Ανακοίνωση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εξελικτικής Ψυχολογίας,
Πανεπιστήμιο Αθηνών, 29 Μαΐου–1 Ιουνίου 2008.

¹ Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. «Αθηνά»
² Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εκτός από την προφορά των φθόγγων, η ανάγνωση απαιτεί και παραγωγή των μετρικών προτύπων που αποδίδουν τον τονισμό. Η ελληνική ορθογραφία παρέχει την απαιτούμενη πληροφορία για τον τονισμό με ειδικό σημάδι. Η πληροφορία αυτή δεν χρησιμοποιείται συστηματικά από μαθητές Γυμνασίου και ενηλίκους. Εδώ παρουσιάζουμε την αναπτυξιακή πορεία της αποκωδικοποίησης του τονικού σημαδιού σε παιδιά των τάξεων Β′–Δ′ Δημοτικού, τα οποία βρίσκονται στη διαδικασία αυτοματοποίησης της ανάγνωσης. Στην 1η μελέτη, 90 παιδιά (30 από κάθε τάξη) διάβασαν 108 ψευδολέξεις, μισές από τις οποίες είχαν κατασκευαστεί ώστε να θυμίζουν τις συγκεκριμένες πραγματικές λέξεις από τις οποίες προήλθαν, ενώ οι άλλες μισές δεν θύμιζαν καμία συγκεκριμένη λέξη. Οι ψευδολέξεις παρουσιάστηκαν σε τρεις συνθήκες: χωρίς τονικό σημάδι, με τονικό σημάδι στη θέση όπου βρισκόταν στην αντίστοιχη λέξη-πηγή, ή με τονικό σημάδι σε διαφορετική θέση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ισχυρές και αυξανόμενες λεξικές επιδράσεις σε μεγαλύτερες τάξεις. Η επίδραση της επεξεργασίας του τονικού σημαδιού βρέθηκε να αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό, πλησιάζοντας σταδιακά τη λεξική επίδραση. Σε 2η μελέτη 90 παιδιά διάβασαν τις λέξεις από τις οποίες είχαν κατασκευαστεί οι ψευδολέξεις της 1ης μελέτης καθώς και τις ψευδολέξεις που δεν θύμιζαν καμία λέξη. Τα αποτελέσματα ακολούθησαν το ίδιο ακριβώς πρότυπο, με πολύ ισχυρότερες τις λεξικές επιδράσεις όπως ήταν αναμενόμενο, συνεπώς τα αποτελέσματα της ανάγνωσης ψευδολέξεων δεν μπορούν να αποδοθούν σε ιδιαιτερότητες του έργου. Η ύπαρξη τονικού σημαδιού στη σωστή θέση δεν επηρέασε σημαντικά την ορθή ανάγνωση των λέξεων, ενώ σε λάθος θέση είχε σημαντική επίδραση. Η επίδραση του τονικού σημαδιού αυξήθηκε σε μεγαλύτερες τάξεις και ο ρυθμός αύξησης της επίδρασης συμβαδίζει με την αύξηση της ευχέρειας στην ανάγνωση λέξεων και όχι με την αποκωδικοποίηση ψευδολέξεων. Συμπερασματικά, η επεξεργασία του τονικού σημαδιού αναπτύσσεται αργά και δεν φαίνεται να αποτελεί τη βασική στρατηγική απόδοσης μετρικών προτύπων κατά την ανάγνωση στις πρώτες σχολικές τάξεις.