Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ἱερομάρτυρας ἐπίσκοπός της Μεγάλης Ἀρμενίας
Ὁ Γρηγόριος ἦταν γιὸς τοῦ Ἄνακ, ποὺ ἦταν συγγενὴς τοῦ βασιλιᾶ τῆς Μεγάλης Ἀρμενίας, Κουσαρῶ (290 μ.Χ.). Ὁ Ἄνακ, λοιπόν, σὲ συνεργασία μὲ τὸ βασιλιὰ τῶν Περσῶν Ἀρτασείρα, σκότωσε τὸν Κουσαρῶ. Ἀλλὰ οἱ σατράπες τῆς Ἀρμενίας ἐκδικήθηκαν τὸ φόνο του, σκοτώνοντας τὸν Ἄνακ καὶ ὅλη του τὴν οἰκογένεια. Διασώθηκαν μόνο δυὸ παιδιά του, ποὺ ἕνας ἦταν ὁ Γρηγόριος. Στὴν Καισαρεία συνέβη νὰ συναντηθοῦν ὁ γιὸς τοῦ φονιὰ Ἄνακ, Γρηγόριος, καὶ ὁ γιὸς τοῦ θύματος Τηριδάτης. Τότε ὁ Γρηγόριος σπούδαζε μὲ ζῆλο τὰ ἱερὰ γράμματα, (στὴν Καισαρεία τῆς Καππαδοκίας ἀπὸ τὸν ἐκεῖ ἀρχιεπίσκοπο Λεόντιο), ποὺ μεταξὺ ἄλλων λένε: «τελείων δὲ ἐστὶν ἡ στερεὰ τροφή, τῶν διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμένα ἐχόντων πρὸς διάκρισιν καλοῦ τε καὶ κακοῦ». Δηλαδή, ἡ στερεὰ καὶ ὑψηλότερη πνευματικὴ τροφὴ εἶναι γιὰ τοὺς τέλειους χριστιανούς, ποὺ ἀπὸ τὴν ἄσκηση ἔχουν τὰ πνευματικὰ αἰσθητήρια γυμνασμένα στὸ νὰ διακρίνουν εὔκολα μεταξὺ τοῦ καλοῦ καὶ κακοῦ. Γυμνασμένος, λοιπόν, καὶ ὁ Γρηγόριος στὴ διάκριση, ὄχι μόνο δὲν ἀποστράφηκε τὸν Τηριδάτη, ἀλλὰ τὸν πλησίασε μὲ ἀγάπη, ἀποδοκίμασε τὴν πράξη τοῦ πατέρα του καὶ τὸν βοήθησε σὲ κάποια ἀσθένειά του. Ὅταν ἀργότερα ὁ Τηριδάτης ἔγινε βασιλιὰς Ἀρμενίας, βασάνισε φρικτὰ τὸν Γρηγόριο (ποὺ τότε ἦταν ἐπίσκοπος Ἀρμενίας). Ὁ Θεός, ὅμως, ἐπέτρεψε νὰ γίνει ὁ Τηριδάτης σχιζοφρενής. Ἀλλὰ διὰ τῶν προσευχῶν τοῦ Γρηγορίου θεραπεύθηκε, μετανόησε καὶ βαπτίσθηκε χριστιανὸς μὲ ὅλο του τὸ ἔθνος.
Οἱ Ἁγίες Ριψιμία (ἢ Ριψίμη), Γαϊανή καὶ ἄλλες 32 παρθενομάρτυρες
Ἡ Ριψιμία μαρτύρησε στὰ χρόνια τοῦ Διοκλητιανοῦ (284-304). Ἦταν ὄμορφη στὸ σῶμα καὶ σεμνὴ στὸ ἦθος (κατ᾿ ἄλλους καὶ μοναχή). Ἐπειδὴ δὲν δέχτηκε τὴν πρόταση τοῦ Διοκλητιανοῦ νὰ γίνει γυναῖκα του, κατέφυγε μαζὶ μὲ τὴν γερόντισσα Γαϊανή, ποὺ λέγεται ὅτι ἦταν καθηγουμένη τῆς Ριψιμίας, στὴν Ἀρμενία. Ὁ βασιλιὰς ὅμως τῆς Ἀρμενίας Τηριδάτης, ἄκουσε γιὰ τὴν ὀμορφιὰ τῆς Ριψιμίας καὶ θέλησε καὶ αὐτὸς νὰ τὴν κάνει γυναῖκα του. Ἀλλ᾿ ἡ ἁγνὴ Ριψιμία ἀρνήθηκε καὶ ἔτσι κίνησε τὴν ὀργὴ τοῦ Τηριδάτη, ὁ ὁποῖος διέταξε νὰ τὴν βροῦν καὶ νὰ τὴν συλλάβουν. Οἱ ἀπεσταλμένοι του τὴν βρῆκαν γύρω ἀπὸ τὰ μέρη τοῦ Ἀραράτ, ὅπου κρυβόταν. Ἐκεῖ λοιπόν, οἱ βάρβαροι, τῆς ἔβγαλαν τὰ μάτια, κατόπιν ἔκοψαν τὴν γλῶσσα της καὶ στὸ τέλος ἔκοψαν τὸ σῶμα της σὲ μικρὰ κομμάτια. Ἔτσι ἡ Ἁγία Ριψιμία, παρέδωσε τὴν ἁγνὴ ψυχή της στὸν στεφανοδότη Χριστό. Μαζὶ ὅμως μὲ τὴν Ριψιμία, μαρτύρησαν μὲ φρικτὰ βασανιστήρια καὶ ἡ γερόντισσα Γαΐανη, καθὼς καὶ 32 Παρθενομάρτυρες. Ἄλλοι ἀναφέρουν ὅτι, μαζὶ μὲ τὶς Ἁγίες αὐτὲς μαρτύρησαν καὶ 70 ἄνδρες, ποὺ κρύβονταν σ᾿ ἐκεῖνα τὰ μέρη.
Βλέπε βιογραφικὸ σημείωμα Ἁγίας Ριψιμίας.
Μᾶλλον ἦταν μοναχὲς καὶ μαρτύρησαν μὲ τρόπο ποὺ δὲν γνωρίζουμε.
Μαρτύρησε διὰ ξίφους.
Μαρτύρησε, ἀφοῦ ἔκαψαν τὰ μάτια του μὲ πυρωμένα κάρβουνα. (Δὲν ἀποκλείεται νὰ εἶναι ὁ ἴδιος μ᾿ αὐτὸν τῆς 28ης Δεκεμβρίου).
Μαρτύρησαν διὰ ξίφους. (Κατ᾿ ἄλλους ἄγνωστο ποῦ, πῶς καὶ πότε μαρτύρησαν).
Λεπτομέρειες γιὰ τὴν ζωὴ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου τῆς Ὀρθοδοξίας, μπορεῖ νὰ βρεῖ ὁ ἀναγνώστης στὸ βιβλίο «Οἱ Ἅγιοι τῶν Βρεττανικῶν Νήσων», τοῦ Χριστοφόρου Κων. Κομμοδάτου, ἐπισκόπου Τελμησσοῦ, Ἀθῆναι 1985.