Ἀνδρέας Καρκαβίτσας (1866-1922) - στρατιωτικὸς ἰατρός, παραστατικὸς ἠθογράφος

Βιογραφικὰ στοιχεῖα

Ὁ Ἀνδρέας Καρκαβίτσας εἶναι ἀπὸ τοὺς κύριους πεζογράφους τῆς ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, ποὺ θεμελίωσε τὸ διήγημα μαζὶ μὲ τὸν Παπαδιαμάντη καὶ τὸν Κονδυλάκη καὶ ἐκπροσώπησε τὴν περίοδο τῆς ἠθογραφίας μὲ πλῆθος ἔργα.

Γεννήθηκε στὰ Λεχαινὰ τῆς Ἠλείας τὸ 1866. Σπούδασε γιατρὸς καὶ ὑπηρέτησε ὡς στρατιωτικὸς γιατρός, ἀλλὰ καὶ σὲ ἐμπορικὰ καράβια. Κατὰ διάφορα ἐπίσης διαστήματα ὑπηρέτησε ἐκτάκτως στὴ δημοσιογραφία, ἀναλαμβάνοντας διάφορες ἀποστολὲς καὶ περιοδεῖες.

Οἱ ἀπασχολήσεις αὐτὲς τοῦ ἐπέτρεψαν νὰ γνωρίσει καλὰ τὸ ἑλληνικὸ ὕπαιθρο, τὴ ζωὴ τῶν χωρικῶν, τὰ ἐπαρχιακὰ ἤθη καὶ τὸν κόσμο τῆς θάλασσας. Γνώρισε δηλαδὴ τὴ ζωντανὴ Ἑλλάδα τῆς ἐποχῆς, κι αὐτὴν μᾶς ἀπεικονίζει πιστὰ καὶ μὲ ἐνάργεια στὶς σελίδες του.

Ὁ Καρκαβίτσας μᾶς δίνει στὰ βιβλία του μιὰ Ἑλλάδα ταπεινὴ καὶ βασανισμένη, μὲ τοὺς καημοὺς καὶ τὴ φτώχεια της, τὶς χαρὲς καὶ τὶς πίκρες της. Γίνεται ὁ ἀπαράμιλλος ζωγράφος της. Καὶ κερδίζοντας ὁλοένα σὲ πεῖρα καὶ τεχνική, κυκλώνει τὰ θέματά του ἀπὸ παντοῦ, κεντάει τὴ λεπτομέρεια, τραγουδάει μὲ τὸ διάλογο, ξεδιπλώνει τὴν περιγραφή, εἰσδύει στὰ μύχια τῶν ἀνθρώπων καὶ συλλαμβάνει τὰ μυστικὰ παλέματα τῆς ψυχῆς τους. Γλαφυρός, παραστατικός, νευρώδης καὶ φωτεινός, δίνει τὸν καλύτερο ἑαυτό του στὰ ἔργα του: Λόγια τῆς πλώρης, καὶ Ὁ Ζητιάνος - ἕνα δροσερὸ πλοῦτο φωτοσκιάσεων στὸ πρῶτο, ποὺ ἀποθεώνει τὴ ναυτική μας ζωή, ἕναν ἄτεγκτο ρεαλισμὸ στὸ δεύτερο, πού, γιὰ μερικούς, συμβολίζει τὴν ἴδια τὴν Ἑλλάδα.

Γράφοντας ἀρχικὰ στὴν καθαρεύουσα, δὲν ἄργησε νὰ συνειδητοποιήσει ὅτι ἡ δημοτικὴ ἔπρεπε νὰ ἐπικρατήσει (ὅπως στὴν ποίηση) καὶ στὸν πεζὸ λόγο. Κατάκτησε ἔτσι μιὰ ἐπίζηλη θέση στὴ μόλις διαμορφούμενη πεζογραφία μας, καὶ πέτυχε μιὰ θελτικὴ ἀπεικόνιση τῶν ἠθῶν τῆς Ἑλληνικῆς ζωῆς, μέσα σε ἠθογραφικὰ πλαίσια.

Ἀλλὰ καὶ στὴν ψυχολογικὴ ἀποτύπωση τῶν ἡρῴων του ἀποδείχτηκε ἐπίσης δεξιοτέχνης. Ἐξέδωσε τὶς συλλογές: Διηγήματα, Παλιὲς ἀγάπες, Λόγια τῆς Πλώρης, Ὁ Ζητιάνος, Ἡ Λυγερή, Ὁ Ἀρχαιολόγος, ποὺ γνώρισαν πολλὲς ἐπανεκδόσεις. Τὰ Ἅπαντα τοῦ Καρκαβίτσα ἐκδόθηκαν τὸ 1966.

Οἱ κακουχίες τῶν πολέμων καὶ οἱ διάφορες κατὰ καιροὺς ἀρρώστιες, εἶχαν σκάψει σιγὰ-σιγὰ τὴν ὑγεία του. Στὶς ἀρχὲς τοῦ 1917 νοσηλεύτηκε γιὰ λίγο καιρὸ στὸ σανατόριο τῆς Πεντέλης. Ἀπ᾿ τὸ 1918 εἶχε ἀποσυρθεῖ σὲ κακὴ κατάσταση ἀπὸ τὴ φυματίωση, στὸ Μαρούσι, ὅπου καὶ πέθανε στὶς 24 Ὀκτωβρίου τοῦ 1922.

Ἐργογραφία