Ανακοίνωση στο 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας. Ιωάννινα, 1–4 Δεκεμβρίου 2005

Η κατανόηση του γραπτού κειμένου είναι ο βασικός στόχος της ανάγνωσης, και η επίτευξή του θεωρείται ότι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα φωνολογικής αποκωδικοποίησης ή οπτικής αναγνώρισης των λέξεων που το απαρτίζουν. Πέρα όμως από τις πρώτες δύο τάξεις του δημοτικού, όπου αναπτύσσονται κατά βάση οι θεμελιώδεις αυτές αναγνωστικές δεξιότητες, η κατανόηση του κειμένου φαίνεται πως εξαρτάται κυρίως από τη γλωσσική νοητική ικανότητα, ενώ η ταχύτητα και η ακρίβεια της ανάγνωσης μεμονωμένων λέξεων δεν φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από την ανάλυση μετρήσεων εκατοντάδων μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου από το γενικό σχολικό πληθυσμό, καθώς και μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Οι μαθητές με δυσκολίες κατανόησης διακρίνονται από χαμηλές επιδόσεις σε δοκιμασίες λεκτικής και μη λεκτικής νοημοσύνης, ενώ οι μαθητές με δυσλεξία διακρίνονται από αργή ανάγνωση χωρίς δυσκολίες κατανόησης όταν τα κείμενα είναι σύντομα και διαβάζονται χωρίς πίεση χρόνου. Η αποσυσχέτιση της κατανόησης από τις αναγνωστικές δεξιότητες έρχεται σε αντίφαση με το «απλό μοντέλο», σύμφωνα με το οποίο η κατανόηση κειμένου εξαρτάται εξίσου από την προφορική κατανόηση και την αποκωδικοποίηση του γραπτού. Τα ευρήματα είναι εν μέρει συμβατά με την υπόθεση ποιότητας των λεξικών αναπαραστάσεων στο βαθμό που το λεξιλόγιο εκφράζει το γενικότερο νοητικό δυναμικό.