Εἰρήνη, ἡ Ἁγία αὕτη Μεγαλομάρτυς, ἧτο μονογενὴς θυγάτηρ Λικινίου καὶ Λικινίας, καταγομένη ἐκ τῆς πόλεως Μαγεδὼν καὶ ἀκμάσασα κατὰ τὸ ἔτος 315, ὠνομάσθη δὲ πρότερον ὑπὸ τῶν γονέων της Πηνελόπη. Ἐπειδὴ δὲ ἦτο ὡραία καὶ ὑπερέβαλλε κατὰ τὸ κάλλος ὅλας τὰς συγχρόνους της κόρας, διὰ τοῦτο διέμενεν ἐπὶ ὑψηλοῦ τινος πύργου, κτισθέντος παρὰ τοῦ πατρός της, μετὰ δεκατριῶν ὡραίων θεραπαινῶν, διάγουσα ἐν μέσῳ πλούτου πολλοῦ καὶ ἔχουσα θρόνον, τράπεζαν καὶ λυχνίαν κατεσκευασμένα ἐκ χρυσοῦ. Ὅταν δὲ ὡρίσθη παρὰ τοῦ πατρός της νὰ μένῃ ἐν τῷ πύργῳ, ἧτο ἑξαετὴς καὶ ἐπαιδαγωγεῖτο καὶ ἐδιδάσκετο ὑπό τινος γέροντος, Ἀπελλιανοῦ ὀνομαζομένου, τὸν ὁποῖον διώρισεν ὁ πατήρ της Λικίνιος, ἵνα ἐπιτηρῇ ταύτην.
Μίαν ἡμέραν εἶδεν ἡ Ἁγία περιστερὰν εἰσελθοῦσαν εἰς τὸν πύργον καὶ φέρουσαν κλάδον ἐλαίας εἰς τὸ στόμα της, τὸν ὁποῖον ἀπέθεσεν ἐπὶ τῆς χρυσῆς τραπέζης. Καθ᾿ ὅμοιον τρόπον εἶδε καὶ ἀετὸν κρατοῦντα διὰ τοῦ ράμφους του στέφανον, πεπλεγμένον μὲ ἄνθη, τὸν ὁποῖον καὶ οὗτος ἀφῆκεν ἐπὶ τῆς αὐτῆς τραπέζης καὶ ἐπειτα εἶδε κόρακα εἰσελθόντα ἐκ τοῦ ἄλλου παραθύρου καὶ κρατοῦντα ὄφιν, τὸν ὁποῖον ἀπέθηκεν ἐπὶ τῆς ἰδίας τραπέζης. Βλέπουσα δὲ ταῦτα ἡ κόρη, ἠπόρει καὶ ἐσυλλογίζετο τί ἄρα ταῦτα δηλοῦσιν.
Τότε ὁ γέρων Ἀπελλιανός, ὁ διδάσκαλός της, ἐξήγησε ταῦτα, εἰπὼν πρὸς ταύτην. Ἡ μὲν περιστερὰ δηλοῖ τὴν παιδείαν τῆς γνώμης, ὁ δὲ κλάδος ἐλαίας σημεῖον θαυμαστὸν γεγονότων καὶ τύπον βαπτίσματος, ὁ ἀετός, ἐπειδὴ εἶναι βασιλεὺς τῶν πτηνῶν, προεικονίζει, διὰ τοῦ στεφάνου, μέλλουσαν νίκην εἰς ἐκλεκτὰς καὶ ἀγαθὰς πράξεις· ὁ δὲ κόραξ διὰ τοῦ ὄφεως δηλοῖ, ὅτι θέλεις δοκιμάσει θλίψιν καὶ ταλαιπωρίαν. Ἵνα δὲ συντόμως εἴπωμεν, διὰ τῆς ἐξηγήσεως, τὴν ὁποίαν ἔδωκεν ὁ Ἀπελλιανός, ἀπεκάλυπτε τὸν ἀγῶνα τοῦ μαρτυρίου, τὸν ὁποῖον ἔμελλεν ἡ Ἁγία νὰ τελειώσῃ, διὰ τὴν ἀγάπην της πρὸς τὸν Θεόν. Τὰ δὲ ἐν συνεχείᾳ ἐξιστορούμενα περὶ τῆς Ἁγίας ταύτης, πράγματι εἶναι παράδοξα καὶ ὑπερφυσικά.
Λέγουσι, δηλαδή, ὅτι Ἄγγελος Κυρίου ἔδωκεν εἰς αὐτὴν τὸ ὄνομα καὶ ἀντὶ Πηνελόπης μετωνόμασεν αὐτὴν Εἰρήνην καὶ ἀκολούθως, ὅτι Ἄγγελος Κυρίου τὴν ἐδίδαξε τὴν τοῦ Χριστοῦ πίστιν καὶ προεῖπεν εἰς αὐτήν, ὅτι πολλαὶ μυριάδες ψυχῶν θὰ σωθῶσι δι᾿ αὐτῆς καὶ ὅτι θέλει ἔλθη πρὸς αὐτὴν παραδόξως ὁ Ἀπόστολος Τιμόθεος, ὁ τοῦ Παύλου μαθητής, ὅστις θέλει βαπτίσει αὐτήν. Ὅταν δὲ ὅλα ταῦτα ἐπραγματοποιήθησαν, τότε ἡ μακαρία Εἰρήνη ἐκρήμνησε τὰ εἴδωλα τοῦ πατρός της, συντρίψασα ταῦτα. Πρῶτον λοιπὸν ἐξητάσθη ὑπὸ τοῦ ἰδίου πατρός τῃς, ὁ ὁποῖος, ὡς εἶδεν ὅτι αὕτη ἐπέμενεν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ, προσέταξε νὰ τὴν δέσωσι καὶ οὕτω δεδεμένην νὰ καταπατήσωσιν οἱ ἵπποι. Εἷς δὲ ἐκ τῶν ἵππων αὐτῶν, ἀντὶ νὰ βλάψῃ τὴν Ἁγίαν, ἐξηγριώθη κατὰ τοῦ πατρός της καὶ τοῦτον ρίψας κατὰ γῆς, συνέτριψε τὴν δεξιάν του χεῖρα. Οὕτως, αὐτὸν μὲν ἐθανάτωσε, τὴν δὲ Ἁγίαν ἐμακάρισε μὲ ἀνθρωπίνην φωνήν.
Λυθεῖσα δὲ ἡ Μάρτυς ἐκ τῶν δεσμῶν, παρεκλήθη ὑπὸ τῶν παρεστώτων καὶ προσευχηθεῖσα ἀνέστησε τὸν πατέρα της, ὁ ὁποῖος ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστὸν μετὰ τῆς συζύγου του καὶ τριῶν ἄλλων χιλιάδων ἀνθρώπων, οἵτινες ἅπαντες ἐδέχθησαν τὸ Ἅγιον Βάπτισμα. Ὁ δὲ πατήρ της, ἐγκαταλείψας μετὰ ταῦτα τὴν βασιλεία, κατῴκησεν εἰς τὸν πύργον ἐκεῖνον, τὸν ὁποῖον ἔκτισε διὰ τὴν θυγατέρα του καὶ ἐκεῖ διῆλθε τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς του ἐν μετανοίᾳ.
Ἀποθανόντος δὲ τοῦ πατρός της, ἐγένετο ἄλλος βασιλεύς, Σεδεκίας ὀνομαζόμενος, ὁ ὁποῖος ἠνάγκασε τὴν Ἁγίαν νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα. Ἐπειδὴ ὅμως αὕτη οὐδόλως ἐπείθετο, ἐπρόσταξε καὶ ἔρριψαν ταύτην τὴν μακαρίαν πρηνῆ, ἐντὸς βαθυτάτου λάκκου, ὅπου εὑρίσκοντο διάφορα ἑρπετὰ καὶ δηλητηριώδεις ὄφεις. Ἡ δὲ Ἁγία, ἂν καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ δεκατέσσαρας ἡμέρας, ὅμως ἐξῆλθεν ἀβλαβής. Ὅθεν ἐπριόνισαν μὲν αὐτῆς τοὺς πόδας, δι᾿ ἐπιστασίας ὅμως θείου Ἀγγέλου κατέστη πάλιν ὑγιής. Ἔπειτα ἔδεσαν αὐτὴν εἰς τροχόν, τὸ δὲ ὕδωρ, τὸ ὁποῖον ἐκίνει τὸν τροχόν, κάτω φερόμενον, ἐσταμάτησε πάραυτα, ἡ δὲ Ἁγία ἔμεινεν οὕτω τελείως ἀβλαβής. Ἐξ αἰτίας δὲ τοῦ τοιούτου θαύματος ἐπίστευσαν εἰς τὸν Χριστὸν ὀκτὼ χιλιάδες ψυχαί. Ἀφοῦ δὲ ὁ βασιλεὺς Σεδεκίας ἐξέπεσε τῆς βασιλείας καὶ ὁ υἱός του Σαβὼρ ἐπολέμει τοὺς ἐκθρονίσαντας τὸν πατέρα του, τότε ἡ Ἁγία Εἰρήνη συνήντησεν ἐκτὸς τῆς πόλεως Μαγεδὼν τὸν Σαβὼρ καὶ τὸ στράτευμα αὐτοῦ. Ὡς δὲ προσευχήθη, ἅπαντες ἐτυφλώθησαν καὶ δὲν ἔβλεπον ποῦ νὰ ὑπάγωσι. Προσευχηθεῖσα δὲ πάλιν ἐδώρησεν εἰς αὐτοὺς διὰ τῆς θείας χάριτος, τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν των. Διὰ τοῦτο ἀφοῦ ἐκάρφωσαν οἱ ἀχάριστοι τὰς πτέρνας τῆς Ἁγίας, ἐφόρτωσαν αὐτὴν μὲ σάκκον πλήρη ἄμμου καὶ οὕτω πεφορτωμένην ἐδίωξαν αὐτὴν βιαίως εἰς τριῶν μιλίων ἀπόστασιν.
Ἐπειδὴ δὲ ἀμέσως τότε ἡ γῆ ἐσχίσθη εἰς δύο καὶ ἐδέχθη ἐντὸς αὐτῆς δέκα χιλιάδας ἀπίστων, τούτου ἕνεκα προσῆλθον εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ ἕως τριάκοντα χιλιάδες ἄνθρωποι. Ὁ βασιλεὺς ὅμως ἔμενεν ἐν τῇ ἀπιστίᾳ. Ὅθεν ἐλθὼν Ἄγγελος Κυρίου, ἐκτύπησεν αὐτὸν καὶ τὸν ἐθανάτωσε. Τότε ἡ Ἁγία, λαβοῦσα ἄδειαν, περιεπάτει ἐλευθέρως ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ ἐποίει πολλὰ θαύματα. Πορευθεῖσα δὲ καὶ εἰς τὸν πύργον, ὅπου ἦτο ὁ πατήρ της μετὰ τοῦ ἱερέως Τιμοθέου, κατώρθωσε διὰ τῆς διδασκαλίας της, νὰ προσέλθωσιν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ πέντε χιλιάδες εἰδωλολατρῶν. Μετ᾿ αὐτῶν δέ, ἐπίστευσαν καὶ τριάκοντα τρεῖς ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι ἦσαν διωρισμένοι νὰ φυλάττωσι τὸν πύργον, ἅπαντες δὲ οὗτοι ἔλαβον τὸ Ἅγιον Βάπτισμα. Μετὰ ταῦτα ἦλθεν ἡ Ἁγία εἰς τὴν πόλιν τὴν ὀνομαζομένην Καλλίνικον, ὅπου ἦτο ὁ βασιλεὺς Νουμεριανός, συγγενἠς τῶν πρῴην βασιλέων καὶ ἀφοῦ παρουσιάσθη εἰς αὐτόν, ὡμολόγησε τὸν Χριστόν. Ὅθεν ἐνέκλεισαν αὐτὴν ἐντὸς τριῶν χαλκίνων βοῶν πεπυρωμένων καὶ μετέθετον ταύτην ἀπὸ τὸν πρῶτον εἰς τὸν δεύτερον καὶ ἀπὸ τοῦ δευτέρου εἰς τὸν τρίτον. Ὁ δὲ τρίτος βοῦς καίτοι ἄψυχος ὤν, παραδόξως περιεπάτησε καὶ ἔπειτα ἐσχίσθη. Ὅθεν ἐξῆλθεν ἡ Ἁγία ἐξ αὐτοῦ ἄφλεκτος καὶ ἀβλαβής. Πολλοὶ δὲ ἄπιστοι ἰδόντες τὸ τοιοῦτον θαυμάσιον, ἐπίστευσαν εἰς τὸν Χριστόν. Ἦσαν δὲ οὗτοι ἕως δέκα μυριάδες. Ὅταν δὲ ὁ βασιλεὺς ἔμελλε νὰ ἀποθάνῃ, παρήγγειλεν εἰς τὸν ἔπαρχον νὰ τιμωρήση μὲ διαφόρους βασάνους τὴν Ἁγίαν· ὁ δὲ ἔπαρχος δέσας τὴν μάρτυρα μὲ ἁλύσεις, ἤναψε μεγάλην πυρὰν κάτωθεν αὐτῆς, ἀλλὰ κατελθὼν Ἄγγελος Κυρίου καὶ τὸ πῦρ σβέσας, διεφύλαξε τὴν Ἁγίαν ἀβλαβῆ. Ὅθεν ὁ ἔπαρχος, βλέπων τοῦτο, ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστὸν μετὰ τῶν οἰκείων του.
Ἀλλ᾿ ἡ φήμη τῶν θαυμασίων τῆς Ἁγίας ἔφθασε καὶ μέχρι τοῦ Σαβωρίου τοῦ τῶν Περσῶν βασιλέως, ὅστις ἔζη κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου ἐν ἔτει 330· οὗτος δὲ προσέταξε νὰ ἀποκεφαλίσωσι τὴν μάρτυρα. Ἀπεκεφαλίσθη λοιπὸν ἡ τοῦ Χριστοῦ καλλίνικος Εἰρήνη καὶ ἐτέθη ἐντὸς τάφου, ἀλλὰ πάλιν ἀνεστήθη ὑπὸ θείου Ἀγγέλου, ὁ ὁποῖος ἐμακάρισεν αὐτήν, διότι ἐμαρτύρησεν ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἐπίσης καὶ ἐκείνους ὅσους ἐπίστευσαν εἰς τὸν Χριστὸν δι᾿ αὐτῆς καὶ ὅσους θὰ μνημονεύωσι τὸ ὄνομά της, ἑορτάζοντες τὴν ἡμέραν τοῦ μαρτυρίου της. Ἀφοῦ δὲ ἀνέστη, λέγεται ὅτι εἰσῆλθεν εἰς τὴν πόλιν τὴν καλουμένην Μεσημβρίαν, κρατοῦσα εἰς τὰς χεῖρας της κλάδον ἐλαίας καὶ οὕτω παρουσιάσθη εἰς τὸν βασιλέα, ὁ ὁποῖος ἰδὼν αὐτήν, ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστὸν καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ τοῦ πρεσβυτέρου Τιμοθέου μετὰ πολλῶν μυριάδων ἀνθρώπων. Ἔπειτα μετέβη ἡ Ἁγία εἰς τὴν ἰδίαν αὐτῆς πόλιν Μαγεδὼν πρὸς τοὺς γονεῖς της καὶ τὸν μὲν πατέρα της ἐπένθησεν, ὡς προαποθανόντα, ἀφοῦ δὲ εἶδε καὶ ἀπεχαιρέτησε τὴν μητέρα της, ἀνελήφθη ὑπὸ νεφέλης καὶ ἔφθασεν εἰς τὴν Ἔφεσον, ὅπου διέτριψεν ἐπί τινα καιρόν, πλεῖστα θαύματα τελοῦσα καὶ τιμωμένη ὡς ἰσαπόστολος. Μετὰ δὲ ταῦτα συνήντησε τὸν διδάσκαλόν της Ἀπελλιανόν.
Ἀφοῦ δὲ ἡ Ἁγία ἐδίδαξε τοὺς ἐν Ἐφέσῳ, παρέλαβε μεθ᾿ ἑαυτῆς μόνους ἓξ καὶ τὸν Ἀπελλιανὸν καὶ ἐξῆλθε τῆς πόλεως τῆς Ἐφέσου· εὑροῦσα δὲ κάπου ἐκεῖ νεώρυκτον τάφον, ἐντὸς τοῦ ὁποίου οὐδεὶς εἶχε ταφῆ, εἰσῆλθεν ἐν αὐτῷ καὶ ἐπὶ τοῦ τάφου αὐτοῦ ἔθεσεν ὁ Ἀπελλιανὸς λίθον. Διέταξε δὲ ἡ Ἁγία, ἔτι ζῶσα, ὅτι ἐπὶ τέσσαρας ἡμέρας νὰ μὴ κινήσῃ τις τὸν λίθον, τὸν ὁποῖον ἔμελλε νὰ τοποθετήσῃ ἐπὶ τοῦ τάφου ὁ διδάσκαλός της. Μετὰ δὲ δύο ἡμέρας πορευθεὶς εἰς τὸν τάφον ὁ Ἀπελλιανός, ὢ τοῦ θαύματος! εὗρεν ἐγηγερμένον τὸν λίθον καὶ μὴ ὑπάρχον ἐκεῖ τὸ σῶμα τῆς μάρτυρος. Ταῦτα κατὰ μὲν τοὺς ταπεινοὺς καὶ ἀσθενεῖς λογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων, ἴσως φανῶσιν ἀπίθανα, εἰς τὸν Θεὸν ὅμως εἶναι τὰ πάντα δυνατά. Ἐκλήθη δὲ ἡ Ἁγία ἵνα δικασθῇ, πρῶτον μὲν ὑπὸ τοῦ πατρός της Λικινίου, δεύτερον ὑπὸ τοῦ Σεδεκίου καὶ Σαβὼρ τοῦ Νουμεριανοῦ, υἱοῦ Σεβαστιανοῦ, ὡς καὶ ὑπὸ τοῦ ἐπάρχου Βαύδωνος καὶ Σαβωρίου τοῦ βασιλέως τῶν Περσῶν. Αἱ δὲ πόλεις, εἰς τὰς ὁποίας ἐμαρτύρησεν εἶναι αὗται· Μαγεδὼν ἡ πατρίς της, Καλλίνικος, Κωνσταντίνα καὶ Μεσημβρία.