Από το Hμερομηνία :  09-04-04    

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_2_09/04/2004_1282803

Φύκια Aπό τη θάλασσα στο πιάτο και στα χωράφια.

Τριάμισι εκατομμύρια χρόνια πριν, ο πλανήτης μας ήταν μια έρημος χωρίς ζωή, πλούσιος σε τοξικά αέρια (πολλά από τα οποία είναι και σήμερα υπεύθυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και χωρίς ίχνος οξυγόνου. Ξαφνικά, εμφανίζονται οι πρώτοι μονοκύτταροι οργανισμοί, τα βακτήρια. Hταν ακριβώς αυτή η απλή μορφή ζωής που πραγματοποίησε για πρώτη φορά το θαύμα της φωτοσύνθεσης, που με την παραγωγή οξυγόνου έδωσε τη δυνατότητα για ζωή στη γη. Αυτοί οι πρώτοι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί ήταν τα φύκια (κυανοφύκη).

Σήμερα, υπάρχουν περίπου 20.000 είδη φυκιών που ζουν σε γλυκά, υφάλμυρα και αλμυρά νερά. Το μέγεθός τους ποικίλλει, από μικροσκοπικό μέχρι μερικές δεκάδες μέτρα. Τα βρίσκουμε σε βάθος 300 μέτρων μέχρι και σε υγρές περιοχές της ξηράς.

Γιατί όμως τόσος λόγος για τα φύκια; Σε τι μπορούν να μας φανούν χρήσιμα; Λογικά ερωτήματα, ιδιαίτερα σήμερα που ο άνθρωπος αντί να κοιτάξει γύρω του για να βρει τις λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει, έχει αφεθεί στην αγκαλιά της Bιοτεχνολογίας.

Από τους αρχαίους χρόνους, πολλοί λαοί χρησιμοποιούσαν τα φύκια σαν είδος διατροφής, επειδή είχαν αντιληφθεί την αξία τους. Το Laver «το φυτό του νερού» ήταν δημοφιλές στους αρχαίους Ρωμαίους. Το ψωμί Laver ακόμα και σήμερα παρασκευάζεται και πωλείται στις αγορές της Ουαλλίας. Στην Κίνα ο Sze Tsu τον 6ο αιώνα προ Χριστού γράφει ότι «Τα φυτά της θάλασσας είναι μια λιχουδιά αντάξια των τιμώμενων προσώπων». Οι Κέλτες και οι Βίκινγκς τα χρησιμοποιούσαν για τη διατροφή τους στα μεγάλα ταξίδια. Οι δε πολεμιστές Αζτέκοι πίστευαν ότι η πηγή της δύναμής τους ήταν τα φύκια από τη λίμνη Texcoco.

Ας δούμε όμως, πού και γιατί χρησιμοποιούνται σήμερα.

1) Aνθρώπινη διατροφή: είναι ευρέως διαδεδομένα σε Ιαπωνία, Κορέα, Κίνα, λιγότερο σε ΗΠΑ, Χιλή, Γαλλία και ακόμη λιγότερο στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Περιέχουν μεταλλικά στοιχεία, μέχρι και 20 φορές περισσότερα σε σχέση με τα φυτά που φύονται στη γη. Η περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες είναι κατά 25% μεγαλύτερη από το γάλα και είναι πολύ πλούσια σε βιταμίνες A, B, C, D, E, K.

Στη χρήση τους αποδίδονται ιδιότητες όπως, τονωτικό, ενισχυτικό του ανοσοποιητικού, καρδιακού και πεπτικού συστήματος, αύξηση της καλής χοληστερόλης, βελτίωση της φυσικής διαδικασίας καθαρισμού από τις τοξίνες, κ.λπ. Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά που μπορούν να καθυστερήσουν την γήρανση. Πολλοί πιστεύουν ότι μπορούν να δώσουν την απάντηση στις ιδιαίτερες ανάγκες του Τρίτου Κόσμου εκτοπίζοντας τα «τέρατα» της Γενετικής Mηχανικής.

Στη βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική και στη μαγειρική, παράγοντας φυσικούς σταθεροποιητές τροφίμων (κυρίως ζελατίνες για κρέμες και μαρμελάδες).

2) Στη βιομηχανία χαρτιού: Xρησιμοποιούνται ήδη, παράγοντας ένα προϊόν και καλύτερης ποιότητας (σκληρότερο έως 40% και ανθεκτικότερο στο σκίσιμο έως και 80% σε σχέση με το χαρτί από ξύλο) και σαφώς πιο οικολογικό. Hδη στη Βενετία, με τον καθαρισμό της λίμνης από τα πλεονάζοντα φύκια, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για την παραγωγή χαρτιού. Εάν χρησιμοποιηθούν οι 50.000 τόννοι φυκιών που βρίσκονται σε πλεόνασμα στη λίμνη, μπορούν να εξοικονομηθούν 30.000 τόννοι σε δένδρα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η ποσότητα της ενέργειας που χρησιμοποιείται για την μετατροπή των φυκιών σε σκόνη, είναι η μισή σε σχέση με αυτήν που χρειάζεται για να πάρουμε την κυτταρίνη από τα δένδρα.

3) Στη μικροβιολογία. Mελέτες που έχουν γίνει, κυρίως σε Αμερική και Αυστραλία, έχουν δείξει ότι κάποια είδη φυκιών με τα φυσικά αντιβιοτικά που περιέχουν μπορούν να αμύνονται στα διάφορα παθογόνα που τα περιβάλλουν.

4) Στη διατροφή των ζώων. Xρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα σαν συμπληρώματα και ισορροπιστές.

5) Στη γεωργία. Tα φύκια έχουν παίξει και παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων. Σαν υπόστρωμα μαζί με άλλα ζωικά υπολείμματα για τη λίπανση των καλλιεργειών. Σαν βασικό συστατικό στα κόμποστ αναδεικνύοντας και εμπλουτίζοντας αυτό το πολύτιμο φυσικό υλικό θρέψης.

Ιδιαίτερο όμως ρόλο έχουν παίξει τα εκχυλίσματα ορισμένων φυκιών στη γεωργία.

Περιέχοντας περισσότερα από 60 θρεπτικά στοιχεία καθώς επίσης και φυσικές ορμόνες ανάπτυξης (αυξίνες, γιβερελίνες και κυτοκινίνες) μπορούν να βοηθήσουν τα φυτά στις διάφορες φάσεις τους. Στη βλαστικότητα των σπόρων, στην καλύτερη ανθοφορία και καρπόδεση, στην αύξηση της παραγωγής, στην καλύτερη ποιότητα και στην διατηρησιμότητα του παραγόμενου προϊόντος, στην αυξημένη αντοχή σε έντομα και ασθένειες και στην αντοχή στα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Τα φύκια είναι άλλη μία ζωντανή απόδειξη ότι στη Φύση υπάρχουν σχεδόν όλες οι λύσεις για τα προβλήματά μας, αρκεί να έχουμε τα... κατάλληλα μάτια για να τις δούμε και λιγότερο εγωισμό για να τις αποδεχθούμε.

Tου Hλία Καντάρου
Γεωπόνος, σύμβουλου βιολογικής γεωργίας