῦσε τοὺς πάντας εἰς τὴν οἰκογένειάν της. Ἀλήθεια, πόσο διδακτικὸν εἶναι τὸ γεγονὸς αὐτό!
Ἡ Παναγία Μητέρα ἐργάζεται ὅπως καὶ αἱ πλέον πτωχαὶ μητέρες! Καθαρίζει, μαγειρεύει, ράβει, ὅλα περνοῦν ἀπὸ αὐτήν. Ἔτσι εἶχε μάθει ἀπὸ μικρή. Λέγεται ὅτι ὁ Ἀρχάγγελος τὴν εὑρῆκε, κατὰ τὸν Εὐαγγελισμόν, νὰ γνέθη. Γνωρίζομε ἐκ παραδόσεως ὅτι ἡ Θεοτόκος τὰ ἐνδύματά της ὅπως καὶ αὐτὰ τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ της τὰ ἔκοπτε καὶ ἔραβε μόνη της. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ ὡραῖος ἄρραφος χιτὼν ποὺ ἐφοροῦσε ὁ Σωτήρ, ὅταν ὡδηγεῖτο εἰς τὸν Σταυρὸν καὶ διὰ τὸν ὁποῖον οἱ στρατιῶται ἔβαλλον κλήρους, ἦτο ἔργον τῶν χειρῶν τῆς Θεοτόκου.
Ἡ Παρθένος Μαρία, λοιπόν, ὑπῆρξε ἀσφαλῶς ἡ κατ᾿ ἐξοχὴν «οἰκουρὸς»* καὶ φέρει κατὰ τρόπον ὑποδειγματικὸν τὸν τίτλον αὐτόν. Ὑπῆρξε καὶ ὡς νοικοκυρὰ πράγματι ὑπογραμμός. Ὅπως εἰς τὴν ἁγνότητα, τὴν ταπείνωσιν καὶ τὴν ἁγιότητα στέκει ὑπόδειγμα ἐξαίρετον, ἔτσι καὶ εἰς τὴν νοικοκυρωσύνην καὶ τὴν ἀγάπην πρὸς τὴν σπιτικὴν ζωήν. Νοικοκυρὰ καλή, προσεκτικὴ καὶ πρὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ὡς κόρη καὶ μετὰ ὡς μητέρα καὶ εἰς ὅλην τὴν ζωήν της. Καὶ ἔκαμε τὸ σπίτι της σπίτι «σύμβολον» τὸ ὁποῖον θὰ μένη εἰς τοὺς αἰῶνας ὑπόδειγμα ἱερὸν καὶ διδακτικόν.
Ἡ Θεοτόκος εἶναι ἀξία πάσης τιμῆς, διότι, ὡς γνωρίζομεν, πολλὲς γυναῖκες, ὅταν λάβουν κάποιον ἀξίωμα ἀμέσως ἐγκαταλείπουν τὰς ἐργασίας τοῦ σπιτιοῦ καὶ τῆς οἰκογενείας, ἐπειδὴ τὰς θεωροῦν μικροπρεπεῖς διὰ τὸ ἀξίωμά τους. Ὅμως, ἡ ἀληθὴς βασιλομήτωρ Μαριάμ, ἔχουσα τελείαν γνῶσιν τῶν καθηκόντων τοῦ ἀνθρώπου, ἐκτελοῦσε τὶς σπιτικὲς ἐργασίες της μὲ μεγάλην ἐπιμέλειαν, διότι εἶχε ὑπ᾿ ὄψιν της ὅτι καμία ἐργασία δὲν εἶναι ντροπὴ εἰς τὸν ἐργαζόμενον, ἀφοῦ καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς δὲν ἔπαυσε νὰ ἐργάζεται πρὸς συντήρησιν τοῦ κόσμου, καθὼς ὁ Κύριος εἶπεν: «Ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι» (Ἰωάν. ε´ 17).
Ἡ Παρθένος Μαριάμ, λοιπόν, ὑπῆρξεν τὸ σύμβολον τῆς καλῆς νοικοκυρᾶς, τὸ σύμβολον τῆς καλῆς οἰκογενείας, τὸ σύμβολον τοῦ εὐλογημένου σπιτιοῦ, τὸ παράδειγμα γιὰ ὅλες τὶς κόρες καὶ παρθένες, γιὰ ὅλες τὶς μητέρες τοῦ κόσμου.
* Οἰκουρὸς λέγεται αὐτὸς ἢ αὐτὴ ποὺ φυλάει τὸ σπίτι.Ὅπως εἴδαμε, ἡ Θεοτόκος ὑπῆρξε τὸ σύμβολον τῆς καλῆς νοικοκυρᾶς καὶ τῆς καλῆς οἰκογενείας. Μετὰ μεγάλης στοργῆς καὶ ἀγάπης ἀνέθρεψε τὸν Υἱόν της καὶ Θεόν της μικρὸν Ἰησοῦν. Ὅπως λέγει ὁ Εὐαγγελιστής, «τὸ δὲ παιδίον ηὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι πληρούμενον σοφίας, καὶ χάρις Θεοῦ ἦν ἐπ᾿ αὐτό». (Λουκ. β´ 40).
Ὁ Ἰησοῦς ἐμεγάλωσε πλέον καὶ ἐπλησίαζε ὁ καιρὸς διὰ νὰ ἀρχίση τὸ κοσμοσωτήριον ἔργον του. Ὁ Ἰωσὴφ εἶχεν ἤδη ἀποθάνει. Ὁ Ἰησοῦς ἀφοῦ ἐξέλεξε τοὺς πρώτους μαθητάς του, ἐγκαταλείπει τὴν Ναζαρὲτ καὶ ἔρχεται εἰς τὴν Καπερναούμ, τὴν πρωτεύουσαν τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐγκαθίσταται ἐκεῖ μαζὶ μὲ τὴν Μητέρα του. Τὸ κοσμοσωτήριον ἔργον τοῦ Κυρίου ἀρχίζει.
Ἡ Παναγία Μητέρα του μὲ συγκίνησιν καὶ ἐνθουσιασμὸν παρακολουθεῖ τὸν Υἱόν της, ποὺ διδάσκει καὶ σαγηνεύει τὰ πλήθη. Κόσμος διψασμένος ἀκούει τὴν νέαν διδασκαλίαν καὶ ὅλοι κρέμονται ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ Ἰησοῦ, ὁ ὁποῖος διδάσκει «ὡς ἐξουσίαν ἔχων» καὶ ὄχι καθὼς οἱ Γραμματεῖς χλιαρὰ καὶ τυπικά. Ὅλοι ὁμολογοῦν ὅτι «οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος» (Ἰωάν. ζ´ 46). Ἡ χαρὰ τῆς Θεοτόκου μεγαλώνει βλέπουσα τὸν Υἱόν της νὰ κηρύσση διδασκαλίαν μοναδικήν, νὰ παρουσιάζη «τέρατα καὶ σημεῖα πολλὰ ἐν τῷ λαῷ» καὶ νὰ τὸν παρακολουθοῦν μὲ ἀκράτητον ἐνθουσιασμὸν μυριάδες λαοῦ!
Εὐφραίνεται ἡ ψυχή της καὶ αἰσθάνεται τὴν κατὰ Θεὸν καύχησιν, ὅταν ἀκούει μία γυναίκα νὰ λέγη ἀνάμεσα εἰς τὸ πλῆθος, τὴν ὥραν ποὺ ὁ Κύριος ἐδίδασκε: «Μακάρια ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας» (Λουκ. ια´ 27). Καὶ ὁ Κύριος ἀπαντᾶ: «Ναί, μακάριοι μᾶλλον εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἀκούουν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσουν αὐτόν» (Λουκ. ια´ 28).
Ὅπως δηλ. τὸν ἄκουσε καὶ τὸν ἐφύλαξε ἡ Ὑπεραγία Μητέρα του, ἡ ὁποία διὰ τοῦτο εἶναι πράγματι μακαρία. Καὶ ὅσον ἔβλεπε τὸν Σωτῆρα νὰ κατακτᾶ τὰς καρδίας τῶν ἀνθρώπων καὶ νὰ θεραπεύη κάθε νόσον καὶ νὰ ἐπιβάλλεται εἰς τὴν ἐκτίμησιν τοῦ λαοῦ τόσον καὶ ἡ χαρά της ἐμεγάλωνε.
α. Τὸ Θαῦμα ἐν Κανᾶ
Ὁ Ἰησοῦς εὑρέθη μὲ τὴν Μητέρα του καὶ τοὺς Μαθητάς του εἰς τὴν ἀρχαίαν πόλιν Κανά, ἡ ὁποία εἶναι πλησίον τῆς Γαλιλαίας. Ἕνας μελλόνυμφος, ὁ ὁποῖος, κατὰ τὴν παράδοσιν, ἦτο μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, ὁ Σίμων ὁ Κανανίτης, προσκαλεῖ τὸν διδάσκαλόν του καὶ τὴν συνοδείαν του νὰ παρευρεθῆ εἰς τὸν γάμον. Ὁ Ἰησοῦς δέχεται τὴν πρόσκλησιν καὶ τιμᾶ διὰ τῆς παρουσίας του τὸν γάμον. Ἔπραξε τοῦτο, διὰ νὰ γνωρίση εἰς ὅλους μας ὅτι ὁ Θεὸς παρευρίσκεται ἀοράτως εἰς κάθε γάμον, ποὺ νόμιμα τελεῖται καὶ εὐλογεῖ τοὺς προσερχόμενους εἰς αὐτόν.
Πολλοὶ γάμοι ἐγένοντο εἰς τὰς πόλεις τῆς Γαλιλαίας καὶ εἰς τὰς ἄλλας περιοχὰς κατὰ τὴν ἐκεῖ παρουσίαν τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ ὁ Ἰησοῦς εἰς κανένα δὲν παρευρέθη παρὰ μόνον εἰς τὸν γάμον τῆς Κανά. Ὁ Εὐαγγελιστὴς χαρακτηριστικὰ γράφει: «Καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ γάμος ἐγένετο ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας... καὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ» (Ἰωάν. β´ 1-11).
Ἡ Θεομήτωρ γνωρίζει ὅτι διὰ τὸν Υἱόν της πάντα εἶναι δυνατά. Διὰ τοῦτο, μόλις εἶδε τὴν ἔλλειψιν τοῦ οἴνου, λέγει εἰς τὸν Ἰησοῦν «οἶνον οὐκ ἔχουσι». Ἡ ἐπέμβασις τῆς Θεομήτορος πρὸς τὸν Υἱόν της ἦτο συγχρόνως καὶ ἀνάμιξις εἰς τὸ λυτρωτικὸν ἔργον του· διὰ τοῦτο ὁ Ἰησοῦς ἀπαντώντας λέγει εἰς τὴν Μητέρα του: «Τί ἐμοὶ καὶ σοί, γῦναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου» (Ἰωάν. β´ 4). Τί κοινὸν ὑπάρχει, τῆς λέγει, μεταξὺ ἐμοῦ ποὺ τώρα ὡς Μεσσίας διαχειρίζομαι τὴν θείαν δύναμιν τοῦ πατρός μου καὶ σοῦ ποὺ μὲ ἐγέννησες ὡς ἄνθρωπον;
Μὲ τὴν ἀπάντησιν αὐτὴν ἤθελε ὁ Ἰησοῦς νὰ τονίση ὅτι ὑπεράνω ὅλων στέκει τὸ ἔργον καὶ τὸ θέλημα τοῦ οὐρανίου Πατρός. Ὁ διάλογος αὐτὸς μεταξὺ τῆς Θεομήτορος καὶ τοῦ Υἱοῦ της ἐγένετο μὲ ὅλον τὸν σεβασμὸν καὶ τὴν ἀγάπην, ἔπρεπε ὅμως νὰ τονισθῆ ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἐξηρτᾶτο πλέον ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ οὐρανίου Πατρὸς εἰς τὸ κοσμοσωτήριον ἔργον ποὺ ἄρχισε καὶ οὐδεμία ἄλλη ἐπέμβασις εἶχε θέσιν. Ὅμως, ὡς Υἱὸς Θεοῦ καὶ ὡς ἔχων ἐξουσίαν, ἱκανοποιεῖ τὸ αἴτημα τῆς Πανάγνου Μητέρας του καὶ καλύπτει τὴν ἀνάγκην τοῦ οἴνου μεταβαλλὼν θαυματουργικῶς τὸ ὕδωρ εἰς οἶνον μέσα εἰς τὰς ἕξι ὑδρίας*.
Τὸ θαυμαστὸν αὐτὸ γεγονὸς μετεδόθη εἰς ὅλην τὴν Γαλιλαίαν καὶ τὰ περίχωρα. Βλέποντας ἡ Θεομήτωρ τὸ θαῦμα αὐτὸ τοῦ Υἱοῦ της ἡ χαρά της ἐμεγάλωνε. Ποία ὅμως θλῖψις καὶ ποίος πόνος ἐγέμισε τὴν ψυχήν της, σχεδὸν ἀμέσως, ἀπὸ τὴν πώρωσιν τῶν Ἰουδαίων ἀρχόντων, τὴν μοχθηρίαν, τὸ μίσος, τὴν ζηλοτυπίαν καὶ τὰς δολοπλοκίας τους. Ἦτο δυνατὸν νὰ μὴν πονέση, ὅταν ἄκουε τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Υἱοῦ της νὰ λέγουν ὅτι εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Βεελζεβοὺλ κάμνει τὰ θαυμαστὰ ἔργα;
Ὅπως μᾶς λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος, ὁ Ἰησοῦς ἐδίδασκε εἰς μίαν οἰκίαν καὶ οἱ ἐχθροί του Γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι, βλέποντες τὸν ὑπέρμετρον ζῆλον του ὑπὲρ τοῦ Θείου νόμου καὶ τὴν προσπάθειάν του νὰ πείση τοὺς ἀκροατάς του ἵνα πιστεύσουν εἰς τὸν Θεὸν διὰ τὴν σωτηρίαν τους, διέδωσαν εἰς τὴν πόλιν ὅτι ὁ Ἰησοῦς παρεφρόνησε!..
Ἡ Παναγία Μητέρα του ἀπουσίαζε ἀπ᾿ αὐτὴν τὴν διδασκαλίαν καὶ ὅταν ἔμαθε τὰς συκοφαντίας αὐτὰς κατὰ τοῦ Ἰησοῦ, ἐλυπήθη πολὺ καὶ παίρνοντας μαζί της κι ἄλλους συγγενεῖς της ἐπῆγαν πρὸς συνάντησιν τοῦ Ἰησοῦ. Ὅταν ἔφθασαν ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι, ὅπου ἐδίδασκεν ὁ Ἰησοῦς, τὸν ἐφώναξαν. Ὁ δὲ Ἰησοῦς ὡς Θεὸς γνωρίζων πάντα τὰ συμβαίνοντα, ὅταν τοῦ εἶπαν ὅτι ἡ Μητέρα του καὶ οἱ ἀδελφοί του (δηλ. συγγενεῖς του) τὸν ζητοῦν, τοὺς λέγει, ὅτι Μητέρα του καὶ ἀδελφοί του εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἐφαρμόζουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ διεκήρυσσεν ὁ Ἰησοῦς μίαν ἄλλην ἀλήθειαν, τὴν ὑπεροχὴν τῆς πνευματικῆς συγγενείας ἀπέναντι τῆς σαρκικῆς, χωρὶς βεβαίως νὰ περιφρονῆ, νὰ μειώνη καὶ νὰ ἀπορρίπτη τὴν τελευταίαν, ἀλλὰ ἐξαίρει τὴν ἐπικοινωνίαν τῶν ψυχῶν, ἡ ὁποία ἑνώνει ἀληθινὰ καὶ αἰώνια.
* Αἱ ἕξι ὑδρίαι (στάμνες) ἦσαν λίθιναι, δυὸ ἐξ αὐτῶν ὑπάρχουν μέχρι σήμερα εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τῆς Κανά. (Ἐπίσκεψις τοῦ γράφοντος εἰς τὸν Ναὸν τὸ ἔτος 1981).
Ἡ Παναγία Μητέρα ἔβαινε τὸ πεντηκοστὸν ἔτος τῆς ἠλικίας της. Μέσα σ᾿ αὐτὰ τὰ χρόνια εἶδαν τὰ μάτια της κι ἄκουσαν τὰ αὐτιά της θαυμαστὰ γεγονότα. Ἄλλα μὲν τῆς ἐχάρισαν ἀνεκλάλητον χαρὰν κι ἄλλα ἱερὰν συγκίνησιν. Ὅλα αὐτὰ τὰ ἐφύλαγε ἡ Θεοτόκος εἰς τὴν ψυχήν της ὡς μαργαριτάρια, ὅπως εἴδαμε εἰς τὰ προηγούμενα κεφάλαια. Δὲν θὰ ἠμποροῦσε ὅμως νὰ σκεφθῆ ποτὲ ἡ Παρθενομήτωρ, ὅτι ἡ μοχθηρία καὶ ἡ κακία τῶν ἀνθρώπων θὰ ἔφθανε σὲ τέτοιο σημεῖον, ὥστε νὰ ὁδηγήσουν τὸν μονογενῆ της Υἱὸν -ὁ ὁποῖος τόσον πολὺ τοὺς εἶχε εὐεργετήσει- εἰς τὸν ἀτιμωτικὸν σταυρικὸν θάνατον.
Ὁ Γέρων προφήτης Συμεών, ὅταν κατὰ τὸν σαραντισμὸν ἐδέχθη τὸν μικρὸν Ἰησοῦν εἰς τὰ χέρια του εἶπεν εἰς τὴν Παναγίαν Μητέρα του ὅτι «καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ρομφαία» (Λουκ. β´ 35).
Δηλαδή: Καὶ τὴν ἰδικήν σου τὴν καρδιὰ θὰ τὴν διαπεράσῃ μεγάλη καὶ ὀδυνηρὴ μάχαιρα θλίψεως καὶ πόνου. Καὶ νά ποὺ ἡ προφητεία ἐπαληθεύεται καὶ ἡ Πάναγνος Μητέρα εὑρίσκεται μπροστὰ εἰς τὸν ἐσταυρωμένον Ἰησοῦν. Πῶς ὅμως ἦτο δυνατὸν νὰ φαντασθῆ ποτὲ ὅτι ἡ ρομφαία ἡ ὁποία θὰ διαπερνοῦσε τὴν καρδιά της, θὰ ἦτο αὐτό, ποὺ ἔβλεπε τώρα μπροστά της;
Νά ἦτο ἡ ἀπειλὴ τοῦ θηριώδους Ἡρώδου, ἐπὶ τέλους. Νὰ ἦτο ὁ φθόνος καὶ ἡ συκοφαντία τῶν μοχθηρῶν ἀρχόντων, καὶ αὐτὸ τὸ καταλάβαινε. Ἀλλὰ τὸ θέαμα αὐτὸ τὸ φρικτόν, τὴν τραγωδίαν αὐτήν, τὴν ἀδιανόητον, πῶς ἠμποροῦσε νὰ τὴν περιμένη; Πῶς ἔγινε αὐτό;
Κατὰ τὴν εἴσοδον τοῦ Κυρίου εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, οἱ μυριάδες τοῦ λαοῦ ὑπεδέχοντο τὸν Υἱόν της ὡς Βασιλέα καὶ τὸν ἐζητωκραύγαζον μὲ τὸ «ὡσαννὰ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ», καὶ τώρα, λίγες ἡμέρες ἀργότερα ἀπὸ τὴν μεγάλην ὑποδοχήν, τὸν βλέπει καρφωμένον ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν! Εὐτυχισμένη Μητέρα προχθές. Πονεμένη καὶ βαθειὰ θλιμένη Μητέρα σήμερα. Τί θλῖψι, ἀλήθεια! Ποία δοκιμασία ἀνείπωτη διὰ τὴν ἁγίαν αὐτὴν Μητέρα! Νὰ βλέπη τὸν λατρευτὸν Υἱόν της ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν! Νὰ ἀντικρύζη τὸν γλυκύτατον Ἰησοῦν της, τὸν ἀναμάρτητον, τὸν πανάγιον, τὸν εὐεργέτην, τὸν Σωτῆρα ἀνάμεσα εἰς δυὸ ληστάς!
Ποῖος θὰ τὸ ἐπερίμενε; Ἡ τιμημένη Μητέρα τοῦ Θεοῦ τὴν ὁποίαν ἄγγελοι καὶ προφῆται καὶ ἄνθρωποι εὐσεβεῖς ἐκαλοῦσαν κεχαριτωμένην καὶ μακαρίαν, ὑπῆρξε συγχρόνως καὶ ἡ πλέον πικραμένη, ἡ πλέον θλιμμένη, ἡ πλέον πονεμένη Μητέρα! Μαζί με τοὺς ἄλλους ὑπέροχους καὶ αἰωνίους τίτλους ἀρετῆς τοῦ μεγαλείου ποὺ ἐπῆρε, ἔλαβε καὶ αὐτὴν τὴν ὀνομασίαν ποὺ τὴν αἰσθάνθησαν βαθειὰ οἱ ἄνθρωποι καὶ τὴν ὕμνησαν οἱ ποιηταὶ καὶ τὴν ἐκαλλιτέχνησαν μὲ τὴν μεγάλην τέχνην τους οἱ καλλιτέχναι, τὴν ὀνομασίαν Βασίλισσα τοῦ πόνου. Ἡ Μητέρα τοῦ σαρκωθέντος Θεοῦ Βασίλισσα τοῦ πόνου! Δὲν εἶναι ἐκπληκτικό;
Ἀλλὰ διατί ἡ ἀπορία; Ἐφ᾿ ὅσον ὁ Υἱός της, ὁ μέγας Θεὸς καὶ Σωτήρ, ἐπέρασεν ὡς ἄνθρωπος καὶ ἀπὸ αὐτὸν τὸν δρόμον, πῶς νὰ μὴ τὸν περάσῃ καὶ ἡ Παναγία Μητέρα του: Ἀφοῦ Ἐκεῖνος ὑπῆρξε μὲ τὸν σταυρικὸν θάνατον ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν Βασιλεὺς τοῦ πόνου, πῶς καὶ ἡ Πανάχραντος, ποὺ ἔβλεπε τὸν γλυκύτατον Υἱόν της νὰ ὀδυνᾶται ἐπάνω εἰς τὸν σταυρὸν νὰ μὴν εἶναι ἡ Βασίλισσα τοῦ πόνου;
Ἀπὸ τὸ μεγάλο κακούργημα τῶν Γραμματέων καὶ τῶν Φαρισαίων ἡ γῆ ἔφριξε, σεισμὸς συνεκλόνισε τὸ πᾶν, βράχοι ἐσχίσθησαν, μνήματα ἄνοιξαν, ὄρη ἐσαλεύθησαν, ὅλα αὐτὰ μαρτυροῦσαν τὴν συμμετοχὴν καὶ αὐτῆς τῆς ἀψύχου φύσεως κατὰ τὴν φοβερὰν ἐκείνην ὥραν. Ἀλλὰ ποιὸς ἠμπορεῖ νὰ περιγράψη τὰ αἰσθήματα ποὺ συνεκλόνιζαν τὴν καρδιὰν τῆς Παναγίας μας, ἐμπρὸς εἰς τὸ φρικτὸν δράμα τῆς Σταυρώσεως; Ὁ Υἱός της ὁ ἀγαπητὸς τὸν ὁποῖον εἶχε μεγαλώσει καὶ ἀναθρέψει μὲ τόσην στοργήν, «ὁ ὡραῖος κάλλει παρὰ πάντας τοὺς θνητούς», αὐτὸς ποὺ εἶχε περάσει τὴν ζωήν του «εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος», τώρα κρέμεται χλωμὸς καὶ καταματωμένος ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν!
Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ ὁποῖος δὲν ἀπεχωρίσθη τὸν Ἰησοῦν οὐδὲ στιγμὴν γράφει: «εἰστήκεισαν δὲ παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ ἡ ἀδελφὴ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, Μαρία ἡ τοῦ Κλωπᾶ καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνή». (Ἰωάν. ιθ´ 25).
Καὶ οἱ Μαθηταὶ τοῦ Ἰησοῦ ποῦ ἦσαν; Τὰ πλήθη ποὺ ἄκουαν μὲ τόσην προσοχὴν τὴν διδασκαλίαν του; Καὶ οἱ τυφλοὶ ποὺ ἀνέβλεψαν καὶ οἱ λεπροὶ ποὺ ἐκαθαρίσθησαν καὶ οἱ δαιμονιζόμενοι ποὺ ἐλευθερώθησαν καὶ οἱ ἄρρωστοι ποὺ ἐθεραπεύθησαν; Δὲν ὑπάρχει ἀπ᾿ αὐτοὺς κανένας κοντά του!...
«...εἰστήκεισαν δὲ πάντες οἱ γνωστοὶ αὐτοῦ ἀπὸ μακρόθεν» (Λουκ. κγ´ 49). Μὰ καλὰ οἱ ξένοι. Οἱ δικοί του; Τὸν ἔχουν ἐγκαταλείψει ὅλοι!... Καὶ ὁ Πέτρος ποὺ ὠρκίζετο ὅτι καὶ ἂν ὅλοι τὸν ἀφήσουν, αὐτὸς δὲν θὰ τὸν ἀρνηθῆ ποτέ... Καὶ ὁ Θωμᾶς ποὺ πρὸ ὀλίγου ἔλεγε: Πᾶμε νὰ ἀποθάνουμε καὶ μεῖς μαζί του! Ἡ ἀγάπη τους πρὸς τὸν Ἰησοῦν ἦτο μικρότερα ἀπὸ τὸν φόβον τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν Φαρισαίων... Καὶ τὸν ἄφησαν μόνον, τὴν ὥραν ἀκριβῶς ποὺ ἐχρειάζετο νὰ εἶναι ὅλοι κοντά του. Πόσον ὀδυνηρὸν ἦτο αὐτὸ διὰ τὸν Ἰησοῦν!
Ἀλλὰ μήπως ἦτο ὀλιγώτερον καὶ διὰ τὴν Παναγίαν; Πονάει ἡ καρδιὰ τῆς Μητέρας. Σπαράζεται ἡ ψυχή της εἰς τὸ θέαμα ποὺ προβάλλει μπροστά της. Πλήθη ἐχθρικὰ γύρω της ὀνειδίζουν, βλασφημοῦν, καταρῶνται καὶ ἐξευτελίζουν τὸν Ἰησοῦν της. Ποῖον ἄλλο μαρτύριον φοβερώτερον καὶ ὀδυνηρότερον ἀπὸ αὐτὸ ἠμποροῦσε νὰ ὑπάρξη διὰ τὴν Παναγίαν Μητέρα; Νὰ στέκει ἐκεῖ καὶ νὰ βλέπη τὸν Υἱόν της νὰ σπαράζη ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρὸν καὶ αὐτὴ ἡ Μητέρα του νὰ μὴ μπορῆ νὰ τοῦ κάμνῃ τίποτε!... Ν᾿ ἀκούη τὸν Ἰησοῦν της νὰ κράζη μέσα ἀπὸ τὰ φλεγόμενα σπλάγχνα του «διψῶ» καὶ αὐτὴ νὰ μὴ μπορῇ νὰ τοῦ δώσῃ λίγες σταγόνες νερό, διὰ νὰ τὸν δροσίσῃ, διὰ νὰ τοῦ λιγοστέψη τὴν δίψα!
Τὸ αἷμα τρέχει ἀδιάκοπα ἀπὸ τὸ κεφάλι, ἀπὸ τὰ χέρια, ἀπὸ τὰ πόδια τοῦ Κυρίου. Καὶ αὐτὴ νὰ μὴ μπορῆ νὰ σπογγίση τὸ πρόσωπόν του, καὶ εἰς τὴν φοβερὴν ἀπομόνωσίν του νὰ τὸν πλησίαση καὶ νὰ τοῦ πῆ λίγα λόγια μητρικῆς ἀγάπης.
Τὸ Φῶς τῆς ζωῆς της, ὁ γλυκύτατος Ἰησοῦς, ποὺ ἀνέτειλεν ὡς ἥλιος εἰς τοὺς βυθισμένους εἰς τὰ σκοτάδια τῆς πλάνης καὶ τῆς ἁμαρτίας, τώρα ἀφήνει τὴν τελευταίαν τοῦ πνοήν. Πόνος βαθύς, πελώριος, σπαρακτικὸς συγκλονίζει τὴν Πανάχραντον Μητέρα, ρομφαῖες ὀδυνηρὲς τρυποῦν καὶ ξεσχίζουν τὴν καρδιάν της.
Ἐπόνεσαν κι ἄλλες μητέρες. Εἶδαν κι αὐτὲς τὰ παιδιά τους νὰ δοκιμάζουν θλίψεις καὶ βάσανα μεγάλα. Εἶχαν ὅμως τὴν δυνατότητα νὰ τοὺς δώσουν κάποια παρηγοριά, νὰ τοὺς ἐκδηλώσουν τὴν μητρικήν τους τρυφερότητα. Καμιὰ ὅμως μητέρα δὲν εὑρέθη εἰς τὴν θέσιν τῆς Παναγίας νὰ βλέπη τὸν Ἀθῷον νὰ πάσχη, τὸν Ἁγιώτατον νὰ σταυρώνεται, τὸν Ἄδολον νὰ καθυβρίζεται, καὶ αὐτὴ ὄχι μόνον νὰ μὴ μπορῆ νὰ τὸν ὑπερασπίση, ἀλλὰ οὔτε καὶ μίαν λέξιν στοργῆς καὶ ἀγάπης νὰ τοῦ πῆ.
Θεέ μου, ποιός μπορεῖ νὰ περιγράψη τὸν πόνον ποὺ ἐδοκίμαζε εἰς τὴν εὐαίσθητον, εἰς τὴν ἁγίαν καρδίαν της ἡ Παναγία μας; Ἡ ὀδύνη τῆς Παναγίας Μητέρας εἶναι τόσον βαθειά, τόσον μεγάλη, τόσον ἀνθρωπίνω! Συνεκίνησε καὶ θὰ συγκινῆ κάθε καρδιὰ ἀνθρώπου μέχρι συντέλειας τῶν αἰώνων.
Τὰ εἰς τὴν Παναγίαν ἀποδιδόμενα ἐγκώμια τοῦ Υἱοῦ της τὰ ὁποῖα ψάλλονται κατὰ τὸν ἄρθρον τοῦ Μ. Σαββάτου, ποίημα Ἀρσενίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (13 αἰών) ἤ, κατ᾿ ἄλλους, Ἀρσενίου Κερκύρας (9ος αἰών) εἶναι συγκλονιστικά.
Ἀπὸ τὴν πρώτην στάσιν:
- Οἶμοι, (=ἀλλοίμονον εἰς ἐμὲ) φῶς τοῦ κόσμου! οἴμοι, φῶς τὸ ἐμόν! Ἰησοῦ μου ποθεινότατε, ἔκραζεν ἡ παρθένος θρηνῳδοῦσα γοερῶς.
- Τίς μοι δώσει ὕδωρ καὶ δακρύων πηγάς; ἡ θεόνυμφος παρθένος ἐκραύγαζεν, ἵνα κλαύσω τὸν γλυκύν μου Ἰησοῦν.
Ἀπὸ τὴν δευτέραν στάσιν:
- Μόνη γυναικῶν χωρὶς πόνων ἔτεκόν σε, (=σὲ ἐγέννησα), τέκνον, πόνους δὲ νῦν φέρω πάθει τῷ σῷ ἀφορήτους, (=ἀβαστάχτους πόνους) ἔλεγεν ἡ σεμνή.
- Φεῦ! (=ἀλλοίμονον) Τοῦ Συμεὼν ἐκτετέλεσται (=ἐξεπληρώθη) ἡ προφητεία- ἡ γὰρ σὴ ρομφαία διέδραμε (=διεπέρασε) τὴν ἐμὴν καρδίαν, Ἐμμανουήλ.
Ἀπὸ τὴν τρίτην στάσιν:
- Ὦ γλυκύ μου ἔαρ, (=ἄνοιξις), γλυκύτατόν μου τέκνον, ποῦ ἔδυ (=ποῦ ἔχαθη) σου τὸ κάλλος;
- Δοξάζω σου, υἱέ μου, τὴν ἄκραν εὐσπλαγχνίαν, ἧς χάριν (=χάριν τῆς ὁποίας) ταῦτα πάσχεις.
Ὁ πόνος τῆς Παναγίας εἶχε κάτι τὸ ξεχωριστόν. Δὲν ἦτο μόνον ὁ πόνος ποὺ ἔνοιωθε ὡς μητέρα διὰ τὸ γλυκύτατόν της τέκνον, τὸ ὁποῖον, ἔβλεπε καρφωμένον ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν.
Ἐπονοῦσε καὶ διὰ τὸ κατάντημα τῶν ἀνθρώπων, διὰ τὴν τρομερὰν ἀδικίαν, τὴν ὁποίαν διέπραξαν οἱ μοχθηροὶ Ἰουδαῖοι εἰς τὸν Σωτῆρα τους. Μὲ θλῖψιν μεγάλην τοὺς ἔβλεπε νὰ βυθίζονται εἰς τὰ πυκνὰ σκοτάδια, νὰ γίνονται ὄργανα τοῦ διαβόλου. Ἡ μεγάλη, ὅμως, ἀγάπη τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ τοὺς συγχωρεῖ ἐπάνω ἀπὸ τὸν Σταυρόν.
Ἡ ἀγάπη του αὐτή, καθὼς καὶ ἡ ἀγάπη τῆς Παναγίας μας ποὺ ἔδειξε εἰς ὅλην της τὴν ζωήν, ἂς γίνῃ δι᾿ ὅλους ἐμᾶς τοὺς χριστιανοὺς ἀστέρι ποὺ θὰ φωτίζῃ καὶ θὰ καθοδηγῇ τὴν ζωήν μας καὶ θὰ μᾶς προφυλάσση ἀπὸ τὰ μίση καὶ τὶς κακίες, διὰ νὰ κερδίσωμε τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ.
α. Ἡ Θεοτόκος ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου
«Ἰησοῦς οὖν ἰδὼν τὴν μητέρα καὶ τὸν μαθητὴν παρεστώτα ὃν ἠγάπα, λέγει τῇ μητρὶ αὐτοῦ· γῦναι, ἴδε ὁ υἱός σου. Εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· ἴδε ἡ μήτηρ σου. Καὶ ἀπ᾿ ἐκείνης τῆς ὥρας ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια» (Ἰωάννου ιθ´ 27).
Πόσον συγκινητικὸν εἶναι τὸ γεγονὸς αὐτό! Ὁ Κύριος ἐνῶ διέρχεται τὴν ἀγωνίαν τοῦ θανάτου, σκέπτεται τὴν Μητέρα του, ἡ ὁποία ὑπῆρξε πιστὴ μέχρι θανάτου, ἐπιτελώντας τὰ μητρικά της καθήκοντα μὲ ἀφοσίωσιν ἀπὸ τὴν φάτνην τῆς Βηθλεὲμ μέχρι τὸν ἐπώδυνον Σταυρόν.
Πῶς μποροῦσε, μία τέτοια Μητέρα, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ νὰ μὴν τὴν ἀνταμείψη μὲ τὴν ἰδικήν του στοργὴν καὶ ἀγάπην; Καὶ εἶναι ἀγάπη ἀληθινή. Εἶναι ἡ τρυφερότητα καὶ ἡ πλέον εὐαίσθητη πλήρωσις υἱϊκοῦ καθήκοντος πρὸς τὴν Μητέρα. Ἡ Μητέρα του ἔμεινε πλέον ἔρημος, διότι Αὐτὸς θὰ ἔφευγε.
Δὲν ἐκινδύνευε, βεβαίως, νὰ πεινάση· εἰς τὴν ψυχήν της ὅμως ἄνοιξε ἕνα κενὸ μεγάλο, τὸ ὁποῖον μὲ τὸν θάνατον τοῦ Ἰησοῦ θὰ ἐμεγάλωνε ἀκόμη περισσότερον. Ποιὸς θὰ τὴν ἐπροστάτευε; Καὶ ποιὸς θὰ ἔκαμνε τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς της ξεκούραστα καὶ ἀναπαυμένα; Μόνον ἕνας μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ, μαθητὴς ἀγαπημένος, ἐν πνεύματι ἀδελφός, τοῦ ὁποίου ὁ χαρακτήρας, οἱ τρόποι καὶ ἡ συμπεριφορὰ θὰ ὑπενθύμιζον εἰς τὴν Θεομήτορα τὸν πανάμωμον Υἱόν της, θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ στήριγμά της.
Μόνον ἐκεῖνος ποὺ θὰ εἶχε ζήσει μαζί της κατὰ τὶς φοβερὲς ὧρες τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ, θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ τῆς δώσῃ ἀνακούφισιν. Κι εὐτυχῶς αὐτὸς ὁ ἀδελφὸς δὲν ἔλειψε κατὰ τὴν τραγικὴν αὐτὴν περίστασιν. Ἦτο ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Κυρίου, ὁ Ἰωάννης. Μόνος αὐτὸς ἀπὸ ὅλους τοὺς μαθητὰς ἐτόλμησε νὰ ἔλθη κάτω ἀπὸ τὸν Σταυρὸν καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ καὶ ὑπέμεινεν μὲ καρτερίαν καὶ μὲ ἀγάπην τὸ φοβερὸν μαρτύριον τοῦ Διδασκάλου του.
Αὐτός, λοιπόν, ἄξιζε νὰ ὀνομασθῇ ἀδελφὸς τοῦ Κυρίου καὶ υἱὸς τῆς Παναγίας. Καὶ μόνον αὐτὸς ἠμποροῦσε νὰ γίνῃ κηδεμὼν καὶ προστάτης καὶ Υἱὸς τῆς Παναχράντου καὶ νὰ τὴ σεβασθῇ ὡς Μητέρα τοῦ Κυρίου του. Καὶ πράγματι. «Ἀπ᾿ ἐκείνης τῆς ὥρας, σημειώνει ὁ ἴδιος Εὐαγγελιστής, ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια» (Ἰωάν. ιθ´ 27). Τὴν ἐπῆρεν εἰς τὸ σπίτι του ὡς μητέρα του καὶ ὡς μητέρα τοῦ Κυρίου. Παρέμεινε δὲ ἡ Θεομήτωρ πλησίον τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου ἕνδεκα ἔτη, δηλαδὴ μέχρι τῆς Κοιμήσεώς της.
β. Ἡ χαρὰ τῆς Θεομήτορος διὰ τὸν Ἀναστημένον καὶ Ἀναληφθέντα Υἱόν της
Τὰ θλιβερὰ γεγονότα τοῦ Γολγοθὰ ἔχουν περάσει. Τὸ πανάχραντον σῶμα τοῦ μεγάλου θύματος ἔχει ἐνταφιασθῆ ἀπὸ τὸν Ἰωσὴφ καὶ τὸν Νικόδημον. Ὁ ὄχλος μαζὶ μὲ τοὺς ἀνόμους ἄρχοντας, ἔπειτα ἀπὸ τὸ φοβερὸν καὶ ἀποτρόπαιον ἔγκλημα ποὺ διέπραξαν, ἔχουν διαλυθεῖ. Ἡ πονεμένη Μητέρα εὑρίσκεται σὲ ἀσφαλῆ χέρια. Τὴν ἔχει παραλάβει ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ Ἰωάννης εἰς τὸ σπίτι του, κατ᾿ ἐντολήν, ὅπως εἴδαμε, τοῦ διδασκάλου του. Καὶ μὲ τὶς περιποιήσεις του, τὴν ἄγαπήν του καὶ τὸν μεγάλον του σεβασμὸν ἔκοιταζε νὰ τῆς γλυκάνη τὸν πόνον. Ἦτο πλέον ὁ υἱός της, καὶ ἡ Παναγία ἡ μητέρα του. Ἡ καρδία, ὅμως, τῆς Πανάγνου Μητέρας, ἦτο τόσον πληγωμένη ἀπὸ τὸ φρικτὸν θέαμα ποὺ εἶχε ἄντικρυσει. Καὶ τώρα ὁ γλυκύτατος Ἰησοῦς της ἦτο πλέον νεκρὸς εἰς τὸν τάφον.
Μὰ ἦτο δυνατὸν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ νὰ μείνη νεκρὸς εἰς τὸν τάφον, ὅπως οἱ ἄλλοι κοινοὶ θνητοί; Ὁ ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς θὰ ἐνικᾶτο ἀπὸ τὸν θάνατον; Καὶ ὅσα εἶχε πῆ ὁ Ἰησοῦς διὰ τὸν θάνατόν του καὶ διὰ τὴν μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἀνάστασίν του; Πῶς ἠμποροῦσε νὰ τὰ ξεχάση αὐτὰ ἡ Πανάμωμος Μητέρα, ἡ ὁποία εἶχε συνηθίσει τὰ λόγια τοῦ Υἱοῦ της ὄχι ἁπλῶς νὰ τὰ ἀκούη ἀλλὰ καὶ νὰ τὰ διατηρῆ εἰς τὴν μνήμην της καὶ νὰ τὰ μελετᾶ καὶ νὰ ἐμβαθύνη εἰς αὐτά;
Εἰς τὸν πολυκύμαντον βίον της καὶ εἰς τὰς πλέον δύσκολους στιγμὰς τόσα θαυμαστὰ καὶ ἐξαίρετα γεγονότα συνέβησαν εἰς τὴν ἐπίγειον ζωὴν τοῦ Σωτῆρος. Καὶ ὕστερα ἀπὸ αὐτὰ δὲν ἐφαίνετο τίποτε τὸ ἀπίστευτον καὶ ἀκατόρθωτον, διὰ τοῦτο ἤλπιζε ὅτι θὰ συνέβαινε κάτι τὸ θαυμαστόν, ἀσυγκρίτως θαυμαστότερον καὶ ἐκπληκτικώτερον ἀπὸ κάθε προηγούμενον ποὺ θὰ ἄλλαζε ριζικὰ τὰ πράγματα. Αὐτὰ ἔφερε διαρκῶς εἰς τὸν νοῦν της ἡ πονεμένη Μητέρα. Αὐτὰ ἐσκέπτετο καὶ τὰ συζητοῦσε μὲ τὸν Ἰωάννην, τὸν μαθητὴν τῆς ἀγάπης, καὶ ἔνοιωθαν μέσα τους μιὰ γλυκεία ἐλπίδα νὰ φουντώνη καὶ νὰ περιμένουν μὲ χαρά.
Καὶ ὢ τοῦ θαύματος!... Ἡ μεγάλη ἡμέρα, ἡ μία τῶν Σαββάτων, ἡ Κυριακή, ἀνέτειλε λαμπρὰ καὶ ἐλπιδοφόρα. Φωνὲς νίκης καὶ χαρᾶς συνεκλόνισαν τὴν Ἱερουσαλήμ. Ὁ Κύριος «ἤγερθη ὄντως»! «Ἐωράκαμεν τὸν Κύριον»! Οἱ μαθηταὶ χαίρουν καὶ ἀγάλλονται καὶ γεμᾶτοι ἀπὸ ἐλπίδα καὶ θάρρος ἀντικρύζουν τὸ μέλλον. Οἱ παράνομοι Γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ταράσσονται καὶ ζητοῦν νὰ ἀποκρύψουν τὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Ἰησοῦ.
Τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Υἱοῦ της ἡ Παναγία ἔμαθε ἀπὸ τὰς Μυροφόρας γυναίκας καὶ μάλιστα τὴν Σαλώμην, τὴν μητέρα τῶν υἱῶν Ζεβεδαίου. Πόση χαρὰ καὶ εὐφροσύνη θὰ αἰσθάνθηκε εἰς τὸ ἄκουσμα ὅτι ὁ Υἱός της ἀνέστη! Ἡ πονεμένη καρδιά της ἐσκίρτησε. Ἡ μεγάλη της ὀδύνη ἐξαφανίζεται, λησμονεῖ τὸν φρικτὸν Γολγοθὰν καὶ τώρα ζῆ τὴν χαρὰν τῆς Ἀναστάσεως.
Ἐν συνεχείᾳ, οἱ ἄλλες ἐμφανίσεις τοῦ ἀναστάντος Ἰησοῦ μὲ τὸ «χαίρετε» καὶ τὸ «εἰρήνη ὑμῖν» ἀναστύλωσαν καὶ ἐστερέωσαν καὶ τὴν καρδιὰν τῆς Θεομήτορος.
Ἐπὶ σαράντα ἡμέρας τὸ ἕνα σκίρτημα ἀγαλλιάσεως διαδέχεται τὸ ἄλλο ἀπὸ τὶς γλυκὲς καὶ εὐλογημένες ἐμφανίσεις τοῦ Κυρίου, τὰς ὁποίας ἔσπευδον ὁ Ἰωάννης καὶ οἱ ἄλλοι μαθηταὶ νὰ ἀνακοινώσουν εἰς τὴν Ὑπεραγίαν Μητέρα.
Τὴν τεσσαρακοστὴν ἡμέραν ἄλλον γεγονός, ἐπίσης μεγάλον καὶ συνταρακτικόν, συνέβη.
Ὁ Κύριος ἀφοῦ ἀφῆκε τὰς τελευταίας ὑποθήκας του εἰς τους μαθητάς του κι ἀφοῦ ὑπεσχέθη νὰ τοὺς στείλη τὸν Παράκλητον, (τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον), ἀνελήφθη εἰς τους οὐρανούς. «Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς διέστη ἀπ᾿ αὐτῶν καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανὸν» (Λουκ. κδ´ 51). Ἡ Μητέρα τοῦ Κυρίου κινεῖται πλέον μέσα εἰς τὴν Βασιλείαν τῆς εἰρήνης, τῆς ἀναπαύσεως καὶ τῆς χαρᾶς.
Ὀλίγον προτοῦ ἀναληφθῆ ὁ Σωτήρ, εἶχε δώσει τὴν ἐντολὴν νὰ εὑρίσκωνται ὅλοι εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ μέχρις ὅτου ἔλθη τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. «Ὑμεῖς δὲ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἱερουσαλὴμ ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους» (Λουκ. κδ´ 49).
Ἡ Παναγία προσεύχεται συνεχῶς. Ἡ προσευχή της χαρίζει γλυκὲς στιγμὲς καὶ τὴν κρατεῖ σὲ διαρκῆ ἐπικοινωνίαν μὲ τὸν Ἰησοῦν. Δὲν προσεύχεται ἁπλῶς, ἀλλὰ «προσκαρτερεῖ» εἰς τὴν προσευχήν, μαζὶ μὲ τοὺς μαθητὰς καὶ τὰς ἄλλας εὐσεβεῖς γυναῖκας, μεταξὺ τῶν ὁποίων κατέχει ἐξαιρετικὴν καὶ ὅλως τιμητικὴν θέσιν. Προσεύχεται ἀκαταπαύστως. «Οὗτοι πάντες (δηλ. οἱ ἕνδεκα μαθηταί), σημειώνει ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστής, ἦσαν προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει σὺν γυναιξὶ καὶ Μαρίᾳ τῇ μητρὶ τοῦ Ἰησοῦ καὶ σὺν τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ» (Πράξ. α´ 14).
Καὶ ἰδοὺ τὴν πεντηκοστὴν ἡμέραν ἀπὸ τῆς Ἀναστάσεως, ἐνῶ ἦσαν ὅλοι συγκεντρωμένοι εἰς τὸ ὑπερῶον, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον κατέβη καὶ τοὺς ἐπεσκίασε καὶ τοὺς ἁγίασε. Ἐκεῖ, ὅπως ἐξάγεται ἀπὸ τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, (Πράξεις α´ 14 καὶ β´ 1) ἦτο καὶ ἡ Παναγία Μητέρα. Καὶ ἔλαβε καὶ αὐτὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Ἐδέχθη καὶ αὐτὴ τὸν Παράκλητον ὡς μεγάλο καὶ ὕψιστον δῶρον ἀπὸ τὸν ἀναστάντα καὶ ἀναληφθέντα Υἱόν της. Καὶ ἔγινε καὶ πάλιν πνευματοφόρος καὶ «χριστοφόρος».
Πόση χαρὰ ἐγέμισε καὶ τώρα τὴν καρδιάν της! Τί ἀνέκφραστη ἀγαλλίασι αἰσθάνθηκε καὶ πάλι! Πόσος ἱερὸς καὶ ἅγιος ἐνθουσιασμὸς τὴν ἐπλημμύρισε μὲ τὸ νὰ βλέπη τοὺς ἄλλοτε ἀγράμματους ψαράδες τῆς Γαλιλαίας νὰ ὀμιλοῦν ὅλας τὰς γλώσσας καὶ νὰ ἑλκύουν εἰς τὸν Χριστὸν μυριάδες ἀνθρώπων! Πῶς νὰ μὴ εὐφραίνεται ἡ ψυχή της, ὅταν ἔβλεπε ὅτι ἡ πίστις εἰς τὸν Χριστὸν ἐκέρδιζε διαρκῶς ἔδαφος καὶ τὸ ἄγγελμα τῆς σωτηρίας μετεφέρετο εἰς τὰ πέρατα τῆς γῆς; Καὶ τώρα ἱκανοποιημένη ἀπὸ τὰ χαρμόσυνα καὶ θαυμαστὰ αὐτὰ γεγονότα δὲν ὑπελείπετο τίποτε διὰ τὴν μακαρίαν Μητέρα τοῦ ἀναστάντος καὶ ἀναληφθέντος Χριστοῦ παρὰ νὰ ἀναφώνηση τὸ «νῦν ἀπολύεις τὴν δούλην σου, Δέσποτα, ἐν εἰρήνῃ».
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἀπὸ μικρᾶς ἡλικίας ἕνεκα τῆς μεγάλης πρὸς τὸν Θεὸν ἀφοσιώσεως προσηύχετο συνεχῶς. Διὰ τὰς πρὸς τὸν Θεὸν γονυκλισίας καὶ προσευχάς της μᾶς γνωρίζει ὁ ἅγιος καὶ ὑμνογράφος Ἐπίσκοπος Ἀνδρέας ὁ Κρήτης: «Οὐκ ἀποσκοποῦ ἐμνήσθην Σιών· ἐν ταύτῃ γὰρ τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον τῆς Θεοτόκου μεμυσταγώγηται· ἐν ταύτῃ τὰς κλίσεις τῶν ἱερῶν γονάτων τοῦ Παναγίου σώματος, αἱ πρὸς τοῦδαφος κατεστραμμένοι πλάκες διωλύγιον* ἀνακράζουσιν». (Εἱρμὸς θ´ ᾠδῆς Κοιμήσεως).
Δηλαδή: Ἡ Κεχαριτωμένη καὶ εὐλογημένη μεταξὺ τῶν γυναικῶν Μητέρα τοῦ Θεοῦ καὶ Παρθένος Μαρία, ποὺ εἶχε ὅλες τὶς χάριτες τοῦ Παναγίου Πνεύματος, δὲν ἔπαυσε νὰ προσεύχεται γονατιστὴ πρὸς τὸν Θεὸν μὲ πίστιν θερμήν. Τοῦτο μαρτυροῦν καὶ οἱ πλάκες ποὺ ἦσαν στραμμένες μέσα εἰς τὸν Ναόν.
Ἀλλὰ καὶ αἱ δεήσεις τῆς Παναμώμου Μητρὸς διὰ τὴν σωτηρίαν τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων χριστιανῶν δὲν ἔπαυσαν νὰ ἀναπέμπωνται. Ὁ Ἀπόστολος Ἰάκωβος εἰς τὸ Ε´ κεφ. τῆς ἐπιστολῆς του λέγει: «Πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργούμενη». Ἐάν, λοιπόν, ἡ δέησις δικαίου γίνεται ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὸν Πανοικτίρμονα Θεόν, πόσον μᾶλλον περισσότερον ἰσχύει καὶ γίνεται ἀποδεκτὴ ἡ δέησις τῆς Παναμώμου Ὑπεραγίας, καὶ Ἄειπαρθενου Μαρίας πρὸς τὸν Υἱόν της καὶ Θεόν της.
Πρὸ τῆς εἰς οὐρανοὺς μεταστάσεώς της ἡ Πανάμωμος Μητέρα τοῦ Κυρίου ὕψωσε τὰς ἀχράντους χείρας της πρὸς τὸν Υἱὸν καὶ Θεόν της καὶ ἐδεήθη πρὸς αὐτόν, ὅπως διαφυλάττη ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἀπετάχθησαν τὸν σατανᾶν καὶ ἐπίστευσαν εἰς τὸν ἀληθινὸν Θεόν, τοὺς βαπτισθέντας διὰ τριττῆς καταδύσεως καὶ ἀναδύσεως καὶ τὰ θελήματα τῆς μιᾶς καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος πράττοντες.
Ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία γνωρίζουσα τὴν ὑπὸ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου γενομένην παράκλησιν πρὸς τὸν Υἱὸν καὶ Θεόν της ὑπὲρ τῆς σωτηρίας πάντων τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων, ψάλλει εἰς ἐπήκοον πάντων τῶν Χριστιανῶν, κατὰ τὴν πάνσεπτον ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τὴν κάτωθι η´ ᾠδήν:
«Ὅπως ὑψώσασα τὰς χεῖρας, ἐκδημοῦσα ἡ πανάμωμος, χεῖρας τὰς Θεὸν ἠγκαλιασμένας, σωματικῶς ἐν παρρησίᾳ, ὡς Μήτηρ ἔφησε (=εἶπε) πρὸς τὸν τεχθέντα· οὕς μοι ἐκτήσω, εἰς αἰῶνας φύλαττε βοῶντάς σοι· τὸν Δημιουργὸν μόνον ὑμνοῦμεν, οἱ λελυτρωμένοι, καὶ ὑπερυψοῦμεν εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».
Ἡ Θεοτόκος Μαρία γεννήσασα τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ ἐν σαρκὶ ἔσωσε καὶ σώζει δι᾿ αὐτοῦ πάντας τους ἐπιθυμοῦντας νὰ σωθοῦν ἐκ τῶν αἰωνίων κακῶν. Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος συνεχῶς δέεται ὑπὲρ τῆς σωτηρίας ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ὀρθῶς καὶ δικαίως τιμᾶ καὶ γεραίρει, μετὰ Θεόν, τὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου μας, τὴν Παρθένον Μαρίαν.
* Διωλύγιος = ὑπερμεγέθης· ἐπὶ ἤχου, ὀξύς.
Διὰ τὰ πρὸ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου συμβάντα μᾶς παρέχουν πληροφορίας ἀρχαιότατοι παραδόσεις. Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, μετὰ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Υἱοῦ της, διέμενεν ἐν Γεθσημανῇ, ἄγουσα τὸ πεντηκοστὸν ἔνατον ἔτος τῆς ἡλικίας της. Τοῦτο ἐξάγεται ἐκ τῶν κάτωθι περιστατικῶν τῆς ζωῆς αὐτῆς.
Εἰς ἡλικίαν 3 ἐτῶν εἰσῆλθεν εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, 12 ἔτη παρέμεινεν ἐκεῖ, εἰς τὸν Ναόν, γίνονται 15. Εἰς ἡλικίαν 16 ἐτῶν ἐγέννησε τὸν Ἰησοῦν καὶ ὅταν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ 33ον ἔτος τῆς ἡλικίας του ἐπετέλεσε τὸ ἀπολυτρωτικόν του ἔργον, αὐτὴ ἦτο εἰς ἡλικίαν 49 ἐτῶν. Μετὰ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔζησεν ἀκόμη 10 ἔτη, ὅπως γνωρίζομεν, ὑπὸ τὴν στέγην καὶ προστασίαν τοῦ ἀγαπημένου μαθητοῦ Ἰωάννου. Ἑπομένως, 49 ἔτη σὺν 10 γίνονται 59 ἔτη ἐν συνόλῳ.
Ἄγουσα λοιπὸν ἡ Παναγία Θεοτόκος τὸ 59ον ἔτος τῆς ἡλικίας της καὶ τρεῖς ἡμέρας πρὸ τῆς Κοιμήσεώς της εἰδοποιήθη ὑπὸ τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ της διὰ μέσου τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ, ὅστις ἐκρατοῦσε ἀνὰ χείρας κλάδον φοίνικος, διὰ τὴν μετάστασίν της μὲ τὰ ἑξῆς λόγια: «Γίνωσκε Κυρία Θεοτόκε ὅτι μετὰ τρεῖς ἡμέρας μέλλεις νὰ μετατεθῆς ἀπὸ τὴν γῆν εἰς τοὺς οὐρανούς, διὰ τοῦτο ἑτοίμασε σεαυτὴν τὰ ἐπιτάφιά σου καὶ περίμενε τὴν Κοίμησίν σου, ὅτι ἔρχεται ὁ Υἱός σου νὰ παραλάβη τὴν Ἁγίαν σου ψυχήν».
Ἡ Παναγία ὅταν ἤκουσε τὸ μήνυμα τοῦ Ἁγίου Ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ καὶ ἀνεχώρησεν αὐτός, τότε ἐπορεύθη εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, ὅπου ἀνελήφθη ὁ Υἱός της. Καθὼς δὲ ἡ Θεομήτωρ ἀνέβαινε τὸ ὄρος, τὰ ἐκεῖ εὑρισκόμενα δένδρα, συμφώνως πρὸς τὴν παράδοσιν, ἔπεσαν καὶ τὴν προσκύνησαν ὡς νὰ ἦσαν ἔμψυχα. Προσευχηθεῖσα ἐκεῖ ἡ Θεοτόκος ἐπέστρεψεν εἰς τὴν οἰκίαν της διὰ νὰ ἑτοιμασθῆ, ὅπως ὁ Ἄγγελος Γαβριὴλ τῆς εἶχεν εἴπη κατ᾿ ἐντολὴν τοῦ Υἱοῦ της.
Ἡ Θεομήτωρ ἐκάλεσε τότε τὴν παιδίσκην τῆς οἰκίας καὶ εἶπεν εἰς αὐτὴν νὰ εἰδοποίηση τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς γνωστούς της. Ὅταν ἐκεῖνοι ἦλθον, εἶπεν εἰς αὐτοὺς ὅσα ὁ Ἀρχάγγελος τῆς εἶχε πεῖ. Αὐτοὶ ἐλυπήθησαν πολὺ δι᾿ ὅσα ἄκουσαν καὶ ἔκλαιον.
Ἐν τῷ μεταξὺ κατέφθασαν ἀπὸ τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι -ἐκτὸς τοῦ Θωμᾶ- οἱ ὁποῖοι ἐκήρυττον τὸ Εὐαγγέλιον, ὡς καὶ πολλοὶ Ἱεράρχαι, οἱ ὁποῖοι ἐφέροντο διὰ τῶν νεφελῶν.
Ἡ Παναγία ὅταν εἶδε αὐτοὺς ἐχάρη πολὺ καὶ τοὺς εἶπε: Παραμείνατε, τέκνα μου, νὰ σᾶς ἀποχαιρετήσω, διότι σήμερον θὰ ὑπάγω εἰς τὸν Υἱόν μου τὸν ἠγαπημένον. Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ὅστις μοῦ εὐηγγελίσατο τὴν σύλληψιν τοῦ Υἱοῦ μου, πάλιν ἦλθεν καὶ μοῦ ἔδωκεν τὸν κλάδον τοῦτον τοῦ φοίνικος καὶ μοῦ εἶπε: «Χαῖρε, Θεοτόκε. Γίνωσκε ὅτι μετὰ τρεῖς ἡμέρας μετατίθεσαι ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὰ οὐράνια». Διὰ τοῦτο εὐχαριστῶ τὸν Υἱόν μου καὶ Θεόν, ὅστις σᾶς ἐσύναξεν ὅλους εἰς τὸ τέλος νὰ σᾶς ἰδῶ.
Ἀκούοντες αὐτὰ οἱ Ἀπόστολοι, οἱ συγγενεῖς καὶ οἱ γνωστοὶ ἔκλαιαν καὶ ἔλεγαν μὲ παράπονον:
- Κυρία Θεοτόκε, ἀναληφθέντος τοῦ Υἱοῦ σου καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀφῆκεν ἐσένα νὰ μᾶς διδάσκῃς καὶ καθοδηγῇς. Τώρα ποὺ θὰ φύγῃς καὶ σύ, ἡμεῖς οἱ ὀνειδιζόμενοι καὶ κατατρεγμένοι ἀπὸ τὰ Ἔθνη Ἀπόστολοι, ποῖον θὰ ἔχωμεν νὰ μᾶς προστατεύη;
Κλαίουσα καὶ ἡ Παναγία τοὺς λέγει: Συμμερίζομαι τὸν πόνον σας, ἀγαπητοί μου, ἀλλὰ καὶ σεῖς μὴν θέλετε νὰ μοῦ στερήσετε τὴν χαρὰν ποὺ θὰ ἔχω, ὅταν θὰ εἶμαι πλησίον τοῦ Υἱοῦ μου τοῦ ἀγαπημένου, τοῦ ὁποίου ἡ ἐπιθυμία αὐτὴ εἶναι. Ἀλλὰ σᾶς λέγω ὅτι καὶ ὅταν θὰ εἶμαι εἰς τους οὐρανούς, δὲν θὰ παύσω νὰ εἶμαι πάντοτε κοντά σας καὶ κοντὰ εἰς ὅσους μὲ ἐπικαλοῦνται.
Σεῖς, μόνον, μεταξύ σας νὰ ἔχετε ἀγάπην καὶ νὰ χαίρεσθε καὶ εὐφραίνεσθε ὅτι ὁ μισθός σας θὰ εἶναι πολὺς ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. Νὰ κηρύττετε συνεχῶς, νὰ φωτίζετε, καὶ νὰ ὁδηγῆτε ψυχὰς ἀνθρώπων εἰς τὴν Βασιλείαν τοῦ Υἱοῦ μου.
Κατόπιν τοὺς εὐλόγησε καὶ τοὺς ἔδωσε τὰς τελευταίας ὁδηγίας καὶ συμβουλάς.
Ἡ Θεοτόκος ὕστερα ἀπὸ τὰς τελευταίας ὁδηγίας καὶ συμβουλὰς τὰς ὁποίας ἔδωσεν εἰς τοὺς Ἀποστόλους, ἔγυρε εἰς τὴν κλίνην της, ἐσταύρωσε τὰς χεῖρας της καὶ ἀφοῦ ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμούς της εἶπε μὲ μεγάλην φωνήν: «Υἱέ μου καὶ Θεέ μου εἰς χεῖρας Σου παρατίθημι τὸ Πνεῦμα μου». Καὶ ἀμέσως ἐκοιμήθη.
«Κατελθὼν δὲ ἐκ τῶν οὐρανῶν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς διὰ νὰ παραλάβη τὴν ψυχὴν τῆς πεφιλημένης Αὐτοῦ Μητρὸς καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸ κατοικητήριον αὐτῆς, πρῶτον ἐχαιρέτισε τοὺς ἀγαπητοὺς αὐτοῦ μαθητὰς καὶ Ἀποστόλους διὰ τοῦ συνήθους αὐτοῦ χαιρετισμοῦ «Εἰρήνη ὑμῖν». Οἱ δὲ Ἀπόστολοι πεσόντες προσεκύνησαν τὸν Κύριον· ἔπειτα, παραλαβὼν τὴν ψυχὴν τῆς τεκούσης αὐτὸν μητρὸς ἔδωκεν αὐτὴν εἰς χεῖρας τῶν τετιμημένων αὐτοῦ Ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, ὅπως ὁδηγήσωσιν αὐτὴν εἰς τὴν ἐμπρέπουσαν αὐτῇ ἐπουράνιον κατοικίαν καὶ διαμένει εἰς τοὺς αἰῶνας τοὺς ἅπαντας μετὰ τῆς Παναγίας Τριάδος».
Ἡ Κοίμησις τῆς Θεοτόκου ἐγένετο τὴν δεκάτην πέμπτην τοῦ μηνὸς Αὐγούστου καὶ ὥραν τρίτην της ἡμέρας, ἤτοι τὴν ἐνάτην πρὸ μεσημβρίας. Κατὰ τὴν ὥραν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ἅπαντες οἱ παρευρισκόμενοι εἶδον τὴν ψυχὴν αὐτῆς, ἐν εἴδει ἀνθρωπίνου σχήματος λευκὴν καὶ ὑπὲρ τὸν ἥλιον λάμπουσαν, ἀπερχομένην εἰς τοὺς οὐρανούς. Αἱ δὲ λοιπαὶ Ἀγγελικαὶ δυνάμεις, αἱ ὁποῖαι ἡκολούθουν τὸν Κύριον, ἐξίσταντο βλέπουσαι ταῦτα, ὅπως λέγει ἡ Δ´ ᾠδὴ τῆς Κοιμήσεως:
«Ἐπήρθησαν (=παραμερίσθησαν, ἄνοιξαν) πύλαι οὐράνιαι, καὶ Ἄγγελοι ἀνύμνησαν, καὶ ὑπεδέξατο Χριστός, τὸ τῆς παρθενίας αὐτοῦ, μητρῶον κειμήλιον. Χερουβὶμ ὑπεῖξέ σοι (=ὑπήκουσε σὲ σένα (τὴν Παναγία), ἐν ἀγαλλιάσει· Σεραφὶμ δὲ δοξάζει σε χαίροντα».
Εἰς τὴν συνέχειαν, ὁ Κύριος λέγει εἰς τοὺς πεφιλημένους Αὐτοῦ μαθητάς: «Κηδεύσατε τὸ σῶμα αὐτῆς, τῆς παροικίας μου ἐν Γεθσημανῇ, ἐκεῖ ἐστι μνημεῖον καινόν· ἐν αὐτῷ ἀποθέσθε τὸ σῶμα αὐτῆς, καὶ παραμείνατε ἐκεῖ». Καὶ ἐνῶ ὁ Κύριος ἔλεγεν ταῦτα πρὸς τοὺς μαθητάς του καὶ Ἀποστόλους ἠκούσθη φωνὴ ἐκ τῆς Θεοτόκου λέγουσα εἰς ἐπήκοον πάντων: «Μνήσθητί μου βασιλεῦ τῆς δόξης» Καὶ ὁ Κύριος ἀποκριθεὶς εἶπεν εἰς αὐτήν: «Οὐ μὴ σὲ ἐγκαταλείψω τὸν τοῦ μαργαρίτου μου θησαυρόν, τὴν ἐν τῇ σφραγίδι τοῦ Χριστοῦ καλῶς ὑπουργήσασαν».
Ὕστερα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ εἶπεν ὁ Κύριος, ἀνελήφθη εἰς τοὺς οὐρανοὺς ὑμνούμενος ὑπὸ τῶν θείων Αὐτοῦ ἀγγέλων.
α. Ἡ ἐκφορὰ τοῦ θείου σώματος τῆς Θεοτόκου πρὸς ταφὴν
Οἱ θεῖοι πνευματοφόροι Ἀπόστολοι, ἀφοῦ ἔλαβον τὸ Ἱερὸν σκήνωμα τῆς Θεοτόκου, ἐξῆλθον τῆς οἰκίας καὶ ἐπορεύθησαν εἰς τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίου ὑποδειχθὲν μέρος, χωρίον Γεθσημανή, διὰ νὰ τὸ ἐνταφιάσουν.
Τὴν σεπτὴν ἐκφορὰν τῆς Θεοτόκου συνόδευσαν, κατὰ τὴν παράδοσιν, ὁ ἐπίσκοπος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὁ Ἀπόστολος Τιμόθεος ὁ ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Ἰερόθεος καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἀρχιερεῖς ψάλλοντες τὰ ὡραιότερα ἐπικήδεια ἄσματα, τὰ ὁποῖα συνεπλήρωναν αἱ μελωδίαι τῶν Ἀγγέλων. Αἱ ἐκ τῶν Ἀποστόλων, ἐκ τῆς γῆς, καὶ αἱ ἐκ τῶν Ἀγγέλων, ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, ἀκουόμεναι ψυχοτερπεῖς ψαλμωδίαι ἐγέμιζον τὴν ἀτμόσφαιραν τῆς πόλεως Ἱερουσαλήμ.
Οἱ ἀκολουθοῦντες τὴν σεβασμίαν τῆς Θεομήτορος ἐκφορὰν ἐκράτουν κηρία καὶ λυχνίας ἀνημμένας. Ὁ λαὸς καὶ οἱ ἄρχοντες τῶν Ἰουδαίων, Γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι, ἀκούσαντες τὰς τερψινόους καὶ τερψικόους καὶ ἐναρμονίους ὑμνῳδίας κατεπλάγησαν πληροφορηθέντες δὲ ὅτι ἡ Μαριάμ, ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου, κοιμηθεῖσα ἐξεκομίζετο πρὸς ταφὴν ὑπὸ τῶν τιμώντων αὐτήν, καταληφθέντες ὑπὸ σατανικοῦ ζήλου εἶπον μεταξύ των νὰ φονεύσουν τοὺς ἀκολουθοῦντας τὴν ἐκφορὰν καὶ νὰ κατακαύσουν τὸ σῶμα. Καὶ ὁρμήσαντες μετὰ ξιφῶν καὶ ροπάλων ἀνεχαιτίσθησαν ὑπὸ Ἀγγέλου τοῦ Κυρίου, ὅστις ἐπάταξεν αὐτοὺς ἀοράτως καὶ τυφλωθέντες προσέκρουσαν ἐπὶ τῶν οἰκιῶν καὶ ἐπὶ τῶν λίθων, καὶ μὴ δυνάμενοι νὰ περιπατήσουν, ἐζήτουν χειραγωγούς. (Βλέπε τὸ συναξάριον τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου εἰς τὸ Μηναῖον τοῦ Αὐγούστου).
Ἕνας δὲ Ἀρχιερεὺς ὀνόματι Ἰεφονίας, ὅταν εἶδε τὸν κράββατον τῆς Θεοτόκου ἐστεφανωμένον καὶ τοὺς Ἀποστόλους γύρω αὐτῆς ψάλλοντας, ὤρμησε μετὰ μεγάλης ὀργῆς διὰ νὰ ρίψη κατὰ γῆς τὸ πανάγιον σῶμα τῆς Θεοτόκου.
Μόλις ὅμως αἱ χεῖρες του ἤγγισαν τὴν σεπτὴν σωρὸν τῆς Θεοτόκου, Ἄγγελος Κυρίου ἀοράτως ἀπέκοψε τὰς χεῖρας του ἀπὸ τῶν ἀγκώνων καὶ ἔμειναν κρεμασμένοι ἐπὶ τοῦ θείου κραββάτου. Τότε ὁ Ἰεφονίας ἤρχισε μὲ θρήνους καὶ κλαυθμοὺς νὰ παρακαλῆ τοὺς Ἀποστόλους, ὅπως θεραπεύσουν τὰς χεῖρας του.
Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ὅταν εἶδε τὸν Ἰεφονίαν νὰ κραυγάζη καὶ νὰ κλαίη, τοῦ λέγει· πιστεύεις ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ἀληθῶς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, τὸν ὁποῖον σεῖς ἐσταυρώσατε καὶ ἐφονεύσατε; Καὶ ὁ Ἰεφονίας ἀπεκρίθη· ναί, ἀληθῶς οἴδαμεν ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἐστὶν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ μὴ μνησικακήσετε διὰ τὴν κακίαν μας, συγχωρήσατε δὲ καὶ ἐμὲ παρακαλῶ, διότι τοῦτο μοῦ συνέβη κατ᾿ οἰκονομίαν Θεοῦ διὰ νὰ μετανοήσω καὶ ζήσω.
Τότε ὁ Ἀπόστολος Πέτρος παρεκάλεσε νὰ ἀποθέσουν τὸν κράββατον τῆς Θεοτόκου, ὅπως καὶ ἔγινε. Ὕστερα, εἶπε εἰς τὸν Ἀρχιερέα Ἰεφονίαν: «Ἐὰν πιστεύης ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου, ἄπελθε καὶ ἀσπάσθητι τὸ Πανάγιον σῶμα τῆς Θεομήτορος». Ὁ Ἰεφονίας ἐπλησίασε εἰς τὸ φέρετρον καὶ εἶπε πρὸς τὴν Θεοτόκον «πιστεύω εἰς σὲ καὶ εἰς τὸν ἐκ σοῦ προελθόντα Θεόν». Καὶ ἠσπάσθη τό σεπτὸν σῶμα τῆς Θεοτόκου.
Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος λέγει, τότε, εἰς τὸν Ἰεφονίαν: «Πρόσελθε καὶ κόλλησόν σου τὰς χεῖρας πρὸς ἀλλήλας»· ὁ δὲ προσελθὼν προσεκόλλησεν αὐτάς, καὶ ὁ Πέτρος ἀποκριθεὶς εἶπε: «Ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν, τοῦ Υἱοῦ τῆς ἀειπαρθένου Μαρίας, τῆς ἁγιωτάτης περιστερᾶς, τοῦ ὑπεράγαθου καὶ ἐλεήμονος Θεοῦ, κολληθήτωσαν αἱ χεῖρες σου».
Ἀμέσως αἱ χεῖρες του ἐγένοντο ὑγιεῖς, ὅπως καὶ πρῶτα. Τότε ὁ Ἰεφονίας ἐδόξασε τὸν Θεόν, τὸν θεραπεύσαντα αὐτόν, καὶ ἠκολούθησε τὴν σεπτὴν ἐκφορὰν τῆς Θεομήτορος μετὰ τῶν ἄλλων πιστῶν. Ἐρχόμενοι οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι μετὰ τῶν Ἱεραρχῶν, συγγενῶν καὶ τῶν ἄλλων πιστῶν εἰς τὸ χωρίον Γεθσημανή, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἐντολήν, ἐνεταφίασαν εἰς τὸν προητοιμασμένον τάφον τὸ πανακήρατον σῶμα τῆς Παναγίας.
Ἀλλ᾿ ἡ ἀόρατος ὑμνῳδία τῶν ἀγγελικῶν δυνάμεων δὲν ἔπαυε νὰ ὑμνῆ τὴν ἀξίως ὑμνουμένην Θεόπαιδα, καὶ ἕνεκα τούτου ἅπαντες οἱ παρευρεθέντες εἰς τὴν σεπτὴν αὐτὴν ἐκφορὰν δὲν ἤθελον νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἐκ τοῦ τάφου τῆς Θεοτόκου, ἀκούοντας τὴν ψυχοτερπῆ ἐκείνην ἀγγελικὴν μελωδίαν.
Θωμᾶς δὲ ὁ Ἀπόστολος, πάλιν εὐδοκίᾳ Θεοῦ, δὲν παρευρέθη εἰς τὸν ἐνταφιασμόν τῆς Παναγίας, ὅπως δὲν παρευρέθη καὶ εἰς τὴν ἐμφάνισιν τοῦ Χριστοῦ εἰς τοὺς Ἀποστόλους μετὰ τὴν Ἀνάστασίν του. Ὅμως, μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἀπὸ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου παραληφθεὶς ὑπὸ νεφέλης ἐφέρθη εἰς τὸν τάφον τῆς Παναγίας. Ἐκεῖ, καθὼς ἐπλησίαζε τὸν τάφον, βλέπει ἄνωθεν αὐτοῦ τὴν Παναγίαν ὁλόσωμον ἀνερχομένην εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ μὲ λαχτάραν ἐφώναξε: «Παναγία μου, ποῦ ὑπάγεις;». Καὶ ἡ Παναγία τοῦ λέγει: «Δέξου αὐτό, φίλε μου». Τότε ἀπεζώσθη τὴν Ἁγίαν Ζώνην της, τὴν ὁποίαν τοῦ ἔδωσε καὶ μὲ τὴν ὁποίαν ἦτο πάντοτε ἐζωσμένος. Ἡ Θεοτόκος εὐθὺς ἐγένετο ἄφαντος.
Ἐν συνεχείᾳ, ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς ἐπλησίασε τοὺς Μαθητὰς καὶ Ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι ἐκάθοντο περίλυποι πλησίον τοῦ τάφου της, φυλάσσοντες αὐτόν. Ἀφοῦ τοὺς ἐχαιρέτησε καὶ ἐξέφρασε τὴν λύπην του, διότι δὲν παρευρέθη, καὶ ἐκεῖνος, ὅπως ὅλοι οἱ ἄλλοι εἰς τὸν ἐνταφιασμόν της, παρεπονεῖτο καὶ ἔλεγεν: Ὅλοι μας ἑνὸς διδασκάλου εἴμεθα μαθηταί, ὅλοι μας ἕνα κήρυγμα κηρύττομεν καὶ ὅλοι μας ἑνὸς Κυρίου, τοῦ Χριστοῦ, εἴμεθα δοῦλοι. Διατί σεῖς ἀξιωθήκατε καὶ εἴδατε τὸν θάνατον τῆς Παναγίας, ἐνῶ ἐγὼ δὲν παρευρέθηκα; Μήπως ἐγὼ δὲν εἶμαι Ἀπόστολος; Μήπως δὲν ἀρέση εἰς τὸν Θεὸν τὸ κήρυγμά μου; Ἀλλὰ σᾶς παρακαλῶ, συμμαθηταί μου, ἀνοίξατε τὸν τάφον, διὰ νὰ ἴδω τὸ σῶμα, νὰ τὸ ἀσπασθῶ καὶ νὰ τὸ χαιρετήσω κι ἐγώ.
Οἱ Ἀπόστολοι ἀπεδέχθησαν τὴν παράκλησιν τοῦ Θωμᾶ καὶ ἤνοιξαν τὸν τάφον τῆς Παναγίας, διὰ νὰ ἴδη τὸ σῶμα της. Ἀλλ᾿ ὢ τοῦ θαύματος! Ὁ τάφος εὑρέθη κενὸς καὶ μόνον τὰ ἐντάφια ὑπῆρχον ἐντὸς αὐτοῦ, διότι ἡ Παναγία μετέστη σωματικῶς εἰς τους οὐρανούς. Δηλαδή, ἔγινε ἄφθαρτον καὶ ἀθάνατον τὸ σῶμα της, ὡς ἀκριβῶς καὶ τὸ Ἅγιον Σῶμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ θὰ γίνῃ καὶ εἰς τους ἀνθρώπους κατὰ τὴν Δευτέραν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν. Πάντων τὰ σώματα, τόσον τῶν ἐκ νεκρῶν ἀναστάντων ὅσον καὶ τῶν ζώντων, θὰ γίνουν ἄφθαρτα καὶ ἀθάνατα.
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὴν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου τὴν 15ην Αὐγούστου καὶ ψάλλει μεταξὺ τῶν ἄλλων τὰ κάτωθι τροπάρια:
«Ἐν τῇ γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας· ἐν τῇ κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες, Θεοτόκε. Μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς· καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν».
Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον καὶ προστασίαις ἀμετάθετον ἐλπίδα, τάφος καὶ νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν· ὡς γὰρ ζωῆς μητέρα πρὸς τὴν ζωὴν μετέστησεν, ὁ μήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον.
Ἀπόστολοι ἐκ περάτων συναθροισθέντες ἐνθάδε, Γεθσημανῇ τῷ χωρίῳ, κηδεύσατέ μου τὸ σῶμα· καὶ σύ, υἱὲ καὶ Θεέ μου, παράλαβέ μου τὸ πνεῦμα.
β. Ἡ ἐμφάνισις τῆς Θεοτόκου εἰς τοὺς Ἀποστόλους
Οἱ θεῖοι Μαθηταὶ καὶ Ἀπόστολοι τοῦ Κυρίου, μετὰ τὴν Ἀνάληψίν Του, ὁσάκις ἐγευμάτιζον ἢ ἐδείπνουν, ἔκοπτον πρὸ τοῦ φαγητοῦ τεμάχιον ἄρτου τετράγωνο. Τότε ἠγείρετο ἕνας ἐκ τῶν Ἀποστόλων καὶ λαμβάνων τὸ τετράγωνον τεμάχιον τοῦ ἄρτου ὕψωνε αὐτὸ διὰ τῶν δυὸ αὐτοῦ χειρῶν καὶ ἔλεγε: «Μέγα τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος· Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ βοήθει ἡμῖν». Ὕστερα, ἐκ τοῦ τεμαχίου ἐκείνου ἐλάμβανον καὶ ἔτρωγον ὅλοι οἱ συνδαιτημόνες.
Ἔπειτα ἀπὸ τὴν μετάστασιν τῆς Θεοτόκου, μίαν ἡμέραν ὅταν οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι ἔλαβον τὸ τεμάχιον τοῦ ἄρτου καὶ εἶπον «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ βοήθει ἡμῖν», ἀμέσως ἐφάνη ἡ Θεοτόκος ἄνωθεν τῶν Ἀποστόλων λαμπρῶς κεκοσμημένη λέγουσα: «Χαίρετε, μεθ᾿ ὑμῶν εἰμὶ πάσας τὰς ἡμέρας». Τότε οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι ἔκραξαν: «Παναγία Θεοτόκε βοήθει ἡμῖν».
Ἐκ τῆς ἐμφανίσεως τῆς Θεοτόκου οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι εἶδον καὶ ἐπείσθησαν ὅτι ἡ Θεοτόκος δὲν θὰ παύση νὰ βοηθῆ καὶ νὰ ἐνισχύη πάντα πιστεύοντα εἰς τὸν Υἱόν της. Ὁ πιστεύων εἰς τὸν ἕνα ἐν τρισὶ προσώποις Θεόν, ὀφείλει νὰ πιστεύη καὶ εἰς τὴν Μητέρα τὴν γεννήσασα τὸν Κύριον, ἤτοι εἰς τὴν Παρθενομήτορα Μαρίαν. Πᾶς χριστιανὸς πιστεύων ἀκραδάντως εἰς τὴν Παναγίαν Τριάδα, εἰς τὴν Ἁγίαν Θεοτόκον καὶ εἰς πάντας τοὺς Ἁγίους, καὶ ἐμμένων σταθερῶς εἰς τὴν πίστιν καὶ ἐκτελῶν τὰς θείας ἐντολάς, γίνεται μέτοχος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ὑμνηθεῖσα ὑπὸ πολλῶν Ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἔτυχε σεβασμοῦ, τιμῶν καὶ ἐπαίνων καὶ ὑπὸ τῶν ἐπιστημόνων, οἵτινες κλίνοντες γόνυ ἀπέναντι τῆς ἀληθείας ἐγκωμιάζουν τὴν Θεοτόκον. Καὶ οἱ μὲν ἀσχολούμενοι μὲ τὴν Θεολογίαν ἐπιστήμονες ἀποκαλοῦν ταύτην «μεθόριον κτίστου καὶ κτίσεως», «τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ». Οἱ μὲ τὴν φιλολογίαν ἀσχολούμενοι ἀποκαλοῦν, τὸν μὲν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν Ἄλφα, τὴν δὲ Μητέρα τὴν γεννήσασα τὸν Κύριον Ὠμέγα· ἤτοι ἀρχὴν τῶν τοῦ Θεοῦ θαυμάτων καὶ τέλος τῶν αὐτοῦ διδαγμάτων.
Οἱ Ρήτορες ἀποκαλοῦν τὴν Θεομήτορα «ἔμψυχον ἐπίλογον», καὶ «ἀνακεφαλαίωσιν πάντων τῶν ἀρετῶν καὶ τῶν χαρισμάτων».
Ο Μαθηματικοὶ ὀνομάζουν τὴν τοῦ Θεοῦ Μητέρα πλοῦτον τῶν ἑαυτῶν ἀναλογιῶν, διότι ἐξετάζοντες τὰς σχέσεις μεταξὺ πατρὸς καὶ υἱοῦ ἀποφαίνονται ὅτι ὁποίαν σχέσιν ἔχει ὁ οὐράνιος Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν Αὐτοῦ Χριστόν, τὴν αὐτὴν σχέσιν ἔχει καὶ ἡ Μήτηρ πρὸς τὸν γεννήσαντα αὐτῆς Υἱὸν καὶ Κύριον.
Οἱ Γεωμέτραι ἀποκαλοῦν τὴν Θεομήτορα «κύκλον» καὶ «κέντρον». Καὶ «κύκλον» μὲν ἀποκαλοῦν τὴν τῆς Θεομήτορος γαστέρα (=κοιλία), διότι ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς συλλαβοῦσα περιέφερεν ἐπὶ ἐννέα μῆνας τὸν Ἕνα τῆς Τριάδος Θεὸν καὶ Κύριον, «Κέντρον» διότι ὁ πάγκαλος καὶ ἀπόλυτος μηχανοποιὸς καὶ μηχανουργὸς καὶ Κύριος τοῦ σύμπαντος περιέφερεν ἐν ἑαυτῇ τὸν νοητὸν αὐτοῦ διαβήτην καταστήσας τὴν Θεομήτορα Κυρίαν τοῦ σύμπαντος. Οἱ Ἀστρονόμοι ἀποκαλοῦν τὴν Θεοτόκον «ἔναστρον σφαῖραν», διότι ὡς ἐν τῇ οὐρανίῳ σφαίρᾳ λάμπουν οἱ ἀστέρες καὶ μαρμαρυγὰς ἐκπέμπουσιν, τοιουτοτρόπως καὶ ἡ τῶν οὐρανῶν ὑψηλότερα Θεοτόκος, πεποικιλμένη ὑπὸ τῶν χαρισμάτων τοῦ Παναγίου Πνεύματος, ἐκπέμπει διὰ τοῦ ἐξ αὐτῆς γεννηθέντος Υἱοῦ τὸν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος φωτισμὸν πρὸς γνῶσιν τῆς ἀληθείας εἰς πάντας τοὺς αἰτοῦντας αὐτόν. Οἱ Ὁπτικοὶ ὀνομάζουν τὴν Θεοτόκον μέγα καὶ θαυμάσιον τηλεσκόπιον διὰ μέσου τοῦ ὁποίου ἀπεκαλύφθησαν αἱ βουλαὶ τοῦ Θεοῦ εἰς τοὺς ἀνθρώπους διὰ τὴν σωτηρίαν τους.
Οἱ Μηχανικοὶ θεωροῦν τὴν Θεομήτορα «ὑπομόχλιον», ἐπὶ τοῦ ὁποίου ὁ μέγας Ἀρχιτέκτων καὶ Δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος κόσμου Θεὸς στήσας τὸν μοχλὸν αὐτοῦ μετέστησεν τὴν κτῖσιν ὅλην ἐκ τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἀφθαρσίαν. Οἱ Φυσικοὶ ἀποκαλοῦν τὴν Θεοτόκον «ὑπερφυὲς θαῦμα θαυμάτων», διότι, ἀκολουθοῦντες τοὺς φυσικοὺς νόμους, δὲν δύνανται νὰ ἐννοήσουν τίνι τρόπῳ ἡ Θεομήτωρ καὶ μετὰ τόκον διέμεινε παρθένος, ὅπως ἦτο παρθένος καὶ πρὸ τοῦ τόκου.
Τοιαῦται εἶναι αἱ ὑπὸ τῶν ἀληθινῶν ἐπιστημόνων ἀποδιδόμεναι τιμαὶ καὶ ἔπαινοι πρὸς τὸ ὑπέρλαμπρον πρόσωπον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ καὶ Μητέρας ὅλων μας. Ἀλλὰ καὶ ἐπιφανεῖς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἐξύμνησαν τὴν πανάμωμον Μητέρα τοῦ Κυρίου μὲ τὰ θερμότερα λόγια. Ὑμνῳδοὶ καὶ ποιηταὶ καὶ καλλιτέχναι τὴν ἔψαλλαν καὶ τὴν ἀπηθανάτισαν μὲ τὴν λαμπράν τους τέχνην.
α. Ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν ὕμνος
Οἱ ὕμνοι καὶ ᾠδαί, αἱ ψαλλόμεναι πρὸς τιμὴν καὶ ἔπαινον τῆς Παρθένου καὶ Μητρὸς τοῦ φωτὸς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἶναι πάμπολλοι. Μία ἐκ τῶν ᾠδῶν ἡ ὁποία ἰδιαιτέρως εὐχαριστεῖ τὴν πανάμωμον Παρθένον καὶ Θεομήτορα εἶναι ἡ ἐνάτη ᾠδή, ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἑξῆς:
«Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς, μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον, τὴν ἀειμακάριστον καὶ παναμώμητον καὶ Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν, τὴν ὄντως Θεοτόκον, σὲ μεγαλύνομεν».
Ἡ Θεομήτωρ ἔγινε ἡ πύλη καὶ ἡ ὁδὸς διὰ τῆς ὁποίας κατῆλθεν ὁ Σωτὴρ εἰς τὸν κόσμον καὶ τώρα ἀποτελεῖ «τὴν οὐράνιον κλίμακα», διὰ τῆς ὁποίας ἡμεῖς ἀνερχόμεθα εἰς τὸν οὐρανόν. Κάθεται πλησίον τοῦ θρόνου τοῦ Υἱοῦ της καὶ μεσιτεύει συνεχῶς ὑπὲρ ἡμῶν.
Αἱ πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου ἀφιερωμέναι ἑορταὶ ὑπὸ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι αἱ ἑξῆς:
1 Σεπτεμβρίου. Ἡ Σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Εἰς ἀνάμνησιν θαύματος τῆς Παναγίας γενομένου εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τῶν Μιασηνῶν.
7 Σεπτεμβρίου. Προεόρτια τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου.
8 Σεπτεμβρίου. Τὸ Γενέθλιον τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας.
1 Ὀκτωβρίου. Ἡ Σκέπη τῆς Θεοτόκου. Θεσπισθεῖσα ἑορτὴ εἰς τὴν Ρωσίαν κατόπιν θαύματος γενομένου εἰς τὸν Ἱ. Ναὸν τῆς Παναγίας Βλαχερνῶν Κωνσταντινουπόλεως. Κατ᾿ αὐτήν, ὅπως ἡ παράδοσις ἀναφέρει, ἔσωσεν ἡ Παναγία τὸν κινδυνεύοντα λαὸν ἐκ τῶν Ἀγαρηνῶν, βγάζοντας ἀπὸ τὴν κεφαλήν της, ὅπως τὴν εἶδεν ὁ μακάριος Ἀνδρέας ἐν ἀγρυπνίᾳ ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, τὸ μαφόριον, δηλ. τὴν σκέπην τῆς κεφαλῆς της καὶ τὴν ἐφήπλωσεν ἐπὶ τοῦ λαοῦ.
20 Νοεμβρίου. Προεόρτια τῆς εἰς τὸν Ναὸν εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
21 Νοεμβρίου. Ἡ ἐν τῷ Ναῷ εἴσοδος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
25 Μαρτίου. Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου.
13 Αὐγούστου. Προεόρτια τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.
15 Αὐγούστου. Ἡ Κοίμησις τῆς Ὑπεραγίας ἐνδόξου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας. Ἡ ἑορτὴ αὐτὴ εἶναι ἀρχαιοτάτη, ὅπως καὶ ἡ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Ἑορτάζεται δὲ μεγαλοπρεπῶς ὑπὸ πάντων τῶν πιστῶν ἰδιαιτέρως εἰς τὴν Γεθσημανῆ, τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ εἰς ὅλους τοὺς ναοὺς τοὺς ἀφιερωμένους εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου.
31 Αὐγούστου. Ἡ Κατάθεσις τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ὅταν ἀνευρέθη ἡ Τιμία Ζώνη εἰς τὴν Παλαιστίνην, μετέφερον αὐτὴν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολη οἱ αὐτοκράτορες Μαρκιανὸς καὶ Πουλχερία πρὸς προσκύνησιν. Τεμάχιον τῆς Τιμίας Ζώνης σώζεται σήμερον εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος.
Εἰς τὰς Θεομητορικὰς ἑορτὰς ὅπως καὶ εἰς τὰς Δεσποτικὰς ἔχομεν καὶ τὰς Ἀποδόσεις μετὰ ὀκτὼ ἡμέρας ἀπὸ της ἑορτῆς.
Ἐπίσης, ἀφιερωμένη ἑορτὴ εἰς τὴν Θεοτόκον εἶναι καὶ ἡ Παρασκευὴ τῆς Διακαινησίμου, ὁπότε ψάλλεται καὶ ἡ Ἀκολουθία τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ζωοδόχου Πηγῆς.
α. Ἀκολουθίαι ψαλλόμεναι εἰς τὰς ἑορτὰς τῆς Θεοτόκου
Χάριν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἔχουν συντεθῆ πολλαὶ ἱεραὶ Ἀκολουθίαι εἰς διαφόρους ἑορτὰς καὶ περιστάσεις ἀναφερόμενοι. Ἐκ τούτων αἱ ἀξιοσημείωτοι εἶναι: 1) Τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, 2) Τῶν Εἰσοδίων, 3) τῆς Ὑπαπαντῆς, 4) τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ 5) τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Αἱ Ἀκολουθίαι αὐταὶ εἶναι ἔργα μεγάλων τῆς Ἐκκλησίας μας ὑμνογράφων καὶ ὑμνῳδῶν.
Ὑπέροχος ὕμνος εἰς τὴν Θεοτόκον εἶναι ἡ Ἀκολουθία τοῦ «Ἀκαθίστου Ὕμνου», ποίημα κατ᾿ ἄλλους μὲν τοῦ Ῥωμανοῦ τοῦ Μελῳδοῦ, κατ᾿ ἄλλους δὲ τοῦ πατριάρχου Σεργίου καὶ κατ᾿ ἄλλους τοῦ Βυζαντινοῦ ποιητοῦ Γεωργίου Πισίδου. Διαιρεῖται δὲ ὁ ὕμνος αὐτὸς εἰς τέσσαρας στάσεις, αἱ ὁποῖαι ψάλλονται κατὰ σειρὰν τὰς τέσσαρας πρώτας Παρασκευὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς κατὰ τὸ μικρὸν Ἀπόδειπνον. Ὁλόκληρος δὲ ὁ Ὕμνος ψάλλεται καὶ τὴν Παρασκευὴν τῆς Ε´ Ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν.
Ἐκτὸς τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου ἔχομεν καὶ τὰς Ἀκολουθίας διαφόρων Παρακλητικῶν Κανόνων ἢ Παρακλήσεων, αἵτινες εἶναι ἀφιερωμέναι εἰς τὴν μεσιτείαν τῆς Θεοτόκου. Δυὸ ἐξ αὐτῶν εἶναι γνωστοὶ εἰς τοὺς πιστούς: α) ὁ Μικρὸς Παρακλητικὸς Κανὼν καὶ β) ὁ Μέγας Παρακλητικὸς Κανών. Ὁ Μικρὸς Παρακλητικὸς Κανὼν εἶναι κατανυκτικός, ποίημα τοῦ μοναχοῦ Θεοστηρίκτου, λογίου, μουσικοῦ καὶ ὑμνογράφου τῆς Ἐκκλησίας, ἀκμάσαντος τὸν 9ον αἰῶνα. Κατ᾿ ἄλλους, εἶναι ἔργον τοῦ Μητροπολίτου Νικαίας Θεοφάνους τοῦ Γραπτοῦ, ὅστις ἤκμασε τὸν αὐτὸν αἰῶνα. Ὁ Παρακλητικὸς οὗτος Κανὼν ψάλλεται ἐναλλὰξ μὲ τὸν Μέγαν Παρακλητικὸν Κανόνα κατὰ τὴν νηστείαν τοῦ Δεκαπενταυγούστου. Ψάλλεται δὲ καὶ εἰς κάθε ἄλλην ἀτομικὴν ἢ ὁμαδικὴν περίστασιν.
Ὁ Μέγας Παρακλητικὸς Κανὼν εἶναι ποίημα τοῦ Αὐτοκράτορος Νικαίας κατὰ τὸν 13ον αἰῶνα Θεοδώρου Δούκα τοῦ Λασκάρεως, ὁ ὁποῖος περὶ τὰ τέλη τοῦ βίου του παρῃτήθη τῶν βασιλικῶν του καθηκόντων καὶ ἔγινε μοναχός.
Βάσις τῶν Παρακλήσεων αὐτῶν εἶναι ἡ διδασκαλία ὅτι ἡ Παναγία εἶναι μεσίτρια Χριστοῦ καὶ ἀνθρώπων. Μεσιτεύει δέ, διότι εὐσπλαγχνίζεται καὶ θέλει τὴν σωτηρίαν τῶν πιστῶν. Καὶ τὸ ἐπιτυγχάνει, διότι «πολλὰ ἰσχύει δέησις Μητρὸς πρὸς εὐμένειαν Δεσπότου» (Μ. Βασίλειος).
Τοιουτοτρόπως, πάντες οἱ πιστοί, μετὰ Θεόν, εἰς αὐτὴν καταφεύγομεν. Πλούσιοι καὶ πτωχοὶ εἰς αὐτὴν καταφεύγουν.
Αὐτὴν ἔχουν καταφύγιον καὶ λιμένα σωτηρίας. Τὸ ὄνομα τῆς Παναγίας μας εἶναι σφικτὰ συνδεδεμένον μὲ τὴν συνείδησιν τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανοῦ, μὲ τὰς παραδόσεις του, τὴν ζωήν του καὶ τὴν ὕπαρξίν του. Ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ «μάνα», ἡ προστάτις πλουσίων καὶ πτωχῶν, ἡ μεσίτρια πιστῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ποὺ τῆς ψάλλομεν:«ὅτι οὐκ ἔχομεν παρρησίαν διὰ τὰ πολλὰ ἡμῶν ἁμαρτήματα. Σὺ τὸν ἐκ σοῦ γεννηθέντα δυσώπησον, Θεοτόκε Παρθένε. Πολλὰ γὰρ ἰσχύει δέησις Μητρὸς πρὸς εὐμένειαν Δεσπότου. Μὴ παρίδης ἁμαρτωλῶν ἱκεσίας, ἡ πάνσεμνος. Ὅτι ἐλεήμων ἐστι καὶ σώζειν δυνάμενος ὁ καὶ παθεῖν ὑπὲρ ἡμῶν καταδεξάμενος».
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ποὺ ἔγινε ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ἔγινε καὶ ἡ Μητέρα τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ. Τὸ πάντιμον ὄνομα Αὐτῆς τὸ προσφέρει μὲ θαυμασμὸν καὶ λατρείαν ἀλλὰ καὶ μὲ λαχτάραν καὶ στοργήν.
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος κατέχει καὶ ἐξαιρετικὴν θέσιν εἰς τὴν συνείδησιν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Τὸ Ἔθνος μας ἀπὸ της πρώτης στιγμῆς τῆς ἐκχριστιανίσεώς του ἔταξεν ὡς πολιοῦχον καὶ προστάτιδα τὴν Θεοτόκον.
Εἰς τὰς Ἀθήνας ἡ λατρεία τῆς Παρθένου Ἀθηνᾶς ὑπεχώρησεν εἰς τὴν τιμὴν καὶ δόξαν τῆς Παρθένου Μαρίας. Εἰς τὴν Κωνσταντινούπολη ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἀνεκηρύχθη ὑπέρμαχος στρατηγὸς τοῦ Ἔθνους. Εἰς ὅλην δὲ τὴν ἱστορίαν τοῦ βυζαντινοῦ καὶ μεταβυζαντινοῦ Ἑλληνισμοῦ ἡ Παναγία παρουσιάζεται ὡς ἡ προστάτις καὶ βοηθὸς τῆς Ὀρθοδοξίας. Πόσα δὲν μαρτυρεῖ τὸ κοντάκιον τοῦ Ἀκαθίστου ὕμνου, τὸ λαοφιλὲς αὐτὸ τροπάριον τῆς Θεοτόκου;
«Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν, εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ᾿ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε».
Ἡ ὅλη Ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου εἶναι ἕνας θρίαμβος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπου διατρανοῦται ἡ νίκη κατὰ τῶν βαρβάρων, τῇ βοηθείᾳ τῆς Θεοτόκου. Μεταξὺ ἄλλων ψάλλει:
«Χαῖρε δι᾿ ἧς ἐγείρονται τρόπαια, χαῖρε δι᾿ ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσιν».
Τὸ Ἔθνος μας μὲ σύμμαχον καὶ προστάτιδα τὴν Παναγίαν Παρθένον ἐν τῇ σταδιοδρομίᾳ του διεξήγαγε νικηφόρους πολέμους καὶ μὲ τὴν βοήθειαν αὐτῆς κατήγαγε νίκας καὶ ἔδρεψε δάφνας. Τὸ ὑπόδουλον Γένος μας κατὰ τὴν ἐπανάστασιν τοῦ 1821 ἐπέτυχε τὴν ἐλευθερίαν του, χάρις εἰς τὴν προστασίαν τῆς ὑπερμάχου Στρατηγοῦ. Κατὰ τὴν 25ην Μαρτίου 1821 συνέδεσε ἁρμονικὰ τὸν εὐαγγελισμὸν τῆς ψυχικῆς του σωτηρίας μὲ τὰ μηνύματα τῆς πολιτικῆς του ἐλευθερίας.
Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ 1940 τὸ Ἔθνος μας, μὲ σύμμαχον καὶ προστάτιδα τὴν Παναγίαν Παρθένον, διεξήγαγε νικηφόρον πόλεμον ἐναντίον τῶν ἐπιδρομέων. Καὶ εἰς τὴν συνέχειαν, ἡ Παναγία μας ἐβοήθησε καὶ ἐπροστάτευσε τὴν Πατρίδα μας ἀπὸ ἄλλους ἐσωτερικοὺς καὶ ἐξωτερικοὺς κινδύνους.
Δικαίως, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ψάλλει μαζὶ μὲ τὸν ἱερὸν ὑμνῳδόν:
«Χαῖρε δι᾿ ἧς ἐγείρονται τρόπαια, Χαῖρε δι᾿ ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσιν, Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε».
Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος καὶ Ἀειπαρθένος Μαρία, ἡ Θεομήτωρ, εἶναι ἡ προσωπικότης ἐκείνη ποὺ συνεδέθη μὲ τὸ ἐξαιρετικόν, τὸ μοναδικὸν γεγονὸς τῶν αἰώνων, τὸ μυστήριον τῆς θείας ἐνσαρκώσεως.
Εἶναι ἡ παρθένος κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἡ δούλη Κυρίου, ἡ εὐλογημένη μεταξὺ τῶν γυναικῶν, ἡ Μακαρία ἡ Κεχαριτωμένη. Εἶναι ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ἡ Παναγία, ἡ βασίλισσα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ἡ τιμιωτέρα τῶν χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξότερα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ. Εἶναι ἐκείνη ποὺ ἐξύμνησαν μὲ τὰ θερμότερα λόγια οἱ ἐπιφανεῖς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ποὺ τὴν ἔψαλλαν ὑμνῳδοὶ καὶ ποιηταὶ καὶ τὴν ἀπηθανάτισαν μὲ τὴν λαμπράν τους τέχνη οἱ καλλιτέχναι.
Τὰ σωζόμενα ὡς τὸ πάντιμον ὄνομά της πολυπληθῆ μοναστήρια, οἱ ἀφιερωμένοι εἰς τὸ ὄνομά της Ἱεροὶ Ναοὶ καὶ αἱ ἁπλαὶ καὶ ποικίλαι ἀποδιδόμεναι εἰς αὐτὴν ἐπωνυμίαι εἶναι τὰ πιστὰ τεκμήρια τῆς περιόπτου θέσεως, τὴν ὁποίαν κατέχει αὐτὴ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας καὶ εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ πληρώματος αὐτῆς. Οἱ τίτλοι ποὺ τῆς ἔδωσαν οἱ ἄνθρωποι, εἶναι φανερὴ ἀπόδειξις τοῦ μεγαλείου της.
Ὅλα ὅμως εἰς τὴν Παναγίαν εἶναι ὑψηλότερα ἀπὸ κάθε ἔπαινον, ἀνώτερα ἀπὸ κάθε ἐγκώμιον. Ὅλα εἰς τὴν παρθένον εἶναι, κατὰ τοὺς λόγους τοῦ Ἱεροῦ Δαμασκηνοῦ, «παντὸς ἀκούσματος ἀνώτατον ἄκουσμα». Ὅσα κι ἂν πῆ κανείς, ὅσα καὶ ἂν γράψη διὰ τὴν Δέσποιναν Θεοτόκον, εἶναι ἀδύνατον νὰ τὴν ὑμνήση ὅσον τῆς ἀξίζει. Διότι, κατὰ τὸν Ἅγιον Βασίλειον Σελευκείας, «τὸ μέγα τῆς Θεοτόκου μυστήριον καὶ διανοίας καὶ γλώσσης ἐστὶν ἀνωτερον». Ἢ ὅπως σημειώνει ἕνας συγγραφεὺς τῶν μέσων χρόνων «Μαρία εἶναι κεφάλαιον ὅλων τῶν θαυμάτων. Εἶναι ἡ ἰδία τὸ ὕψιστον θαῦμα».
Διὰ τοῦτο εἶναι δύσκολη ἡ ἀπόπειρα ἐξιστορήσεως τῆς ζωῆς τῆς ὑπερόχου αὐτῆς ἐξοχότητος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Χρειάζονται χαρίσματα ἐξαίρετα καὶ ἔμπνευσις οὐράνια καὶ δύναμις πνεύματος σπανία καὶ μεγάλη.
Ἀλλὰ ποιὸς δὲν γνωρίζει ὅτι καὶ τὰ ψελλίσματα τῶν παιδιῶν εἶναι ἀρεστὰ καὶ εὐχάριστα εἰς τὰς στοργικὰς μητέρας;
Καὶ ἡ Παναγία ἡ τόσον ἐπιεικὴς καὶ τόσον φιλόστοργος μητέρα μας, θὰ συγκατατεθῇ εἰς τὴν ἀδυναμίαν μας καὶ θὰ δεχθῆ τὰς πτωχὰς αὐτὰς γραμμάς. Καὶ θὰ ἀνοίξη τὴν καρδίαν μας καὶ τὸν νοῦν, διὰ νὰ εὕρουν ἀπήχησιν εἰς τὰς ψυχάς μας.