Ακραία εποχή

(από τη στήλη "Πρόσωπα" της Ρίτσας Μασούρα,
Καθημερινή της Κυριακής, 16 Σεπτεμβρίου 2001)

Κλείνοντας το βιβλίο του «Η Εποχή των Άκρων» ο μεγάλος ιστορικός Eric Hobsbawm γράφει πως αν η ανθρωπότητα θέλει να έχει αναγνωρίσιμο μέλλον, δεν μπορεί να συνεχίσει να παρατείνει το παρελθόν ή το παρόν. Το τίμημα της αποτυχίας, με άλλα λόγια η εναλλακτική λύση απέναντι στην αναγκαία αλλαγή της κοινωνίας, θα είναι το έρεβος. Η ανάγκη αναγνωρίσιμου μέλλοντος για τον άνθρωπο δεν προκύπτει όμως μόνον μέσα από τις πολιτικές εξελίξεις ή τους πολύπλοκους συσχετισμούς δυνάμεων, όπως τουλάχιστον τις καταγράφει ή τις οραματίζεται ο Βρετανός ιστορικός. Ένας καινούργιος παράγων, αυτός της προστασίας του περιβάλλοντος, υπεισέρχεται στον σχεδιασμό των νέων κανόνων λειτουργίας του παγκόσμιου συστήματος, ένας παράγοντας που δεν έχει το χρόνο και την πολυτέλεια να λειτουργήσει επικουρικά, αλλά ταυτοχρόνως με τις όποιες πολιτικές επιλογές.

Η φθορά είναι μια λέξη αποκρουστική, συνάμα όμως και αναγκαία. Μοιάζει με το σαράκι, εκείνον τον αθόρυβο μικροεργάτη του ξύλου, που το τρώει σιγά-σιγά, το απογυμνώνει από την εσωτερικότητά του, το εκθέτει, το θέτει εκτός λειτουργίας. Η φθορά είναι το ίδιο αποκρουστική όταν αγγίζει το σώμα, το πνεύμα, τις σχέσεις, τις όποιες σχέσεις, ιδεολογικές, σχέσεις πολιτικού και ψηφοφόρων, σχέσεις εργοδότη και εργαζόμενων, σχέσεις οικογενειακές, σχέσεις ερωτικές... Παρ' όλα όσα της καταλογίζουν, όμως, αυτή είναι που κρατάει το προνόμιο της ανανέωσης, της διαφυγής, του καινούργιου που προκύπτει μέσα από το παλιό.

Αν και με τίποτα δεν θα 'θελα να συνδέσω το παραπάνω κείμενο με τα καμώματα της Στεφανί του Μονακό, οι ανάγκες της στήλης με οδηγούν κατά κει. Ο φόβος της φθοράς, λοιπόν, είναι αυτός που οδηγεί κάθε φορά την ωραία πριγκίπισσα να αλλάζει άνδρες. Ο τελευταίος εκλεκτός της δεν είναι άλλος από έναν άνθρωπο του τσίρκο. Ναι, ναι, του τσίρκο. Ο οποίος, προφανώς στην προσπάθειά του να εξευμενίσει τον θεό του έρωτα μη και τον προδώσει, έτσι ασταθής και παρορμητικός που είναι, φρόντισε να εντάξει στο τσίρκο του στην Ελβετία τα δύο παιδιά της Στεφανί. Η κόρη της Γκρέις Κέλι λέει πως ήλθε η ώρα του μεγάλου έρωτα, λησμονώντας ίσως ότι κάθε φορά τις ίδιες δηλώσεις κάνει, για να αυτοαναιρεθεί λίγο καιρό μετά. Πάντως, έχει εγκαταλείψει το ανάκτορο στο Μονακό κι έχοντας πάρει αγκαζέ τον παντρεμένο φίλο της Φράνκο Κνι, ο οποίος δαμάζει ελέφαντες και τίγρεις και λιοντάρια, περιφέρεται ως νομάδας από πόλη σε πόλη, επιδεικνύοντας το καινούργιο της απόκτημα. Αυτός ο κόσμος της πραγματικής φθοράς και του πραγματικού απόλυτου κενού φιγουράρει κάθε φορά μπροστά μας ως έσχατη λύση, δίνοντάς μας το δικαίωμα και την ευχαρίστηση να τον διακωμωδήσουμε. Παρ' ότι εκείνο που του πρέπει είναι η λύπηση και μόνον.

Στην Εποχή των Νέων Άκρων, οι άνθρωποι αναζητούν διεξόδους φυγής από τις αγκυλώσεις που οι ίδιοι επέβαλαν στη ζωή τους. Πολλοί αυτοσχεδιάζουν. Κάποιοι άλλοι βρίσκουν παρηγοριά στην ομαδοποίηση. Το σίγουρο είναι ότι το έρεβος του Eric Hobsbaum θα πρέπει να λειτουργήσει απλώς ως ανάχωμα και τίποτα περισσότερο.