Ανακοίνωση στο Επιστημονικό συμπόσιο με διεθνή συμμετοχή «Αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές: Ειδική γλωσσική διαταραχή από τη βασική έρευνα στην κλινική πράξη».
Θεσσαλονίκη, 29–30 Μαρτίου 2008.

¹ Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος
² Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. «Αθηνά»
³ Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η δοκιμασία εκφραστικού λεξιλογίου βασίζεται στο Word Finding Vocabulary Test (Renfrew 1995). Αποτελείται από 50 εικόνες οι οποίες παρουσιάζουν έννοιες γνωστές στα παιδιά από την καθημερινότητα και από την παιδική βιβλιογραφία. Έχει ως στόχο να ελέγξει το επίπεδο εκφραστικού λεξιλογίου σε παιδιά ηλικίας από 4 έως 8 ετών. Η σημασία του ελέγχου του εκφραστικού λεξιλογίου σε παιδιά με γλωσσικές αποκλίσεις έχει επισημανθεί στα διαγνωστικά εγχειρίδια της ψυχιατρικής και θεωρείται ισχυρός δείκτης για τον προσδιορισμό της διάγνωσης.

Η συγκεκριμένη δοκιμασία επιλέχθηκε για στάθμιση στην ελληνική γλώσσα ως ιδιαίτερα χρήσιμη στην κλινική πράξη. Προηγήθηκε πιλοτική χορήγηση σε δείγμα 165 παιδιών ηλικίας 4–8 ετών από την περιοχή της Θεσσαλονίκης, για τον προσδιορισμό της σειράς δυσκολίας των λέξεων. Η δοκιμασία χορηγήθηκε 2 φορές σε 20 παιδιά και η αξιοπιστία επανεξέτασης (Pearson’s r) ήταν .95 (μερική συσχέτιση .90 με έλεγχο ηλικίας). Η τελική σειρά των λέξεων σταθμίστηκε σε δείγμα 600 παιδιών, από 18 δήμους 5 νομών της χώρας, διαστρωματωμένο σε πέντε ηλικιακές ομάδες (έτη:μήνες) των 120 παιδιών (60 αγόρια και 60 κορίτσια): 4:0–4:5, 4:6–5:0, 5:1–6:0, 6:1–7:0, και 7:1–8:0. Οι ομάδες ήταν αντιπροσωπευτικές του γενικού πληθυσμού ως προς τον τόπο κατοικίας σε αστικές ή αγροτικές περιοχές και ως προς το εκτιμώμενο μορφωτικό επίπεδο κατά περιοχή, βάσει των στοιχείων της εθνικής απογραφής του 2001.

Οι κατανομές των επιδόσεων του δείγματος στάθμισης ήταν κανονικές σε όλες τις ηλικιακές ομάδας (K-S z<1.17, p>.12) και η μέση επίδοση διέφερε σημαντικά μεταξύ όλων των ζευγών διαδοχικών ηλικιακών ομάδων (p<.017). Η εσωτερική συνοχή του (Cronbach’s α) του τεστ κυμάνθηκε μεταξύ .90 και .92. Για τον έλεγχο εγκυρότητας χορηγήθηκαν οι δοκιμασίες: Έγχρωμες μήτρες του Raven, Λεξιλόγιο από το ΑθηναΤεστ (Παρασκευόπουλος, Καλαντζή, Γιαννίτσας 1999), PPVT, και οι κλίμακες λεξιλογίου και μορφοσύνταξης από το Διαγνωστικό τεστ γλωσσικής νοημοσύνης για παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας (Σταυρακάκη & Τσιμπλή 2000). Οι μέσες συσχετίσεις του εκφραστικού λεξιλογίου με τις άλλες δοκιμασίες λεξιλογίου ήταν .53, .62 και .63, με τη δοκιμασία μορφοσύνταξης .55, ενώ με το Raven .38, επιβεβαιώνοντας αφενός την εξειδίκευση της μέτρησης και αφετέρου τη σχέση της με γενικότερες γλωσσικές και μη λεκτικές νοητικές επιδόσεις. Η δοκιμασία εκφραστικού λεξιλογίου είναι ψυχομετρικά επαρκής για όλο το ηλικιακό φάσμα στο οποίο χορηγήθηκε και μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ειδικών επαγγελματιών για την αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων των παιδιών.

Το χαμηλό εκφραστικό λεξιλόγιο μπορεί να δηλώνει ειδική γλωσσική διαταραχή, νοητική υστέρηση ή χαμηλό κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον (Renfrew 1995). Οι πληροφορίες που συλλέγονται με μια τέτοια δοκιμασία είναι επίσης πολύτιμες για τον σχεδιασμό του θεραπευτικού προγράμματος και για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής παρέμβασης. Συζητείται η χρησιμότητα της δοκιμασίας στην ερευνητική, διαγνωστική πρακτική καθώς επίσης και στον θεραπευτικό σχεδιασμό και δίνονται παραδείγματα θεραπευτικών παρεμβάσεων.